Browar Bojańczyka we Włocławku – zespół fabryczny XIX-wiecznego zabytkowego Browaru Bojańczyka z lat 1832-1880. Składa się z 5 budynków: głównego budynku Browaru, trzech magazynów oraz Domu Zarządcy.
Obiekt wpisany jest do rejestru zabytków pod nr rej.: 413/A z 12.06.1998
Historia
Browar został założony w 1832 roku przez Kazimierza Bojańczyka. Pierwotnie produkowano tu wódkę, a następnie piwo w ilościach kilkuset beczek rocznie. Browar był jednym z największych w mieście, pozostając w gestii rodziny Bojańczyków nawet po śmierci Kazimierza, gdy właścicielem został syn Rafał, a po nim jego syn Wincenty[1]. W 1866 roku, kiedy to Rafał Bojańczyk prowadził browar, wiadro piwa kosztowało 30 kopiejek[2]. Od czasu powstania, Browar był stopniowo rozbudowywany. Jako pierwszy powstał główny budynek Browaru wybudowany w 1832 roku, następnie, w 1878 roku, wybudowano trzy magazyny. Ostatnim obiektem, który wybudowano, jest Dom Zarządcy z 1880 roku.
Browar należał do rodziny Bojańczyków do czasu zakończenia II wojny światowej, kiedy to został znacjonalizowany. W tym czasie zmieniał właścicieli wśród rodziny. Do 1914 roku Browarem zarządzał Jerzy Bojańczyk. I wojna światowa spowodowało zahamowanie rozwoju Browaru i w 1921 Wincenty Bojańczyk sprzedał obiekt spółce akcyjnej, której założycielem był syn Jerzy. Produkcja piwa w 1927 roku wynosiła ok. 5600 hektolitrów[1].
Zakończenie II wojny światowej przyniosło za sobą nacjonalizację Browaru i jego zamknięcie. Po przejściu zespołu budynków na rzecz Skarbu Państwa, użytkowano je jako obiekty przeznaczone na magazyn, dystrybucję ryb oraz szwalnię.
Budynki
Zespół fabryczny składa się z 5 budynków o różnych powierzchniach. Wszystkie obiekty wybudowano w latach 1832-1880.
Budynek główny Browaru
Budynek główny Browaru
Obiekt wybudowany w 1832 roku przez Kazimierza Bojańczyka jako pierwszy i zarazem główny obiekt Browaru.
Budynek jest wymurowany z czerwonej cegły palonej. Dla podkreślenia detalu architektonicznego w postaci lizen oraz gzymsów koronujących i kordonowych, w elewacjach zastosowano cegłę o jaśniejszym wybarwieniu. W elewacjach uroku dodają także blendy markujące okna, zwieńczone nadprożami odcinkowymi. Podziały elewacji są starannie zakomponowane z wyodrębnieniem elewacji szczytowych po formie dachu dwuspadowego. Elewacja frontowa na wprost wjazdu z ulicy Łęgskiej, dzięki trzem sterczynom wymurowanym z cegły, jest najbardziej reprezentacyjnym fragmentem budynku, wyraźnie dominującym nad pozostałymi obiektami. Walory architektoniczne Browaru są pomniejszane przez szereg dobudówek i przystawek, które w żaden sposób nie wkomponowują się w obiekt[3].
Magazyn 1.
Magazyn wybudowany w 1878 roku.
Podobnie jak budynek główny Browaru, jest budynkiem czterokondygnacyjnym, wymurowanym z czerwonej palonej cegły. Kryty jest dachem dwuspadowym pod dachówką ceramiczną. Magazyn ma dostawioną do elewacji zachodniej bryłę, przeznaczoną na klatkę schodową. Ze względu na potrzeby użytkowe obiektu, występują w nim kondygnacje o różnych wysokościach[4].
Magazyn 2.
Wybudowany w 1878 roku. Budynek magazynowy nr 2 wpisany do rejestru zabytków pod numerem 413/A z dnia 12.06.1998 r. jest obiektem wymurowanym z cegły palonej czerwonej na zaprawie wapiennej, tworzy z magazynem nr 3 i 1 fragment pierzei ul. Bechiego. Obiekt jest trzykondygnacyjny z częściowym podpiwniczeniem, choć z elewacji czyta się dwie kondygnacje nadziemne. Budynek zwieńczony dachem dwuspadowym na konstrukcji
Od lewej: Dom Zarządcy, Magazyn 3.
drewnianej płatwiowo-jętkowej z dwoma ścianami stolcowymi pokryty papą asfaltową na deskach[5].
Magazyn 3.
Budynek usytuowany jest wzdłuż ulicy Bechiego, w kierunku Łęgskiej. Budynek składa się z trzech segmentów: najmniejszego – pierwszego od Wisły, środkowego i narożnego. W elewacji budynku od ul. Łęgskiej występuje niespotykany w żadnym innym budynku Włocławka fryz zwieńczający w postaci wymurowanego wspornikowo baldachimu o motywie ostrołuków, wyraźnie nawiązujący do tendencji neogotyku[6].
