Danuta Janina Ludwika Boba

Data i miejsce urodzenia	27 stycznia 1921 Kraków
Data i miejsce śmierci	5 stycznia 2024 Kraków
Zawód, zajęcie	pedagożka
Odznaczenia

Danuta Janina Ludwika Boba z Wasinów (Vašinów) (ur. 27 stycznia 1921 w Krakowie, zm. 5 stycznia 2024^[1][2] tamże) – polska pedagożka, która jako jedyna w okresie PRL w opozycji do państwowego systemu szkolnictwa prowadziła wraz z mężem Bartłomiejem Marią Bobą edukację domową pięciorga swoich dzieci^[3].

Ukończyła Liceum im. Adama Mickiewicza w Krakowie. Maturę w klasie humanistycznej zdała z wyróżnieniem. Była prymuską często nagradzaną za wyniki w nauce. Od 10. roku życia udzielała korepetycji nawet dorosłym. Nauczycielki prosiły ją o poprowadzenie lekcji i wytłumaczenie trudniejszych zagadnień^[4]. Była członkinią Sodalicji Mariańskiej^[5].

Włada 4 językami obcymi: przez 8 lat uczyła się łaciny, obowiązkowo francuskiego, dodatkowo niemieckiego, a angielskiego prywatnie w czasie wojny.

Planowała zostać dziennikarką. Ostatecznie w 1939 dostała się na Akademię Górniczo-Hutniczą na kierunek hutniczy jako jedna z 3 kobiet^[6]. Nie zaczęła studiów z powodu wybuchu II wojny światowej^[4].

Pomagała w szpitalu polowym przy kościele jezuickim. Opatrywała rannych żołnierzy i cywilów. Należała do stowarzyszeń charytatywnych, które pomagały sierotom. Opiekowała się wysiedleńcami ze Wschodu, działając w Polskim Komitecie Opiekuńczym – załatwiała wysiedleńcom sprawy urzędowe, spędzała z nimi czas. Pomagała Żydom (m.in. ocaliła 3 koleżanki z liceum). Aryjska uroda oraz biegła znajomość niemieckiego pomogły jej załatwić sprawy urzędowe^[3]. Prowadziła korepetycje, kiedy nie działały już gimnazja, zlikwidowane przez Niemców. Prowadziła przygotowania do tajnej matury.

Pracowała jednocześnie jako uczeń zegarmistrzowski. Zdała egzamin i zdobyła uprawnienia czeladnicze. W obawie przed represjami (jej ojciec Józef Vašina, urodzony na Morawach, które zostały wcielone do III Rzeszy Niemieckiej, odmówił podpisania volkslisty) przeniosła się z rodziną z ul. Zyblikiewicza do pożydowskiej kamienicy przy ul. Krakowskiej^[4]. Pomagała rodzicom w sklepie jubilerskim^[7].

W dniu 15 sierpnia 1944 wyszła za mąż za starszego o 22 lata i pochodzącego z zamożnej włościańskiej rodziny^[7] nauczyciela Bartłomieja Marię Bobę^[8], po wojnie działacza antykomunistycznego. Ślub wzięli w kościele pw. Bożego Ciała w Krakowie.

Urodziła pięcioro dzieci: Bogumiłę, bliźniaków Bogusława i Bogdana, Bolesławę i Bożenę. W 1948 rodzina Bobów z trojgiem najstarszych dzieci przeniosła się z Krakowa do Kóz pod Bielskiem^[5].

Od 1984 była wdową. Bartłomiej Boba został pochowany na cmentarzu przy ul. Karpackiej w Bielsku-Białej.

W latach 1952–1981, we współpracy z mężem i z jego inspiracji^[3] prowadziła edukację domową dzieci. Decyzja ta stała w sprzeczności z powszechnym obowiązkiem szkolnym w PRL. Wartości chrześcijańskie oraz tradycja wychowania i edukacji sprzed II wojny światowej były przyczyną decyzji Bobów o domowej edukacji. Grożono im odebraniem praw rodzicielskich oraz zabraniem dzieci do domu dziecka, nakładano kary pieniężne, funkcjonariusze UB przeszukiwali mieszkanie, demolując je wielokrotnie, osadzano w areszcie Bartłomieja Bobę^[7]. Ten, jako absolwent prawa, sam się bronił^[7]. Jedna z rozpraw zakończyła się wyrokiem odbierającym Bobom prawa rodzicielskie, ale nie wszedł on w życie^[5]. Boba odwoływał się do kolegium przy prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Białej, kolegium przy prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie, Rady Ministrów w Warszawie, Sądu Powiatowego w Bielsku-Białej, Sądu Okręgowego w Katowicach, premiera Józefa Cyrankiewicza i Sądu Najwyższego w Warszawie. W 1961 Sąd Powiatowy w Bielsku-Białej nakazał, by dzieci zdały egzaminy państwowe z programu nauczania obowiązującego w szkole podstawowej. Wyniki były celujące. Po 18 rozprawach sądowych, podczas których Bobowie powoływali się na zagwarantowaną konstytucją wolność wyznania i sumienia, stojącą w sprzeczności z ateistycznym programem polskich szkół powszechnych, uzyskali pomyślny wyrok. Byli jedyną rodziną w powojennej Polsce, która otrzymała pozwolenie na edukację domową ze względu na różnice światopoglądowe^[4].

