Estera Frumkin

Estera Frumkin
Ilustracja
Estera Frumkin (1926)
Imię i nazwisko urodzenia

Malka Chaja Lifszyc

Data i miejsce urodzenia

1880
Mińsk

Data i miejsce śmierci

8 czerwca 1943
Karłag

Zawód, zajęcie

polityczka, publicystka

Partia

Bund, Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)

Zdjęcie grupowe uczestników konferencji w Czerniowcach, Frumkin siedzi w drugim rzędzie, druga od lewej

Estera Frumkin, ur. jako Malka Chaja Lifszyc, znana także jako Maria Jakowlewna Frumkina (ur. 1880 w Mińsku, zm. 8 czerwca 1943 w Karłagu) – żydowska publicystka, pedagog i działaczka socjalistyczna oraz komunistyczna. Do 1921 roku jedna z przywódców Bundu w Rosji, następnie szefowa sekcji żydowskiej Rosyjskiej Komunistycznej Partii.

Życiorys

Pochodziła z rodziny o tradycjach haskalowych. Jej ojciec był maskilem, poetą oraz prozaikiem[1][2].

Posługiwała się językiem jidysz oraz hebrajskim. W rodzinnymi mieście ukończyła szkołę średnią, w 1896 roku związała się z socjaldemokratami[1]. Następnie podjęła studia filologiczne na Uniwersytecie Pedagogicznym w Petersburgu, przez pewien czas studiowała także na Uniwersytecie Berlińskim[2]. Podczas pobytu w Petersburgu związała się ze środowiskami rewolucyjnymi[3], w 1901 roku wstąpiła do Bundu, gdzie zaangażowała się w działalność propagandową[1].

Po ukończeniu studiów wróciła do Mińska, gdzie pracowała jako nauczycielka[2]. Brała udział w rewolucji 1905 roku, podczas której stała się jednym z liderów Bundu. We wrześniu 1907 roku została na krótki czas aresztowana[3]. Od 1908 roku przebywała na emigracji w Austrii oraz w Szwajcarii[3].

Jako działaczka Bundu opowiadała się za promocją języka jidysz wśród proletariatu. W 1908 roku uczestniczyła w konferencji w Czerniowcach[4], sprzeciwiała się propozycji utworzenia międzynarodowej żydowskiej organizacji kulturalnej przedstawionej przez Icchoka Lejba Pereca[3]. Po konferencji pozostała w Czerniowcach, gdzie brała udział w organizacji grupy Orgnrojt[3].

W 1909 roku nielegalnie powróciła do Imperium Rosyjskiego, brała następnie udział w redagowaniu bundowskiego czasopisma „Di Cajt”, pisząc artykuły dotyczące kultury żydowskiej. W 1912 roku została ponownie aresztowana i zesłana na Syberię. Zbiegła następnie z zesłania, spędzając okres I wojny światowej w ukryciu. Po rewolucji lutowej powróciła do Mińska, została również wybrana do Komitetu Centralnego Bundu oraz mińskiego komitetu rewolucyjnego[1][4], była także redaktorką czasopisma „Der Weker[3][2].

W kwietniu 1920 roku została, wraz z Aronem Wainszteinem, liderką tzw. Kombundu, czyli komunistycznego odłamu partii. Brała udział w negocjacjach dotyczących połączenia Kombundu z Rosyjską Komunistyczną Partią, ostatecznie Kombund został jednak rozwiązany w marcu 1921 roku, następnie została członkinią RKP(b) i przewodniczącą jej sekcji żydowskiej[4][3][1][2]. W latach 1921–1925 pełniła funkcję prorektora, a od 1925 roku rektora Komunistycznego Uniwersytetu Mniejszości Narodowych Zachodu w Moskwie, prowadziła na nim wykłady dotyczące teorii leninizmu[2][3]. Była tłumaczką dzieł Lenina[3], napisała również jego biografię w języku jidysz[1][4]. Aktywnie działała przeciwko żydowskim instytucjom religijnym w Związku Radzieckim, brała również udział w stworzeniu sieci szkół z językiem wykładowym jidysz oraz w uznaniu jiydsz za jeden z języków narodowych ZSRR[3][4]. Pracowała jako redaktorka moskiewskiej gazety w języku jidysz „Emes”[4][2].

Po zliwkidowaniu Komunistycznego Uniwersytetu Mniejszości Narodowych Zachodu w 1936 roku podjęła pracę w moskiewskim Instytucie Języków Obcych, z którego została jednak rok później wydalona. Podczas wielkiej czystki, w 1937[3] roku (lub w styczniu 1938 roku[2][4]) została aresztowana, a trzy lata później skazana na karę 8 lat w obozie pracy. Zmarła 8 czerwca 1943 roku w łagrze na terenie Kazachstanu[3][4], w okolicach Karagandy[1]. Została zrehabilitowana w 1956 roku[3].

Przypisy

  1. a b c d e f g Tamar Kaplan Appel, Esther Frumkin [online], Jewish Women's Archive [dostęp 2024-12-19] (ang.).
  2. a b c d e f g h Josh Fogel, Frumkin, Ester [online], congressforjewishculture.org [dostęp 2024-12-19] (ang.).
  3. a b c d e f g h i j k l m Roni Gechtman, Lifshits, Khaye Malke [online], encyclopedia.yivo.org [dostęp 2024-12-19].
  4. a b c d e f g h Esther [online], Yiddishkayt [dostęp 2024-12-19] (ang.).