Goździk postrzępiony wczesny

Goździk postrzępiony wczesny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

goździkowate

Rodzaj

goździk

Gatunek

goździk postrzępiony

Podgatunek

goździk postrzępiony wczesny

Nazwa systematyczna
Dianthus plumarius L. subsp. praecox (Kit.) Pawł.[3]
Synonimy
  • Dianthus praecox Kit.
  • Dianthus praecox Waldst. & Kit.
Multimedia w Wikimedia Commons
Kępa goździka postrzępionego wczesnego na wapiennej skale w Pieninach
Łodyga, liście i kwiaty

Goździk postrzępiony wczesny, synonimy: g. wczesny, g. wonny (Dianthus plumarius L. subsp. praecox (Kit.) Pawł.) – podgatunek goździka postrzępionego[4]. Endemit karpacki – występuje wyłącznie w Karpatach. W Polsce występuje w Tatrach i Pieninach, gdzie jest rośliną dość częstą.

Morfologia

Pokrój
Tworzy kępy, w których oprócz pędów kwiatowych występują również pędy płonne. Ma wysokość 20–30 cm i sinawy kolor. Cała roślina jest pokryta woskiem.
Łodyga
Nieco pokładająca się, kanciasta, naga, prosta i przeważnie nierozgałęziająca się. W miejscach, gdzie wyrastają liście tworzy kolanka.
Liście
Ulistnienie naprzeciwległe. Liście równowąskolancetowate, całobrzegie, ostro zakończone, bez przylistków, 5–7 nerwowe, o szerokości 1–3 mm. Mają siny kolor, a ich nasady zrastają się w pochewkę otaczającą łodygę. Na jednej łodydze występuje przeważnie 4–6 par liści.
Kwiaty
Przeważnie pojedynczy kwiat na szczycie łodygi, czasami tylko występują 2, lub jeszcze rzadziej 3 kwiaty. Kielich sztywny, cylindryczny, zrosły, ząbkowany o działkach zrośniętych w rurkę, zielony lub purpurowo nabiegły. Otoczony jest kilkoma łuskami podkwiatowymi tworzącymi tzw. przykieliszek. 5 białych lub różowawych płatków korony ma brzegi nierówno strzępiasto powcinane (co najwyżej do 1/3 długości płatka). Po stronie wewnętrznej w połowie długości posiadają różowe lub purpurowe włoski. Słupek z dwoma szyjkami i 10 pręcików o liliowych pylnikach.
Owoc
Podłużna torebka otwierająca się 4-ząbkami. Nasiona czarne, miseczkowate, dość duże, szeroko oskrzydlone.

Biologia i ekologia

Rozwój
Bylina. Kwiaty wydzielają bardzo przyjemny zapach, kwitną od lipca do sierpnia i zapylane są wyłącznie przez motyle. Są przedprątne.
Siedlisko
Murawy, piargi, skały. Wyłącznie na podłożu wapiennym. W Tatrach występuje od podnóży po piętro kosówki. Na Giewoncie dochodzi do 1800 m n.p.m. W Pieninach występuje na wysokości 450–900 m n.p.m. Hemikryptofit, gatunek światłolubny.
Fitosocjologia
Gatunek charakterystyczny dla Ass. Carici sempervirentis-Festucetum[5].

Zagrożenia i ochrona

Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce ochroną częściową, jako podgatunek objętego ochroną goździka postrzępionego[6]. Zakazy dotyczą także gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej. W latach 1983–2014 roślina znajdowała się pod ochroną ścisłą[7]. Nie jest zagrożona[8].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
  3. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  4. ↑ Dianthus plumarius L. subsp. praecox (Kit. ex Schult.) Domin. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-02-05].
  5. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
  7. ↑ Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).
  8. ↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

Bibliografia

  • Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd.. ISBN 83-7073-385-9.
  • Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie (Atlasy botaniczne). Irena Zaborowska (ilustr.). Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  • Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.