Gerhard Ertl
Gerhard Ertl (ur. 10 października 1936 w Stuttgarcie ) − niemiecki fizyk i chemik, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii , specjalista w zakresie katalizy heterogenicznej i fizykochemii powierzchni .
Życiorys
W latach 1955−1957 studiował fizykę na Uniwersytecie w Stuttgarcie . Od 1957 roku kontynuował studia na Sorbonie , a w latach 1958−1959 na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium . Dyplom z fizyki uzyskał w 1961 roku na Uniwersytecie w Stuttgarcie, po czym przeniósł się, wraz ze swoim promotorem Heinzem Gerischerem , na Uniwersytet Techniczny w Monachium , gdzie w 1965 roku uzyskał stopień doktora. Tematem jego rozprawy doktorskiej była kinetyka katalitycznego utleniania wodoru na monokryształach germanu.
W Monachium pracował do 1968 roku, potem przeniósł się na Uniwersytet Leibniza w Hanowerze , gdzie kierował Instytutem Chemii Fizycznej i Elektrochemii. W 1973 wrócił do pracy na Uniwersytecie w Monachium, gdzie pracował do 1986. Do przejścia na emeryturę w roku 2004 pracował w Fritz-Haber-Institut der Max-Planck-Gesellschaft w Berlinie, po czym pozostał tam jako profesor emerytowany .
Gerhard Ertl i jego żona Barbara mają dwoje dzieci i kilkoro wnucząt. Gerhard Ertl jest pianistą amatorem i hodowcą kotów.
Dokonania naukowe
Jego najbardziej znane prace dotyczyły określenia szczegółowych mechanizmów molekularnych reakcji mających miejsce podczas katalizy heterogenicznej. Opisał mechanizmu katalitycznej syntezy amoniaku na powierzchni żelaza, zachodzącej podczas syntezy metodą Habera i Boscha oraz katalityczne utlenianie tlenku węgla na powierzchni palladu (reakcja zachodząca w katalizatorach samochodowych ).
W trakcie swoich badań odkrył istnienie reakcji oscylacyjnych na powierzchni platyny i przy pomocy skaningowego mikroskopu elektronowego wykonał jako pierwszy obrazy oscylacyjnych zmian na powierzchni, które były dowodem na zachodzenie tych reakcji. W późniejszym czasie stał się też specjalistą od badania reakcji chemicznych na powierzchni za pomocą skaningowego mikroskopu tunelowego
Profesor Ertl jest laureatem wielu nagród, między innymi Nagrody Japońskiej (1992) i Nagrody Wolfa (1998). 10 października 2007, w dniu swoich 71. urodzin, otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za badania procesów chemicznych zachodzących na powierzchni ciał stałych. 23 października 2009 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie [1] , a 6 maja 2011 Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy .
Bibliografia
Przypisy
XX wiek
1901: van ’t Hoff
1902: Fischer
1903: Arrhenius
1904: Ramsay
1905: Baeyer
1906: Moissan
1907: Buchner
1908: Rutherford
1909: Ostwald
1910: Wallach
1911: Skłodowska-Curie
1912: Grignard , Sabatier
1913: Werner
1914: Richards
1915: Willstätter
1918: Haber
1920: Nernst
1921: Soddy
1922: Aston
1923: Pregl
1925: Zsigmondy
1926: Svedberg
1927: Wieland
1928: Windaus
1929: Harden , von Euler-Chelpin
1930: Fischer
1931: Bosch , Bergius
1932: Langmuir
1934: Urey
1935: F. Joliot-Curie , I. Joliot-Curie
1936: Debye
