Cmentarz św. Barbary we Wrocławiu (przykościelny), niem.St. Barbara Kirchhof – najstarszy spośród trzech cmentarzy św. Barbary we Wrocławiu[a], którego główne pole grzebalne położone było na północ[3] (według Encyklopedii Wrocławia na zachód[2]) od dawnego kościoła św. Barbary[b]. Powstał prawdopodobnie wkrótce po wybudowaniu w tym miejscu pierwszej świątyni (kaplicy cmentarnej), czyli w drugiej połowie XIII wieku[1][2].
Początkowo cmentarz, jako filialny dla parafii przy kościele św. Elżbiety, służył jako miejsce pochówku uboższych parafian[1][4] (ci zamożniejsi grzebani byli w pobliżu kościoła parafialnego), później zaś także rzemieślników[1]. W źródłach pisanych został wspomniany po raz pierwszy przez Petera Eschenloera, wrocławskiego kronikarza, który zapisał, że pochowano na nim ofiary oblężenia miasta przez wojska króla czeskiegoWładysława II Jagiellończyka w roku 1474[1].
Inicjator stworzenia dobroczynnego Bractwa Pogrzebowego św. Barbary (w celu m.in. zebrania środków dla zapewnienia godnych pochówków parafian na tym cmentarzu), żyjący jako mieszczanin, ograniczony umysłowo PiastowicWacław z książąt żagańskich, który w swoim testamencie przeznaczył część swojego majątku na fundację wspierającą kościół św. Barbary[1][2][5], chciał po śmierci być pogrzebany inter plebejos in cimiterio[6] („na cmentarzu wśród ludu”), lecz ostatecznie został pochowany po śmierci 29 kwietnia 1488 w i tak upokarzającym, południowym przedsionku tego kościoła[7][8][9].
Cmentarz był powiększany kilkakrotnie: pierwszy raz przed rokiem 1500, później jeszcze w 1622 i w 1632[1]. Wraz z przejęciem przez protestantów parafii katolickich (pierwszą z nich, 6 kwietnia 1525 roku, była parafia św. Elżbiety[10]), także i na cmentarz św. Barbary zaczęli trafiać ewangelicy[d], w tym również bardziej dla miasta zasłużeni i bardziej majętni. Na przykościelnym cmentarzu św. Barbary chowano do końca XVIII wieku m.in. rajców miejskich, rzemieślników (m.in. z cechu białoskórników) i członków rodów mieszczańskich, a także szlacheckich[1][2], a pod koniec funkcjonowania cmentarza – również osoby zmarłe w znajdującym się w sąsiedztwie Allerheiligen Hospital (Szpitalu Wszystkich Świętych)[1]. Cmentarz istniał do początków XIX stulecia[1][2], a jego teren znalazł się później na obszarze zajmowanym przez rozbudowujący się Szpital Wszystkich Świętych[2].
Uwagi
↑Dwie inne nekropolie związane z kościołem św. Barbary to utworzony w 1774 roku cmentarz na Przedmurzu Mikołajskim, nazywany czasem Glacisfriedhof oraz założony w 1852 roku z dala od ówczesnego miasta cmentarz św. Barbary, nazywany później – po epidemii z 1866 roku – Cholera Friedhof.
