PROFILPELAJAR.COM

Estońska Komuna Ludu Pracującego
Eesti Töörahwa Kommuuna
	1918–1919
	Flaga
Ustrój polityczny	republika
Stolica	Narwa
Data powstania	29 listopada 1918
Data likwidacji	czerwiec 1919
Prezydent	Jaan Anvelt
brak współrzędnych

Jaan Anvelt, przewodniczący rady komisarzy Estońskiej Komuny Ludu Pracującego

Estońska Komuna Ludu Pracującego^[1] (est. Eesti Töörahwa Kommuuna) – republika radziecka proklamowana 29 listopada 1918 r. w Narwie, faktycznie działająca do lutego 1919 r., a formalnie rozwiązana w czerwcu tego roku.

Historia

Sytuacja polityczna w Estonii po rewolucji lutowej

Po rewolucji lutowej, 30 marca 1917 r., Estonia (gubernia estońska z wyłączeniem Narwy, a ponadto powiaty Parnawa, Fellin, Ozylia, Weroo i Dorpat z guberni inflanckiej) uzyskała autonomię w ramach państwa rosyjskiego^[2]. W wielu miejscowościach obok organów nowej administracji powstawały rady robotnicze i żołnierskie, w autonomicznej Estonii działały partie estońskie różnych odcieni i lokalne struktury organizacji ogólnorosyjskich^[3]. Partia bolszewicka w ciągu kilku miesięcy po rewolucji lutowej okazała się najsilniejszą formacją na lewicy. W marcu 1917 r. liczyła 150 członków, w sierpniu było ich już 7 tys., jesienią – 20 tys., a rady delegatów robotniczych i żołnierskich w większych miastach znalazły się pod jej kontrolą^[4]. W wyborach do rosyjskiej Konstytuanty w październiku 1917 r. uzyskali 40% głosów, wyprzedzając największe partie estońskie (Blok Demokratyczny z 29% oraz Estońską Partię Pracy z 21%). 23 października 1917 r. bolszewicki Komitet Wojskowo-Rewolucyjny kierowany przez Iwana Rabczinskiego i Viktora Kingisseppa przejął kontrolę nad stolicą Estonii^[4]. W kolejnych dniach to samo nastąpiło w Narwie i Dorpacie (Tartu)^[5].

W lutym 1918 r., po zerwaniu przez Rosję radziecką rokowań pokojowych z Niemcami w Brześciu, Niemcy rozpoczęły ofensywę na zachodnie ziemie dawnego Imperium Rosyjskiego, zajmując m.in. terytorium Estonii. Po wycofaniu się oddziałów bolszewickich, a jeszcze przed wkroczeniem sił niemieckich estońscy działacze niepodległościowi proklamowali niepodległość Estonii. 24 lutego deklarację taką wygłoszono w Tallinnie: pierwszym premierem Tymczasowego Rządu Republiki Estońskiej został Konstantin Päts. Dzień później do miasta wkroczyli Niemcy, którzy natychmiast wdrożyli politykę represji wobec zwolenników niepodległości Estonii i wobec estońskich komunistów^[6]. Niemiecka okupacja Estonii trwała do listopada 1918 r., gdy za sprawą rozszerzenia się nastrojów rewolucyjnych na same Niemcy wojska stacjonujące w Rewlu zgodziły się ponownie oddać władzę estońskiemu Rządowi Tymczasowemu^[7].

Wojna estońsko-radziecka i utworzenie Estońskiej Komuny Ludu Pracującego

Bolszewicy zachowali w okupowanej przez Niemców Estonii podziemne struktury^[8], a gdy władzę odzyskał Rząd Tymczasowy, mogli kontynuować działalność legalnie. Nadal mieli większość we władzach miejskich Tallinna^[1]. Dążąc do rozszerzenia rewolucji, Rada Komisarzy Ludowych zdecydowała w listopadzie 1918 r., gdy Niemcy zaczęli wycofywać się z Estonii, o wkroczeniu Armii Czerwonej na jej obszar^[7]. W tym samym czasie rząd Rosji radzieckiej zdecydował o rozpoczęciu ofensywy na ziemiach łotewskich^[9].

Osobny artykuł: Wojna estońsko-bolszewicka.

