Gezalek

Król Wizygotów
Okres	od 507 lub 508 do 511
Poprzednik	Alaryk II
Następca	Amalaryk / Teodoryk Wielki
Dane biograficzne
Dynastia	Baltowie
Ojciec	Alaryk II
Multimedia w Wikimedia Commons

Gesalek^[1], Gesalik^[2], Gezalek^[3] (ur. w końcu V wieku, zm. w 512 lub 514 r. nad rzeką Durance) – władca Wizygotów w Hiszpanii w latach 507 lub 508−511, syn króla Wizygotów Alaryka II, brat przyrodni Amalaryka, z rodu Baltów, arianin.

Gesalek pochodził ze związku króla Wizygotów Alaryka II z konkubiną, był więc dzieckiem nieślubnym^[4]. W chwili śmierci ojca w bitwie pod Vouillé w 507 r. był już osobą dorosłą^[5]. Jego pochodzenie z konkubiny nie było zasadniczo przeszkodą w odziedziczeniu władzy po ojcu^[6]. Królem został obrany (po raz pierwszy od ponad półwiecza w wyniku elekcji, a nie aklamacji) w Narbonne^[7] przez część możnowładztwa wizygockiego^[8] po śmierci ojca, a zarazem poprzednika, w 507^[9] lub 508 r.^[5] Za stolicę Gesalek obrał sobie (wobec zajęcia przez Franków Tuluzy) położone blisko wybrzeża Morza Śródziemnego Narbonne^[10]. W następstwie przegranej w walce z najazdem Burgundów oraz złupienia stolicy konieczne stało się wycofanie Gesaleka na Półwysep Iberyjski^[11]. Najpewniej zdecydował się on również zaniechać obrony Carcassonne, w którym znajdowała się wówczas większość tolozańskiego skarbu królewskiego oraz, prawdopodobnie, także Amalaryk^[12]. Zapewne Gesalek liczył na zawarcie pokoju z Frankami i Burgundami, czym tłumaczy się jego brak działania^[5]. Owa bezczynność spowodowała interwencję ostrogocką w roku 508^[13], dzięki której królestwo Wizygotów zachowało swój byt^[14], jednak ostatecznie straciło tereny na północ do Pirenejów^[15]. Sam władca ostrogocki Teodoryk Wielki początkowo popierał obiór Gesaleka^[5], jednak zrażenie przez tego ostatniego części możnowładztwa gockiego z powodu skazania na śmierć redaktora Breviarium Alaricianum, możnego Goiaryka^[16], śmierć innego możnego Weili, prawdopodobnie należącego do stronnictwa królewskiego^[17], oraz uspokojenie w stosunkach ostrogocko-frankijskich i ostrogocko-burgundzkich spowodowały, że w 510 r. Ostrogoci rozpoczęli działania przeciwko Gesalekowi^[15], przebywającemu wówczas w Barcelonie^[18]. W 511 walczył on bez powodzenia z wodzem ostrogockim Ibbą, wysłanym do państwa Wizygotów przez Teodoryka Wielkiego, który wspierał brata przyrodniego Gesaleka (a zarazem swojego wnuka) – Amalaryka^[19]. Działania wojenne zakończyły się jeszcze w tymże roku obwołaniem Teodoryka Wielkiego władcą wizygockim i opuszczeniem kraju przez Gesaleka^[20].