1937: Haworth , Karrer
1938: Kuhn
1939: Butenandt , Ružička
1943: de Hevesy
1944: Hahn
1945: Virtanen
1946: Sumner , Northrop , Stanley
1947: Robinson
1948: Tiselius
1949: Giauque
1950: Diels , Alder
1951: McMillan , Seaborg
1952: Martin , Synge
1953: Staudinger
1954: Pauling
1955: du Vigneaud
1956: Hinshelwood , Siemionow
1957: Todd
1958: Sanger
1959: Heyrovský
1960: Libby
1961: Calvin
1962: Perutz , Kendrew
1963: Ziegler , Natta
1964: Hodgkin
1965: Woodward
1966: Mulliken
1967: Eigen , Norrish , Porter
1968: Onsager
1969: Barton , Hassel
1970: Leloir
1971: Herzberg
1972: Anfinsen , Moore , Stein
1973: Fischer , Wilkinson
1974: Flory
1975: Cornforth , Prelog
1976: Lipscomb
1977: Prigogine
1978: Mitchell
1979: Brown , Wittig
1980: Berg , Gilbert , Sanger
1981: Fukui , Hoffmann
1982: Klug
1983: Taube
1984: Merrifield
1985: Hauptman , Karle
1986: Herschbach , Lee , Polanyi
1987: Cram , Lehn , Pedersen
1988: Deisenhofer , Huber , Michel
1989: Altman , Cech
1990: Corey
1991: Ernst
1992: Marcus
1993: Mullis , Smith
1994: Olah
1995: Crutzen , Molina , Rowland
1996: Curl Jr. , Kroto , Smalley
1997: Boyer , Walker , Skou
1998: Kohn , Pople
1999: Zewail
2000: Heeger , MacDiarmid , Shirakawa
XXI wiek
2001: Knowles , Noyori , Sharpless
2002: Wüthrich , Fenn , Tanaka
2003: Agre , MacKinnon
2004: Ciechanower , Herszko , Rose
2005: Chauvin , Grubbs , Schrock
2006: Kornberg
2007: Ertl
2008: Shimomura , Chalfie , Tsien
2009: Ramakrishnan , Steitz , Jonath
2010: Heck , Negishi , Suzuki
2011: Szechtman
2012: Kobilka , Lefkowitz
2013: Karplus , Levitt , Warshel
2014: Betzig , Hell , Moerner
2015: Lindahl , Modrich , Sancar
2016: Feringa , Sauvage , Stoddart
2017: Dubochet , Frank , Henderson
2018: Arnold , Smith , Winter
2019: Goodenough , Whittingham , Yoshino
2020: Charpentier , Doudna
2021: List , MacMillan
2022: Bertozzi , Meldal , Sharpless
2023: Bawendi , Brus , Jekimow
2024: Baker , Hassabis , Jumper
XX wiek
1978: Carl Djerassi
1979: Herman Mark
1980: Henry Eyring
1981: Joseph Chatt
1982: John Polanyi , George Pimentel
1983/1984: Herbert Gutowsky , Harden McConnell , John Waugh
1984/1985: Rudolph Marcus
1986: Elias Corey , Albert Eschenmoser
1987: David Phillips , David Blow
1988: Joshua Jortner , Raphael Levine
1989: Duilio Arigoni , Alan Battersby
1990: nagrody nie przyznano
1991: Richard Ernst , Alexander Pines
1992: John Pople
1993: Ahmed Zewail
1994: Richard Lerner , Peter Schultz
1995: Gilbert Stork , Samuel Danishefsky
1996: nagrody nie przyznano
1998: Gerhard Ertl , Gabor Somorjai
1999: Raymond Lemieux
2000: Frank Albert Cotton
XXI wiek
2001: Henri Kagan , Ryōji Noyori , Barry Sharpless
2002/2003: nie przyznano
2004: Harry Gray
2005: Richard Zare
2006/2007: Ada Jonath , George Feher
2008: William Moerner , Allen Bard
2009/2010: nie przyznano
2011: Stuart Rice , Ching Tang , Krzysztof Matyjaszewski
2012: Paul Alivisatos , Charles Lieber
2013: Robert Langer
2014: Chi-Huey Wong
2015: nie przyznano
2016: Kyriacos Costa Nicolaou , Stuart Schreiber
2017: Robert G. Bergman
2018: Omar M. Yaghi , Makoto Fujita