29 listopada 1918 r. Armia Czerwona wkroczyła do Narwy, z której wycofały się znacznie słabsze siły tworzącej się dopiero armii estońskiej, unikając okrążenia. Tego samego dnia na schodach ratusza w Narwie (według innego źródła – w kościele Aleksandra w Narwie^[10]) ogłoszono powstanie Estońskiej Komuny Ludu Pracującego – oficjalnie niepodległego państwa robotników estońskich, faktycznie zaś uzależnionej od Rosji radzieckiej republiki^[1]. Na czele Komuny stanął Jaan Anvelt^[11].

Funkcjonowanie Estońskiej Komuny Ludu Pracującego i jej upadek

Władze Komuny przeprowadziły natychmiastową nacjonalizację banków, zakładów przemysłowych i handlu. Skonfiskowane majątki posiadaczy ziemskich miały zostać przekształcone w gospodarstwa kolektywne^[12]. Zamykane były kościoły^[12] i cerkwie – w Tartu odprawianie nabożeństw zostało całkowicie zabronione^[13]. Wobec przeciwników politycznych prowadzone były represje, w ramach których ponad 500 osób zostało straconych, a kilka tysięcy zesłanych^[1].

Sukcesy Armii Czerwonej w walce ze słabą nadal armią estońską sprawiły, że na początku stycznia 1919 r. rząd estońskich bolszewików rozciągał się na większą część kraju^[14]. Bolszewikom nie udało się jednak ponownie opanować Tallinna^[11], a od początku 1919 r. armia estońska stale rosła. Rząd estoński zyskał poparcie ludności chłopskiej dzięki dokonaniu parcelacji ziem baronów niemieckich między estońskich chłopów^[11], otrzymał ponadto z Wielkiej Brytanii dostawy nowoczesnej broni, a obok Estończyków do armii dowodzonej przez gen. Johana Laidonera dołączali ochotnicy fińscy, duńscy, szwedzcy i miejscowi Niemcy^[15]. Równocześnie rząd Rosji radzieckiej skupiał się na obronie Piotrogrodu, błędnie przekonany, że zwycięstwo bolszewików w Estonii jest już przesądzone^[14].

Kontrofensywa estońska zmusiła bolszewików do opuszczenia Tartu 14 stycznia 1919 r.^[15], zaś 19 stycznia 1919 r. rada pod przywództwem Anvelta musiała wycofać się z Narwy^[11]. W ostatnim momencie przed wycofaniem się z Tartu w mieście rozstrzelano uwięzionych duchownych prawosławnych: Nikołaja Bieżanickiego, Mihaila Bleive oraz Platona, pierwszego w historii prawosławnego biskupa narodowości estońskiej^[13].

Rząd Estońskiej Komuny Ludu Pracującego udał się do Pskowa, następnie do Ługi i Starej Russy, formalnie kontynuując prace aż do czerwca 1919 r., gdy został rozwiązany^[11].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d J. Lewandowski, Historia..., s. 175.
↑ J. Lewandowski, Historia..., s. 165.
↑ J. Lewandowski, Historia..., s. 166-167.
↑ ^a ^b J. Lewandowski, Historia..., s. 167-168.
↑ J. Lewandowski, Historia..., s. 169.
↑ J. Lewandowski, Historia..., s. 171-172.
↑ ^a ^b J. Lewandowski, Historia..., s. 174.
↑ J. Lewandowski, Historia..., s. 173.
↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 133
↑ К столетию Эстонии будет обновлена самая восточная ратуша Европы [online], EV100, 23 października 2015 [dostęp 2019-04-13] (ros.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e J. Smele, The "Russian"..., s. 93.
↑ ^a ^b T. Miljan, Historical..., s. 170.
↑ ^a ^b Священномученик МИХАИЛ (Блейве) – Эстонская Православная Церковь Московского Патриархата [online], orthodox.ee [dostęp 2018-04-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-03] (ros.).
↑ ^a ^b J. Lewandowski, Historia..., s. 176.
↑ ^a ^b J. Lewandowski, Historia..., s. 177.

Bibliografia

JanJ. Lewandowski JanJ., Historia Estonii, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, ISBN 83-04-04528-1, OCLC 830494781 .
ToivoT. Miljan ToivoT., Historical Dictionary of Estonia, Lanham, Md.: Scarecrow Press, 2004, ISBN 0-8108-4904-6, OCLC 694772538 .
J.D. Smele, The "Russian" Civil Wars 1916–1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0.