Teodoryk Wielki przejął wówczas władzę nad Wizygotami, raczej jako niezależny władca, a nie regent^[21], choć w ramach opieki nad młodym Amalarykiem^[22]. Gesalek zaś udał się do wandalskiej Afryki, gdzie przebywał niecały rok^[15] albo do roku 513^[23], starając się uzyskać od władcy wandalskiego wspomożenie w dalszych swoich działaniach i wywołując wzrost napięcia w stosunkach ostrogocko-wandalskich^[24]. Być może spustoszenie Sycylii przez Teodoryka Wielkiego było następstwem pobytu Gesaleka w Kartaginie^[15]. Życzliwy temu ostatniemu władca Wandalów Trasamund nie zdecydował się co prawda na otwarte wsparcie wojskowe pretendenta, ale Gesalek otrzymał fundusze niezbędne do dalszego działania^[25]. Postępowanie władcy wandalskiego można rozpatrywać w kontekście działań mających osłabić Teodoryka Wielkiego z jednej strony, z drugiej zaś przyszłe zwycięstwo gorliwego arianina, jakim był Gesalek, mogłoby wzmocnić (tak wewnętrznie, jak i zewnętrznie) siłę państwa Wandalów^[26]. Gesalek przybył do Akwitanii, gdzie, będąc przez rok tolerowany przez Franków, dzięki funduszom uzyskanym od króla Wandalów (ludzi nie otrzymał), stworzył armię złożoną z Gotów, na której czele zamierzał najechać Półwysep Iberyjski^[27]. Wojsko Gesaleka poniosło jednak klęskę pod Barceloną w 511/512 r.^[15] lub w 513 r.^[10], przegrywając z wojskami Ibby^[19]. Gesalekowi udało się ujść do Galii, ale, straciwszy frankijskie wsparcie, został, zapewne będąc w związku z powyższym w drodze do władcy Burgundów Gundobada^[28], pojmany nad rzeką Durance^[29] przez Ostrogotów^[30] albo prawdopodobnie przez Franków^[10], albo też, być może, Burgundów^[31] i w 512 r.^[15] lub w 514^[23] przez nich zgładzony^[32].

• Cassiodori variarum libri duodecim, [w:] Cassiodori Senatoris Variae, ed. Th. Mommsen, Berlin 1894 (Monumenta Germaniae Historica. Auctores Antiquissimi, t. 12), s. 1-385.
• Chronica Caesaraugustana, [w:] Chronica minora saec. IV. V. VI. VII, vol. II, ed. Th. Mommsen, Berlin 1884 (Monumenta Germaniae Historica. Auctores Antiquissimi, t. 11), s. 221-223.
• Isidori Hispalensis Historia de regibus Gothorum, Vandalorum et Suevorum, [w:] Sancti Isidori, Hispalensis Episcopi, Opera Omnia, t. 7, ed. J.–P. Migne, Paris 1862 (Patrologia Latina, t. 83), s. 1057-1082.
• Procopius, vol. II: Procopii Caesariensis De Bello Gothico, ed. W. Dindorf, Bonn 1833 (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, t. 41).

• Dino Carpanetto i inni: Od upadku cesarstwa rzymskiego do ekspansji islamu; Karol Wielki. Kraków: Mediasat Group, 2007, seria: Biblioteka Gazety Wyborczej. Historia Powszechna. Tom 7. ISBN 978-84-9819-814-0.
• Roger Collins: Hiszpania w czasach Wizygotów. tłum. J. Lang. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-15308-3.
• Robert Kasperski. Amalowie a Wizygoci. Kasjodor i Ablavius – dwie relacje o władzy amalskich królów na Gotami. „Studia Źródłoznawcze”. T. 47, s. 1-16, 2009. 
• The Prosopography of the Later Roman Empire. J.R. Martindale (red.). Wyd. 4. T. 2: AD 395-527. Cambridge: Cambridge University Press, 2006. ISBN 978-0-521-20159-9.
• Jerzy Strzelczyk: Goci – rzeczywistość i legenda. Warszawa: PIW, 1984. ISBN 83-06-00654-2.
• Jerzy Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo. Warszawa: PIW, 1992. ISBN 83-06-02205-X.
• Herwig Wolfram: Historia Gotów. tłum. Renata Darda-Staab, Irena Dębek, Krystyna Berger. Gdańsk–Warszawa: Wydawnictwo MARABUT, Dom Wydawniczy Bellona, 2003. ISBN 83-11-09762-3.