W latach 1450–1460 Weyden jako jeden z pierwszych zaczął tworzyć dyptyki dewocyjno-portretowe. Gdy pracował w Tournai, a następnie w Brukseli, wykonał kilka dyptyków oraz niezależnych portretów na zlecenie najważniejszych przedstawicieli burgundzkiej elity władzy. Datuje się je na ostatnią dekadę życia malarza, który zmarł w roku 1464[1]. Zachowały się trzy prace Weydena z tego okresu: Dyptyk Jeana Grosa, Dyptyk Philippe'a de Croÿ i Dyptyk Laurenta Froimonta. Madonny na dyptykach zostały namalowane w stylu naśladującym XIV-wieczne ikony italo-bizantyjskie. Innowacyjność Weydena polegała na sposobie przedstawienia postaci Maryi, która po raz pierwszy została ukazana w półpostaci, co w kolejnych latach było często kopiowane przez wielu naśladowców malarza, z niewielkimi tylko zmianami[2].
Wizerunek św. Wawrzyńca na rewersie skrzydła z wizerunkiem Laurenta Froimonta
Opis obrazu
Dyptyk jest trzecim z serii dyptykiem dewocyjno-portretowym powstałym prawdopodobnie już po śmierci Weydena ale w jego pracowni. Jak wykazały badania dendrochronologiczne praca mogła powstać dopiero po 1469 roku[3]. Jego wykonawcą mógł być kuzyn Weydena, Louis Le Due, autor obrazu Ekshumacja św. Huberta z Londynu[4].
Na lewym skrzydle, na ciemnym tle, ukazana została karmiąca Madonna z Dzieciątkiem. Ubrana jest w czerwony płaszcz z kapturem na głowie i w niebieską suknię, spod której wystaje biała koszula. Prawa pierś jest odsłonięta, przygotowana do karmienia ale mały Jezus nie zwraca na to uwagi. Patrzy w kierunku donatora i wykonuje gest błogosławieństwa na wzór tradycyjnego wizerunku Pantokratora. Nawiązaniem do ikon italo-bizantyjskich są promieniste aureole wokół głów. Za głową Madonny, małymi złotymi literami namalowany jest pierwsze zdanie z modlitwy do Matki Bożej Zdrowaś Maryjo : Ave Maria, gratia plena, dominus tecum[5]
Na prawym skrzydle ukazany został donator dyptyku Jean de Froimont. Przez wiele lat, do 2003 roku, sądzono, iż sportretowaną postacią jest Laurent de Froimont. Dopiero belgijski historyk Dominique Vanwijnsberghe w swojej pracy wykazał błędną interpretację i przypisał portret Jeanowi[6] Za plecami Jeana, na ciemnym tle znajduje się słabo widoczna dewiza: Raison l'ensaigne[7]
Na rewersie portretu Jeana de Froimonta znajduje się podobizna św. Wawrzyńca wykonana techniką grisaille. W lewej dłoni trzyma swój atrybut – ruszt, na którym według tradycji był torturowany. Z lewej strony znajduje się kartusz, a pod nim szarfa ze słowem Froimont wskazującym na nazwisko rodowe fundatora.
↑Cynthia Robinson, Imagining the Passion in a Multiconfessional Castile The Virgin, Christ, Devotions, and Images in the Fourteenth and Fifteenth Centuries, Penn State University Press, ISBN 978-0271054100, s.240
↑D. Vanwijnsberghe, L'identification du portrait 'Froimont' de Rogier van der Weyden. Prespectives nouvelles sur jes liens du peintre avec le milieu hainuyer, „Revue de l'art” 139, 2003, s 21-36,: za: Ziemba, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500. Niderlandzkie malarstwo tablicowe, Tom II, s.773
↑Ruth Massey Tovell, Roger Van Der Weyden and the Flémalle Enigma, Burns and MacEachern, 1955 s.32
Bibliografia
Antoni Ziemba: Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500. Niderlandzkie malarstwo tablicowe Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2008. ISBN 978-83-235-0443-6.
Lorne Campbell: Van der Weyden. London: Chaucer Press, 2004. ISBN 1-9044-49247. Brak numerów stron w książce
_-_WGA25697.jpg)
_-_WGA25698.jpg)
_-_WGA25699.jpg)