Gałąź oliwna

Gałąź oliwna
Archanioł Gabriel w scenie Zwiastowania, obraz Simone Martini i Lippo Memmi
Bernardo Tolomei, założyciel kongregacji Oliwetanów, z elementami godła kongregacji w dłoniach
Herb Beaufort (Hérault), Francja

Gałąź oliwna (gałązka oliwna, różdżka oliwna) – gałązka drzewa oliwkowego, symbol pokoju, radości, chwały, zgody, pojednania, także dobrobytu i dostatku[1], obecnie oznaczający pokój, nadzieję i lepszą przyszłość. Powstał w krajach basenu Morza Śródziemnego, tj. w obszarze występowania upraw oliwki europejskiej i znany jest z najstarszych kultur rozwijających się na tym obszarze[2].

Starożytność

W starożytnej Grecji drzewo oliwne poświęcone było Atenie. Drzewo i jego gałęzie były symbolem pokoju i przebaczenia. Gałęzie oliwne nosili ze sobą kapłani, osoby szukające schronienia i zwiastujące pokój[3]. Gałązki oliwne wkładane były do grobów jako symbol pojednania zmarłej osoby z bóstwami, a uplecione z gałęzi oliwnych wieńce wręczane były zwycięzcom igrzysk olimpijskich[3][4].

Gałąź oliwna była również atrybutem personifikacji Hiszpanii (jako prowincji rzymskiej), a także personifikacji zimy[4].

Symbolika chrześcijańska

Gałąź oliwna lub drzewo oliwne pojawia się w Biblii. W Księdze Rodzaju (8,11) gałązka oliwna jest znakiem końca biblijnego Potopu przyniesionym Noemu przez gołębicę. Drzewo oliwne obok zboża i wina jest w Biblii symbolem urodzaju, a w Księdze Mądrości Syracha (24,14) symbolizuje odwieczną mądrość[3].

W czasie Niedzieli Palmowej, na pamiątkę wjazdu Jezusa do Jerozolimy, tradycyjnie święci się gałązki palm i gałązki oliwne[3].

Gałązki oliwne są atrybutem świętych, których życie związane jest z głoszeniem pokoju i godzeniem zwaśnionych stron: św. Antoniego della Torre, św. Kajetana z Thieny, św. Brygidy z Kildar, bł. Weroniki z Binasco, św. Norberta, św. Klary. Gałązka oliwna jest także atrybutem Noego (jako przyniesiony mu znak końca Potopu) oraz św. Oliwii (przez nawiązanie do jej imienia)[5].

W sztuce nagrobnej jest symbolem zmartwychwstania i pojednania z Bogiem[6].

Symbolika współczesna

Współcześnie gałąź oliwna symbolizuje pokój i pojednanie[7]. Dwie otaczają świat na fladze ONZ[7]. Przedstawienie gałązki oliwnej znajduje się też na odznaczeniu Missio Reconciliationis (Misja Pojednania) nadawanego za dzieło pojednania między narodami.

Gałąź oliwna w sztuce

Pojawia się najczęściej w przestawieniach Noego (scena końca potopu), Zwiastowania (w ręce archanioła Gabriela) i scenach wjazdu Jezusa do Jerozolimy[8].

Przykłady:

  • obraz (kwatera ołtarza) Mistrza z Uttenheim Wjazd Chrystusa do Jerozolimy (1465-1475) – osoby witające Jezusa trzymają w dłoniach pęki gałęzi oliwnych[8]
  • obraz Simone Martini i Lippo Memmi Zwiastowanie – na obrazie Archanioł Gabriel przedstawiony jest w wieńcu oliwnym i z gałązką oliwną w dłoni. W tym kontekście są to symbole zapowiedzi pokoju i Nowego Przymierza[4].

Gałąź oliwna w heraldyce

Gałąź oliwna lub drzewo oliwne pojawiają się często w herbach i godłach, szczególnie w krajach śródziemnomorskich. W heraldyce drzewo oliwne symbolizuje wieczność, gałązka oliwna pokój, a wieniec z gałązek oliwnych zwycięstwo i nieśmiertelną sławę[9].

Gałąź oliwna obecna jest w godle Włoch, Armenii i Somalilandu, na Wielkiej Pieczęci Stanów Zjednoczonych, pojawia się także na herbie gminy Świdnica[10].

Gałąź oliwna, jest elementem godła kongregacji Oliwetów, odłamu zakonu św. Benedykta. Jest to związane z miejscem, założenia pierwszego klasztoru Oliwetów w Monte Oliveto niedaleko Asciano (pol. Góra Oliwna)[11].

Flagi z przedstawieniem gałązki oliwnej

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Oliwka, [w:] Władysław Kopaliński, Słownik symboli, wyd. 2, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 281, ISBN 83-214-0746-3, OCLC 26989876 [dostęp 2021-06-22].
  2. ↑ Ludmiła Startek, Kazimierz Mynett: Rośliny ozdobne. Warszawa: Hortpress Sp z o.o., 2003, s. 443. ISBN 83-89211-16-5.
  3. ↑ a b c d Drzewo oliwne i oliwa, [w:] Wanda Zakrzewska i inni, Świat symboliki chrześcijańskiej : leksykon, wyd. 2, Warszawa: Pax, 2001, ISBN 83-211-1626-4, OCLC 749565780 [dostęp 2021-06-22].
  4. ↑ a b c Oliwka, [w:] Stanisław Kobielus, Florarium christianum : symbolika roślin – chrześcijańska starożytność i średniowiecze, Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, 2006, ISBN 83-7354-151-9, OCLC 749471441 [dostęp 2021-06-22].
  5. ↑ Lucyna Rotter, Rośliny jako atrybuty świętych, [w:] Lucyna Rotter, Józef Marecki (red.), Symbolika roślin : heraldyka i symbolika chrześcijańska, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej, 2007, ISBN 978-83-7438-129-1, OCLC 750031196 [dostęp 2021-06-22].
  6. ↑ Pszczyna. Urząd Miejski, Pszczyńskie Centrum Kultury, "Sprawiedliwy jak palma zakwitnie" : motywy i symbole cmentarza żydowskiego w Pszczynie, Pszczyna: Urząd Miejski w Pszczynie, 2020, s. 34, ISBN 978-83-951744-8-3, OCLC 1225221511 [dostęp 2021-06-22].
  7. ↑ a b Gałązka Oliwna [online], www.eliasz.org.pl [dostęp 2021-06-23].
  8. ↑ a b Lucia Impelluso, Natura i jej symbole: rośliny i zwierzęta, Warszawa: Wydawnictwo "Arkady", 2006, s. 43,45, ISBN 83-213-4440-2, OCLC 749805019 [dostęp 2021-06-22].
  9. ↑ Paweł Dudziński, Wielka księga heraldyki, Warszawa: Świat Książki, 2008, s. 87, ISBN 978-83-247-0100-1, OCLC 297812119 [dostęp 2021-06-22].
  10. ↑ Oficjalna strona Urzędu Gminy w Świdnicy – Historia Herbu Gminy [online], Urząd Gminy Świdnica [dostęp 2021-06-22] (pol.).
  11. ↑ Marek Derwich, Średniowieczni oliwetanie [online], 1998.
  12. ↑ a b c Alfred Znamierowski: Flagi świata: ilustrowany przewodnik. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 44, 97, 98, 102. ISBN 83-7311-410-6. (pol.).