Derecho (hiszp. 'prosto') – rozległa i długotrwała burza wiatrowa, która swoim zasięgiem może objąć bardzo duży obszar (np. powierzchnie kilku krajów). Burza ta jest związana z linią szkwałową bądź ze zjawiskami Bow Echo, które tworzą się w silnie rozwiniętych burzach wielokomórkowych (MCS).
Charakterystyka i kryteria
Według kryteriów[1] podanych przez Storm Prediction Center (NOAA), za zjawisko derecho uważa się burzę, która:
- pozostawia ciągły pas zniszczeń o długości co najmniej 463 km (250 mil morskich)
- w wielu miejscach wytwarza wiatry o prędkości większej od 26 m/s, a w co najmniej 3 miejscach o prędkości co najmniej 33 m/s (65 węzłów) lub sile F1 w skali Fujity.
Ponadto miejsca, w których notowano wiatry powyżej 33 m/s lub o sile F1 muszą być oddalone od siebie o co najmniej 74 km (40 mil morskich). W zależności od rodzaju zjawiska derecho pas zniszczeń pozostawiony przez burzę wygląda różnie.
Rodzaje derecho
Wyróżnia się 3 rodzaje zjawiska derecho:
- Derecho progresywne (z ang. progressive derecho) – ten typ derecho jest spowodowany zwykle przez jedno, długotrwałe zjawisko Bow Echo. Burza formuje się w warunkach dużej niestabilności termodynamicznej oraz przy znaczącej dynamice w troposferze. Derecho progresywne występuje tylko w miesiącach letnich. Zazwyczaj wędruje wzdłuż linii stacjonarnego frontu atmosferycznego. Pas zniszczeń jest szeroki na kilkadziesiąt, czasem kilkaset km.
- Derecho seryjne (z ang. serial derecho) – polega zwykle na wytworzeniu się rozległej linii szkwałowej, w której występuje kilka zjawisk Bow Echo. Charakterystyczne dla takiej burzy są układy LEWP (Line Echo Wave Pattern). Tworzy się nawet przy niezbyt dużej niestabilności w troposferze, jednak przy dużej dynamice oraz w warunkach silnego wymuszenia, spowodowanymi przez głęboki układ niskiego ciśnienia. Pojawia się o różnych porach roku, czego przykładem może być derecho towarzyszące orkanowi Kyrill. Pas zniszczeń jest znacznie szerszy niż w przypadku typu progresywnego zjawiska. Ponadto derecho seryjne niesie ze sobą duże ryzyko pojawienia się tornada.
- Derecho hybrydowe (z ang. hybrid derecho) – posiada cechy charakterystyczne zarówno dla typu progresywnego, jak i seryjnego derecho.
Derecho Composite Parameter
Parametr został opracowany poprzez zanalizowanie warunków atmosferycznych, które wystąpiły podczas 67 przypadków zjawiska derecho w Stanach Zjednoczonych.
Dzięki parametrowi Derecho Composite Parameter (DCP) można określić prawdopodobieństwo wystąpienia zjawiska derecho lub silnych porywistych wiatrów podczas zjawisk burzowych (związanych z dobrze zorganizowaną burzą wielokomórkową). Szczególnie dobrze DCP sprawdza się w miesiącach letnich, podczas gdy zimą z powodu wskazywania niskich wartości (głównie z powodu niewielkiego CAPE) jest praktycznie nieużyteczny.
- Wartość DCP >= 1 sygnalizuje duże prawdopodobieństwo wystąpienia silnych wiatrów związanych z dobrze zorganizowaną burzą wielokomórkową (niewykluczone zjawisko derecho - zwłaszcza typu seryjnego),
- przy wartości DCP >= 2 możliwe jest wystąpienie zjawiska derecho,
- w przypadku DCP >= 4 zagrożenie zjawiskiem derecho (w szczególności derecho progresywnym) jest bardzo duże.
