Czołowo – wieś w Polsce, położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie radziejowskim, w gminie Radziejów[4][5].
Wieś królewska, położona w II połowie XVI wieku w powiecie radziejowskim województwa brzeskokujawskiego, należała do starostwa radziejowskiego[6]. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa włocławskiego.
Wieś sołecka – zobacz jednostki pomocnicze gminy Radziejów w BIP[7].
Integralne części wsi
Integralne części wsi Czołowo[4][5]
| SIMC |
Nazwa |
Rodzaj
|
| 0868023 |
Kontrewers |
część wsi
|
Historia wsi
Dzieje miejscowości Czołowo sięgają średniowiecza. Pierwsze wzmianki pojawią się w roku 1488, kiedy to wieś jest wymieniania wśród stanowiących własność królewską dóbr brzeskich.
Z najstarszego inwentarza dóbr starostwa brzeskiego datowanego w 1494 wynika, że prawdopodobnie była ona włączona do zabudowy miejskiej Radziejowa.
W 1500 król Jan I Olbracht, zapisując dług 1800 florenów na dochodach Radziejowa i przynależnych do niego dóbr starostwa radziejowskiego, wymienia wśród nich między innymi Czołowo.
W 1631 Czołowo nadal było wsią królewską w posiadaniu starosty radziejowskiego Macieja Sokołowskiego. Według lustracji z lat 1628–1632 we wsi był mieć i rataj. Wieś posiadała 4 łany. Bilans urodzaju folwarku przedstawiony w kopach szacował się następująco: 97 żyta, 12 pszenicy, 6,5 grochu i 48 owsa.
Czołowo w 1662 liczyło około 24 mieszkańców zamieszkujących w 4 domy. Wieś posiadała 17 łanów. Stan demograficzny w 1675 wynosił: 3 szlachciców i 25 osób pochodzenia plebejskiego.
W 1779 Czołowo przechodzi na własność Antoniego Biesiekierskiego. Wieś liczyła 95 osób zamieszkujących 22 domostwa. Osada przynależała do wójtostwa radziejowskiego. We wsi mieszkało 4 rolników, 6 chałupników i 2 komornice. W wyniku II rozbioru Polski w 1793 wieś została zagarnięta przez Prusy, od 1807 należała do Księstwa Warszawskiego, a po Kongresie Wiedeńskim w 1815 znalazła się w Królestwie Polskim. Ustawa konstytucyjna Królestwa Polskiego z dnia 27 lipca 1815 wprowadziła nowy podział administracyjny kraju. Granica przebiegała przez wieś Czołowo do Wąsewa, a następnie do Piotrkowa Kujawskiego, gdzie mieścił się posterunek graniczny. W Czołowie znajdowało się przejście graniczne. Stacjonowała jednostka wojskowa i działał urząd celny.
W 1827 wieś liczyła 116 mieszkańców zamieszkujących 14 domów[8]. Na powstałą ekonomię radziejowską, utworzoną ze starostw, królewszczyzn i majątków poduchownych składa się w XIX wieku również wieś Czołowo[9].
W latach 1866–1868 wśród majoratów, jakimi obdzielono zasłużonych urzędników carskich, znalazł się folwark Czołowo, który był darowany generałowi adiutantowi baronowi Pawłowi Korffowi[10].
Czołowo w latach 1921–1926 jako własność Skarbu Państwa zostało rozparcelowane przez Urząd Ziemski w większości pomiędzy repatriantów przybyłych z USA. W wyniku tego przedsięwzięcia powstało około 50 gospodarstw rolnych o powierzchni od 7 do 9 ha[11].
W dwudziestoleciu międzywojennym w Czołowie powstała ferma rolna. Stanowiła ona własność komunalną o wartości 42 783,94 zł. W lutym w 1930 sejmik powiatowy nieszawski przeznaczył fundusz 8000 zł, na wyremontowanie tego ośrodka głównie na naprawę znajdujących się w nim pomieszczeń.
Według ustawy samorządowej z grudnia 1933 Czołowo (wieś, kolonie, Kontrewers, parcele i ośrodek) i Czołówek wraz z folwarkiem – Bielawy weszły w skład gminy Radziejów. Wieś Czołowo liczyła 410 mieszkańców[11]. Do 19 lipca 1924 wieś Bielawy nosiła nazwę: Auerbachowo (gmina Radziejów, powiat nieszawski)[12].
Miejscowość Czołowo leży obecnie w województwie kujawsko-pomorskim, na Kujawach w powiecie radziejowskim. Miejscowość wchodzi w skład gminy Radziejów.
Czołowo położone jest około 2 km. na południowy zachód od miasta Radziejów. Należy do parafii pod Wezwaniem Najświętszej Marii Panny w Radziejowie, zajmuje powierzchnię 7,7 km².
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 20755
- ↑ Bank danych lokalnych GUS. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-08-28].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 201 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-08-05]. brak numeru strony
- ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-08-05].
- ↑ Zenon Guldon, Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI w., Toruń 1964, s. 76, 100.
- ↑ Biuletyn informacji publicznej Gminy Radziejów. Urząd Gminy Radziejów. [dostęp 2014-08-05].
- ↑ Czołowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 868 .
- ↑ Borucki ↓, s. 198-199.
- ↑ Borucki ↓, s. 204.
- ↑ a b Krygier ↓, s. 3-23.
- ↑ Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 19 lipca 1924 r. o zmianie nazw niektórych miejscowości Województwa Warszawskiego Dz. Urz. Min. Spr. Wew. nr 2-6 z 31 grudnia 1924 r.
Bibliografia i źródła
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom I (str. 868), Warszawa, 1880.
- Maksymilian Borucki: Ziemia kujawska pod względem historycznym, jeograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym. Wyd. Herman Neuman. Włocławek 1882.
- Agnieszka Krygier. Plan Odnowy Miejscowości Czołowo. „Załącznik do uchwały Urzędu Gminy Radziejów – Plany odnowy miejscowości na terenie gminy Radziejów”. Radziejów 2009 r..
- Posłowie polscy w parlamencie rosyjskim 1906-1917, Słownik biograficzny, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2001, ISBN 83-7059-506-5 (Józef Głowacki)
| Wsie |
|
|---|
| Kolonia |
|
|---|
| Części wsi |
|
|---|
| Kolonia wsi |
|
|---|
| Nazwy zniesione |
|
|---|
