Bondyrz – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie zamojskim, w gminie Adamów[6][5]. Leży w dolinie Wieprza, około 5 km na południowy zachód od Adamowa.
Nazwa miejscowości pochodzi od rusińskiego słowa bondar oznaczającego bednarza[7].
Wieś jest sołectwem w gminie Adamów[8]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 667 mieszkańców i była drugą co do liczby ludności miejscowością gminy[9].
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Opatrzności Bożej[10].
Części wsi
Historia
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1620 roku W 1670 r. wieś należała Piotra Latyczyńskiego, a w 1788 r. Bondyrz znajdował się w dobrach adamowskich hrabiego Antoniego Fortunata Tarnowskiego. Spis z 1827 r. notował wieś w powiecie zamojskim i parafii Krasnobród. Liczyła wówczas 66 domów i 452 mieszkańców. W 1885 r. istniał tutaj mały tartak parowy zatrudniający jednego pracownika. W 1888 r. powstała fabryka mebli giętych[11] założona przez Wilhelma Gebethnera z Warszawy. Produkowała ona meble składane, letniskowe, salonowe, wojskowe, drabiny itp. W 1906 r. zatrudniała 63 robotników. W 1920 r. bondyrski folwark należał do dóbr Witolda Łosia. Według spisu z 1921 r. we wsi było 116 domów i 790 mieszkańców, w tym 19 Żydów i 1 Ukrainiec, natomiast folwark liczył 3 domy i 95 mieszkańców, wyłącznie Polaków. We wrześniu 1975 r. została erygowana w Bondyrzu parafia rzymskokatolicka pw. Opatrzności Bożej, a w roku 1979 założono cmentarz grzebalny o powierzchni 0,55 ha.
W latach 1954-1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bondyrz, po jej zniesieniu w gromadzie Krasnobród. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.
Muzeum
W Bondyrzu mieści się Muzeum Historyczne Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Inspektoratu Zamojskiego im. Stanisława Prusa (ps. „Adam”), dowódcy 9 Pułku Piechoty AK Ziemi Zamojskiej. Muzeum zostało utworzone i było prowadzone przez Jana Sitka (zm. 2010[12]), który posiadał także pokaźne zbiory skamieniałości i minerałów.
W Bondyrzu znajduje się także zabytkowy młyn wodny i kościół parafialny pw. Opatrzności Bożej, zbudowany w stylu zakopiańskim w latach 1948–1949 według projektu Adama Klimka. Oprócz wyznawców kościoła rzymskokatolickiego są w Bondyrzu również Świadkowie Jehowy[13].
Galeria zdjęć
-
Bondyrz - kościół pw. Świętej Bożej Opatrzności
-
-
Pomnik poległych w II WŚ pracowników fabryki na terenie muzeum
-
Tablica na pomniku poległych
-
Droga prowadząca przez wieś
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 8111
- ↑ Wieś Bondyrz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-01-01] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2024-01-01] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 78 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, tom I, s.305, 1880 Warszawa
- ↑ BIP gminy, sołectwa [dostęp 2024-02-12]
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ W dwudziestoleciu międzywojennym należała do firmy „Polski Przemysł Drzewny – Czerski i Jakimowicz” [1], po wojnie znacjonalizowana, funkcjonowała jako przedsiębiorstwo państwowe „Roztoczańska Fabryka Mebli w Bondyrzu”, obecnie „Fabryka Mebli Poznańscy Sp. z o.o.” www.poznanscy.nowemeble.pl.
- ↑ Pożegnanie Jana Sitka
- ↑ Nowa Gazeta Biłgorajska.
Bibliografia
- JózefJ. Niedźwiedź JózefJ., Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość: Oficyna Wydawnicza Kresy, 2003, s. 51, ISBN 83-906745-7-2, OCLC 836903923 .
Linki zewnętrzne