2019: Stephen Buchwald , John Hartwig
2020: nie przyznano
2021: Leslie Leiserowitz , Meir Lahav
2022: Bonnie LBassler , Carolyn Bertozzi , Benjamin Cravatt
XX wiek
1985: John R. Pierce i Ephraim Katchalski
1986: David Turnbull i Willem J. Kolff
1987: Henry M. Beachell , Gurdev S. Khush i Theodore H. Maiman
1988: Georges Vendryes , Donald A. Henderson , Isao Arita , Frank Fenner , Luc Montagnier i Robert C. Gallo
1989: Frank Sherwood Rowland i Elias James Corey
1990: Marvin Minsky , William Jason Morgan , Dan Peter Mckenzie i Xavier Le Pichon
1991: Jacques - Louis Lions i John Julian Wild
1992: Gerhard Ertl i Ernest John Christopher Polge
1993: Frank Press i Kary B. Mullis
1994: William Hayward Pickering i Arvid Carlsson
1995: Nick Holonyak Jr. i Edward F. Knipling
1996: Charles K. Kao i Masao Ito
1997: Takashi Sugimura , Bruce N. Ames , Joseph F. Engelberger i Hiroyuki Yoshikawa
1998: Leo Esaki , Jozef S. Schell i Marc C. E. Van Montagu
1999: W. Wesley Peterson , Jack L. Strominger i Don C. Wiley
2000: Ian L. McHarg i Kimishige Ishizaka
XXI wiek
2001: John B. Goodenough i Timothy R. Parsons
2002: Tim Berners-Lee , Anne McLaren i Andrzej K. Tarkowski
2003: Benoît Mandelbrot , James A. Yorke i Seiji Ogawa
2004: Ken’ichi Honda , Akira Fujishima , Keith J. Sainsbury i John H. Lawton
2005: Makoto Nagao , Masatoshi Takeichi i Erkki Ruoslahti
2006: John Houghton i Akira Endō
2007: Peter Shaw Ashton , Albert Fert i Peter Grünberg
2008: Victor McKusick , Bob Kahn i Vinton Gray Cerf
2009: Dennis L. Meadows i David E. Kuhl
2010: Shun’ichi Iwasaki i Peter Vitousek
2011: Kenneth Thompson , Dennis Ritchie , Tadamitsu Kishimoto i Toshio Hirano
2012: Janet Rowley , Brian Druker , Nicholas Lydon i Masato Sagawa
2013: C. Grant Willson , Jean M. J. Fréchet i John Frederick Grassle
2014: Yasuharu Suematsu i C. David Allis
2015: Yutaka Takahasi , Theodore Friedmann i Alain Fischer
2016: Hideo Hosono i Steven D. Tanksley
2017: Emmanuelle Charpentier , Jennifer Doudna i Adi Szamir
2018: Akira Yoshino , Max D. Cooper , Jacques Miller
2019: Yoshio Okamoto , Rattan Lal
2020: Svante Pääbo , Robert G. Gallager
2021: Martin A. Green , Bert Vogelstein , Robert A. Weinberg
2022: Katalin Karikó , Drew Weissman , Christopher Field
2023: Masataka Nakazawa , Kazuo Hagimoto , Gero Miesenböck , Karl Deisseroth
XX wiek
XXI wiek
2001: Czesław Olech
2002: Klaus Hahlbrock , Jurij Siergiejewicz-Osipow , Tadeusz Orłowski , Jerzy Znosko
2003: Gèrald Djéga Mariadassou , Enrico Banda
2005: Lotfi A. Zadeh , Brian F.C. Clark
2006: Józef Hurwic
2007: Armando Lattes , Tadeusz Luty
2008: Gerhard Ertl , Włodzimierz Zagórski-Ostoja
2009: Jacek K. Furdyna , Claudine Kieda , Noel R. Rose , Kenneth J.H. Phillips , Zbigniew Dauter
2010: Sigurd Hofmann , Jan Madey
2012: Henryk Skarżyński
2013: Leszek Kubicki
2016: Polski Zespół Badawczy POLGRAW
2018: Richard E. Pipes
2020: Krzysztof Bankiewicz
2021: Anna Ochab-Marcinek , Radosław Owczuk , Anna Plater-Zyberk , Krzysztof Pyrć , Magdalena Rosińska
2022: Aneta Afelt , Wojciech Paczos
2023: Magdalena Fikus
Identyfikatory zewnętrzne: