Chaim Grade (jid.חיים גראַדע, ur. 4 kwietnia 1910 w Wilnie, zm. 26 czerwca 1982 w Nowym Jorku[1]) – poeta i prozaik, jeden z czołowych pisarzy jidysz XX wieku.
Życiorys
Chaim Grade był synem rabina Szlomo Mordechaja Gradego, nauczyciela języka hebrajskiego, maskila (zwolennika żydowskiego oświecenia). Edukację religijną zdobywał pod kierunkiem wielkiego znawcy Talmudu Chazona Isza (1878–1953).
W roku 1932 opuścił jesziwębiałostocką i podjął działalność pisarską[2]. W 1936 roku rozpoczął publikowanie opowiadań i wierszy w języku jidysz; w marcu tegoż roku został przyjęty do eksperymentalnej grupy artystów i pisarzy Jung Wilne[2]. Pierwsze publikacje jego autorstwa nastąpiły już miesiąc po przyjęciu do grupy – to zbiorek poetycki: Jo [pl. Tak] (kwiecień, 1936)[3][2].
W 1939 Chaim Grade został laureatem prestiżowej nagrody przyznawanej przez Alweltlecher Jidiszer Kultur-Farbund „IKUF” (Światowy Związek Kultury Żydowskiej) w Nowym Jorku. Nagrodę otrzymał za całokształt twórczości: zbiór Tak, poematy Płacz pokoleń oraz Musarnicy. Poemat epicki Musarnicy został opublikowany w Wilnie na początku 1939 roku jako kolejna książka z serii wydawniczej Jung Wilne)[3].
Po wybuchu drugiej wojny światowej pozostał w znajdującym się pod litewską okupacją Wilnie, skąd zbiegł na wschód w 1941 roku, po niemieckiej inwazji na Związek Radziecki; tam trafił do łagru. W 1946 roku wrócił na krótko do Polski, następnie wyjechał do Francji, po czym przeprowadził się z drugą żoną do USA w 1948 roku[2].
Pochowany jest na cmentarzu Riverside Cemetery, Saddle Brook, New Jersey.
Chaim Grade (stoi drugi od lewej) w gronie członków grupy Jung Wilne
Twórczość
Jego poezja koncentrowała się na przeżyciach związanych z Holokaustem, w czasie którego zginęła jego młoda żona Frume-Libe, córka rabina z Głębokiego, i jego matka Wella, córka rabina Rafaela Blumenthala. Jego proza często opisywała życie biednych Żydów na przedwojennej Wileńszczyźnie.
Pomimo że jest mniej znany niż Isaac Bashevis Singer czy Szolem Alejchem, Chaim Grade zaliczany jest do najwybitniejszych stylistów języka jidysz.
Joanna Lisek: Chaim Grade. W: Writers in Yiddish. Red. Joseph Sherman. Detroit itd.: Thomson Gale, 2007, s. 74–82, seria: Dictionary of Literary Biography 333. ISBN 978-0-7876-8151-7.
