Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy w Wielkich Oczach

Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy
w Wielkich Oczach
Zabytek: nr rej. A-219 z dnia 17.07.2007[1]
cerkiew nieczynna kultowo
Ilustracja
sierpień 2022
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Miejscowość

Wielkie Oczy

Wyznanie

obecnie nieużytkowana

Kościół
Wezwanie

św. Mikołaja Cudotwórcy

Położenie na mapie gminy Wielkie Oczy
Mapa konturowa gminy Wielkie Oczy, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Wielkie Oczy, cerkiew”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Wielkie Oczy, cerkiew”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Wielkie Oczy, cerkiew”
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego
Mapa konturowa powiatu lubaczowskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Wielkie Oczy, cerkiew”
Ziemia50°01′27,9″N 23°09′49,2″E/50,024417 23,163667
Multimedia w Wikimedia Commons

Cerkiew św. Mikołaja w Wielkich Oczach – była cerkiew greckokatolicka wzniesiona w 1925, po 1947 i akcji „Wisła” pozbawiona funkcji sakralnej i zaadaptowana na magazyn[2]. Obecnie jest własnością Skarbu Państwa, stoi pusta[3] i pozbawiona wyposażenia[2].

Cerkiew jest przykładem późnej fazy rozwoju architektury cerkiewnej i włączona została do Szlaku Architektury Drewnianej[4].

Historia

Pierwsza cerkiew unicka w Wielkich Oczach została wzniesiona w 1654 przez ówczesnego właściciela wsi Mojżesza Mohyłę na potrzeby wiernych z Wielkich Oczu i sąsiadującego Skolina. Została ona zastąpiona w 1820 nową świątynią, w 1913 remontowaną, zaś w 1915 zniszczoną przez niemiecką artylerię razem z większości zabudowy rynku we wsi. Budowa kolejnej cerkwi, która miała służyć ok. 600 grekokatolikom, została sfinansowana przez parafian i rozpoczęta w 1924. Projekt obiektu wykonał Jan Sas-Zubrzycki, pracami kierował Eustachy Seredyński. W rok później, 19 sierpnia 1925, ks. Daniel Kotis uroczyście poświęcił gotowy budynek. Razem z cerkwią wzniesiona została wolnostojąca dzwonnica, również na miejscu wcześniejszej, zniszczonej w 1915. Znajdował się na niej jeden dzwon o nazwie Symeon.

  • 2019
    2019
  • 2015
    2015
  • 2015
    2015

Cerkiew w 1937 wymagała remontu, który ponownie sfinansowali parafianie. Świątynia została przebudowana, jej bryła wydłużona, wzmocniono ściany podtrzymujące kopułę i podbito blachą drewniany dach. W czasie II wojny światowej cerkiew nie została w żaden sposób uszkodzona, dopiero po wysiedleniu Ukraińców w czasie Akcji „Wisła” w 1947 roku została przejęta przez Gminną Spółdzielnię "Samopomoc Chłopska" w Lubaczowie na magazyn artykułów spożywczych i elektrotechnicznych. Pełniła tę funkcję do 1989, tracąc całe zabytkowe wyposażenie. Około 1955 roku rozebrano dzwonnicę. Dopiero po upadku PRL zostały w 1990 na jej terenie wykonane podstawowe prace konserwatorskie, symbolicznie odprawiono w niej nabożeństwo. W latach następnych obiekt nieużytkowany znajdował się w bardzo złym stanie technicznym[3]. Rozpadanie się tamburu i stan zniszczenia kopuły (wyrwana blacha) spowodowały podjęcie prac zabezpieczających, które wykonano w 2011.

Architektura

Cerkiew w Wielkich Oczach jest jedyną podkarpacką cerkwią wzniesioną w konstrukcji szachulcowej z wypełnieniem na podmurówce z cegły i betonu. Świątynia jest zbudowana na planie prostokąta, tradycyjnie orientowana, z jedną nawą wyższą od prezbiterium oraz wydzielonym babińcem, również niższym od nawy. Wejście do cerkwi wiedzie przez trójboczny przedsionek. Podłoga, dach i daszek okapowy cerkwi są wykonane z drewna, ściany – częściowo otynkowane. Cerkiew posiada jedną kopułę z neorenesansowym hełmem z okrągłymi oknami, inne okna w obiekcie mają kształt półkolisty. Obiekt był skromnie dekorowany, malowany wewnątrz na kolory niebieski, żółty i czerwony, obecnie dekoracja ta zachowała się śladowo.

  • 2012
    2012
  • 2011
    2011
  • 2008
    2008

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2016-09-23].
  2. ↑ a b Cerkiew w Wielkich Oczach w serwisie dziedzictwo.ekai.pl.
  3. ↑ a b Anna Gorczyca, Trzeba ratować cerkiew.
  4. ↑ Szlaki Architektury Drewnianej powiat lubaczowski.

Bibliografia

  • Janusz Mazur: Kościoły i cerkwie Roztocza i Ziemi Lubaczowskiej. Lubaczów 2009, Oficyna Wydawnicza MERCATOR, s. 55. ISBN 978-83-60483-07-7.
  • Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego, Krzysztof Zieliński (red.), Rzeszów: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”, 2015, s. 304-305, ISBN 978-83-61577-68-3, OCLC 922211420.

Linki zewnętrzne

Cerkwie w powiecie lubaczowskim