W przypadku derecho, które wystąpiło w dniu 23 lipca 2009 roku nad Czechami i Polską, wartość DCP wynosiła 8.39 dla Pragi i 4.18 dla Wrocławia (dane uzyskano dzięki sondażom atmosfery wykonanych kilka godzin przed przejściem nawałnicy).
Wzór
DCP określa się następującym wzorem:
(DCAPE/980)*(MUCAPE/2000)*(0-6 km shear/20 kt)*(0-6 km mean wind/16 kt)
gdzie:
Przykłady zjawiska derecho w Polsce
- 18/19 stycznia 2007 – burzę towarzyszącą orkanowi Kyrill można uznać za przykład derecho seryjnego. Burzy w wielu miejscach towarzyszyły bardzo silne i niszczące porywy wiatru, a miejscami również tornada. Najwięcej tornad odnotowano we wschodnich landach Niemiec.
- Derecho w dniu 23 lipca 2009 nad południowo-zachodnią i centralną Polską – rozległa burza wielokomórkowa, która utworzyła się w godzinach popołudniowych nad Czechami i Niemcami, a następnie przeszła nad Polską, powodując poważne szkody materialne. W jej wyniku śmierć poniosło 8 osób, a 45 zostało rannych[2]. Główną siłą niszczącą burzy były towarzyszące jej huraganowe porywy wiatru na łukowato wygiętej linii szkwału określanej jako Bow echo. Wiatr uszkodził lub zniszczył tysiące budynków, zrywał dachy, łamał i wyrywał z korzeniami drzewa, w wielu miejscach spowodował poważne zniszczenia w energetyce. Na stacji meteorologicznej w Legnicy zanotowano poryw wiatru o wartości 36 m/s, natomiast w lasach nadleśnictw na północy woj. dolnośląskiego i na południu woj. wielkopolskiego porywy wiatru przekraczały 42 m/s (nawałnica powaliła tam ponad 0,6 mln m³ drewna). W nocy układ burzowy dociera do Mazowsza, w tym także do Warszawy. Ze względu na zasięg i siłę burzy, klasyfikuje się ją jako derecho.
- Derecho w dniu 19 lipca 2015 roku - rozciągało się od zachodniej do wschodniej części Polski, zarejestrowano obecność zniszczeń o kategorii F1 lub wyższej w skali Fujity.
- Derecho w nocy 11/12 sierpnia 2017 - mezoskalowy układ konwekcyjny zawierający linię szkwału wytworzył się na pograniczu Czech i Polski, przechodząc przez województwa dolnośląskie, opolskie, wielkopolskie, kujawsko-pomorskie i pomorskie. Silne porywy wiatru powodujące znaczne szkody po raz pierwszy były obserwowane jeszcze na terytorium Czech. Gdy burza dotarła do pogranicza województwa dolnośląskiego i wielkopolskiego, przybrała na sile. System przemieszczał się dalej na północ, tworząc duże i silne bow echo. Najwięcej szkód derecho wyrządziło w pasie od Rawicza przez okolice Jarocina, Wrześni, Gniezna, Nakła nad Notecią, a także w rejonie Chojnic, w Borach Tucholskich i na Kaszubach. W wyniku nawałnicy zginęło 6 osób, a 48 zostało rannych[4]. Z szacunków Lasów Państwowych wynika, że huraganowy wiatr zniszczył 79,7 tys. ha lasu (ok. 9,8 mln m3 drewna)[5]. Na podstawie danych zgromadzonych w Europejskiej Bazie Danych o Gwałtownych Zjawiskach Atmosferycznych (ESWD) wynika, że nawałnica spełnia kryteria derecho.
- Derecho z lipca 1928 - 62 ofiary śmiertelne[6].
Skutki
- Połamane drzewa
- Powyrywane drzewa z korzeniami
- Pozrywane dachy
- Pozrywane linie wysokiego napięcia
- Ogromne zniszczenia w drzewostanie
- Uszkodzone budynki
Przypisy
Linki zewnętrzne