Dom Zarządcy
Jest jedynym budynkiem przeznaczonym od samego początku do pełnienia funkcji mieszkalnych i w taki sposób jest eksploatowany do dzisiaj. Mieszka tu obecnie 7 rodzin. Układ konstrukcyjno-przestrzenny domu jest typowy jeszcze dla zabudowy osiemnastowiecznej ze środkową ścianą nośną kominową i pomieszczeniami amfiladowymi[7].
Rewitalizacja
Prace budowlaneIluminacja przebudowanego Browaru
Rewitalizacja zabytkowych obiektów browaru stała się jednym z priorytetów Urzędu Miasta Włocławek. Realizacja projektu w związku z licznymi problemami przeciągała się w czasie. Miasto przez długi czas miało problem z wywłaszczeniem ostatniej nieruchomości składającej się na cały kompleks (samorząd bowiem nie był właścicielem całości obiektów). Miasto postanowiło przejąć od prywatnego właściciela legalnie nabytą od miasta w 2003 r. nieruchomość przy ul. Łęgskiej 28, powołując się na klauzulę prawa odkupu w umowie sprzedaży[8]. Ostateczna decyzja o własności działki zapadła w Sądzie Apelacyjnym w Gdańsku, który ustanowił samorząd Włocławka właścicielem nieruchomości[9].
Projekt rewitalizacji tego miejsca zakłada rozbiórkę niektórych obiektów, które nie stanowią wartości historycznej. W ich miejsce powstanie nowa zabudowa, nawiązująca architekturą do ceglanych fasad historycznych obiektów. Po zakończonej przebudowie, w tym miejscu zostanie uruchomione Centrum Kultury Browar B. W obiektach znajdą się liczne powierzchnie ekspozycyjne, pomieszczenia dydaktyczne, duża sala taneczna, sala widowiskowa oraz sale konferencyjne i wielofunkcyjne[10].
W Centrum będą odbywały się m.in. zajęcia pozalekcyjne dla uczniów z sąsiadujących z budynkiem szkół. W obiekcie znajdą się sale komputerowe oraz przeznaczone do kształcenia językowego. Będzie to przedsięwzięcie skierowane do instytucji, organizacji pozarządowych oraz stowarzyszeń, które będą mogły tam realizować swoją statutową działalność w ww. zakresie. W budynkach znajdą się też pomieszczenia, w których będą odbywać się zajęcia nauki tańca, śpiewu oraz fotografii, a także spotkania integracyjne.
Oficjalne otwarcie Centrum Kultury Browar B nastąpiło 16 maja 2014 roku[12].
Przypisy
↑ ab[1], BIP UM Włocławek: Przetarg "Centrum Kultury Browar B- adaptacja do nowych funkcji społeczno – gospodarczych(...)"; Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia, Inwentaryzacja – OPIS WARTOŚCI HISTORYCZNYCH KOMPLEKSU
↑[2], BIP UM Włocławek, Przetarg Centrum Kultury Browar B- adaptacja do nowych funkcji społeczno – gospodarczych(...), Studium wykonalnosci – zalacznik nr 7, 1. Budynek główny Browaru
↑[3], BIP UM Włocławek: Przetarg "Centrum Kultury Browar B- adaptacja do nowych funkcji społeczno – gospodarczych(...)"; Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia, Inwentaryzacja – 1. Magazyn nr 1
↑[4], BIP UM Włocławek: Przetarg "Centrum Kultury Browar B- adaptacja do nowych funkcji społeczno – gospodarczych(...)"; Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia, Inwentaryzacja – DZIAŁKA NR 36/11
↑[5], BIP UM Włocławek, Przetarg Centrum Kultury Browar B- adaptacja do nowych funkcji społeczno – gospodarczych(...), Studium wykonalnosci – zalacznik nr 7, 4. Magazyn nr. 3
↑[6], BIP UM Włocławek, Przetarg Centrum Kultury Browar B- adaptacja do nowych funkcji społeczno – gospodarczych(...), Studium wykonalnosci – zalacznik nr 7, 5. Dom Zarządcy
↑Olga Krupa, Hurtownia ryb czy Browar B.?, [w:] „Tygodnik Kujawski”, nr 5 (68) z 6 lutego 2009 r., s. 4; Maciej Gogołkiewicz, Pierwsze ofiary Browaru B?, internetowe wydanie „Nowości” (2009-02-04) [7]
↑Ewelina Piotrowska, Browar B należy do miasta, [w:] „Nowości”, nr 206 z 3 września 2010 r., wyd. włocławskie, s. 7
↑Jacek Hołub, Bardzo kulturalny browar powstanie we Włocławku, internetowe wydanie „Gazety Wyborczej” (2011-11-15) [8]
↑Urząd Miasta Włocławek, Centrum Kultury „Browar B”: podpisanie umowy z wykonawcą (relacja dźwiękowa i galeria zdjęć), strona internetowa UM Włocławek” (2011-12-30) [9]