Bobowie uczyli zagadnień podstawy programowej. Bartłomiej Boba uczył dzieci m.in. języków obcych – niemieckiego i francuskiego (znał też grekę i angielski). Zajęcia prowadzone były w mieszkaniu i na świeżym powietrzu. Obowiązywał podział dnia na lekcje (45 minut) i przerwy. Także starsza córka Bobów uczyła rodzeństwo oraz dzieci sąsiadów, udzielając przez rok korepetycji z matematyki w zamian za tonę węgla. Bobowie wynajmowali też prywatnych nauczycieli dla Bożeny, bowiem nie znali obowiązkowego w programie j. rosyjskiego. Córka miała też prywatnych tutorów do matematyki, fizyki i chemii^[3].

W latach siedemdziesiątych XX w. Danuta Boba jednocześnie pracowała w biurze Spółdzielni Spożywców Społem. Bartłomiej do 1951 był dyrektorem Liceum Rolniczego w Kozach, ale odmowa posłania dzieci do szkoły sprawiła, że został zwolniony z pracy z wilczym biletem^[7]. Poświęcił się edukacji dzieci. Bobowie uczyli całą piątkę, najstarszą córkę Bogumiłę aż do matury, inne krócej.

Bogumiła (ur. 1945, Boba) ukończyła medycynę we Wrocławiu, pracuje jako chirurg ogólny i specjalista traumatolog w Szpitalu Wojewódzkim w Bielsku-Białej i Szpitalu Powiatowym w Pszczynie. Była posłanką na Sejm RP I kadencji w latach 1991–1993, od 2006 jest radną powiatu pszczyńskiego.

Syn Bogusław (ur. 1947, pseudonim artystyczny Colin) w latach 1971–1975 pracował w pracowni opraw scenograficznych Telewizji Kraków. Następnie do 1981 był głównym plastykiem Rzeszowa. To wielokrotnie nagradzany artysta malarz i grafik. Jego brat bliźniak Bogdan z wyróżnieniem ukończył inżynierię materiałową i ceramikę na AGH w Krakowie, studia podyplomowe pedagogiczne dla nauczycieli w Wyższej Szkole Biznesu National-Louis University oraz pedagogikę waldorfską (edukację przedszkolną i wczesnoszkolną) w Wyższej Szkole Społeczno-Przyrodniczej im. W. Pola w Lublinie. Jest nauczycielem rzemiosł artystycznych w Wolnej Szkole Waldorfskiej w Krakowie.

Córka Bolesława (ur. 1949, Habdank-Wojewódzka) ukończyła wychowanie plastyczne (dyplom z grafiki) na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Pracuje jako nauczycielka wychowania plastycznego i wiedzy o kulturze. Ukończyła też arteterapię na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie oraz podyplomowe studia edukacji niezależnej na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie wykłada. Jest też absolwentką malarstwa arteterapeutycznego na Uczelni Antropozoficznej Rudolfa Steinera w Dornach w Szwajcarii.

Bożena (ur. 1967, Boba-Dyga) skończyła edukację domową na ósmej klasie szkoły podstawowej. W 1981 rozpoczęła naukę w Liceum im. B. Nowodworskiego w Krakowie. Ukończyła studia na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP w Krakowie oraz uczelnie w Niemczech. Jest doktorantką na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. Dokonała konserwacji zabytków w Bielsku, m.in. wnętrz ratusza, katedry św. Mikołaja, Teatru Polskiego, kościoła ewangelickiego. Była wielokrotnie nagradzana za swoje prace. Prowadziła restaurację zamku w Łańcucie, Zamku Górnego w Wiśle, pałacu w Radziejowicach i Pałacu Sztuki w Krakowie. Jest poetką, pisze i wykonuje piosenki poetyckie oraz improwizowaną muzykę współczesną i dawną^[6][9].

Wszystkie dzieci Danuty i Bogumiła Bobów pracują bądź pracowały w edukacji. Poza tym Bożena podejmuje tematykę edukacji domowej na konferencjach naukowych^[4].

Danuta Boba mieszkała pod opieką córki w Bielsku-Białej^[10]. Zmarła w wieku 103 lat^[11].

W dniu 15 lutego 2021 Danuta Boba została wyróżniona Medalem Komisji Edukacji Narodowej^[12][13][14].

W dniu 7 czerwca 2021 Prezydent Miasta Krakowa wręczył jej odznakę Honoris Gratia^[15].

Podczas XXXVII sesji 18 listopada 2021 Rada Miejska Bielska-Białej nadała jej tytuł Zasłużonej dla Bielska-Białej^[10][16]. Laureatka odebrała dyplom na posiedzeniu Rady Miejskiej Bielska-Białej 3 marca 2022^[17].

Jest bohaterką filmu dokumentalnego pt. W imię najwyższych wartości o działaniach Danuty i Bartłomieja Marii Bobów o wolność wychowania i edukacji dzieci w PRL. Film zrealizowano w 2022 według scenariusza i w reżyserii Piotra Augustynka^[18]. Historia Bobów została też opisana w książce Magdaleny Giercarz-Borkowskiej pt. Edukacja domowa od tradycji ku współczesności^[19].