Baśnie braci Grimm

Ten artykuł dotyczy serii baśni braci Grimm. Zobacz też: inne znaczenia tego terminu.
Baśnie braci Grimm
Kinder- und Hausmärchen
Ilustracja
Strona tytułowa z pierwszego niemieckiego wydania, 1812
Autor

Bracia Grimm

Typ utworu

zbiór baśni, podań, opowiadań, legend

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Niemcy

Język

niemiecki

Data wydania

1812 (tom 1), 1815 (tom 2)

Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego

1895

Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach

Baśnie braci Grimm (niem. Kinder- und Hausmärchen) – zbiór baśni spisanych przez niemieckich pisarzy i językoznawców, braci Wilhelma i Jacoba Grimmów i opublikowany w roku 1812 (tom I) i w roku 1815 (tom II). Zbiór ten, powstały na podstawie wieloletnich badań podań, mitów i opowieści ludowych, stał się klasyką literatury, przetłumaczoną na wiele języków.

Bracia Grimm w publikowanych baśniach zmierzali do odtworzenia najstarszego wzorca motywów baśniowych w nich występujących, stąd charakterystyczne dla tych opowieści okrucieństwo, które zresztą występuje także u francuskiego bajkopisarza Charlesa Perraulta. W świecie tych baśni panowało zwykle żelazne prawo moralne – dobro i przezorność zwycięża niegodziwość. Pamiętać jednak należy, że od tej reguły zdarzały się u braci Grimm wyjątki (np. w baśniach Spółka kota z myszą, czy Baba Jaga).

Jak pisze Katarzyna Grzywka, powołując się na innych – głównie niemieckich – badaczy, bracia Grimm „nie zbierali swoich bajek w terenie, wędrując przez pola i łąki bezkresnego krajobrazu od wsi do wsi, lecz słuchając przekazów przyjaciół-rówieśników, znajomych, gości – nierzadko siedząc przy własnym biurku”[1]. I tak informatorka Dorothea Katharina Viehmann od maja do października 1813 opowiedziała braciom w ich mieszkaniu w Kassel około 40 tekstów. Jej anonimowy portret z podpisem „Bajarka” autorstwa Ludwiga Emila Grimma znajduje się, począwszy od drugiego wydania, na początku drugiego tomu baśni. Innym razem weszli w kontakt z emerytowanym wachmistrzem, który zgodził się opowiadać bajki w zamian … za zniszczone spodnie Wilhelma[2]. Do grona informatorów braci należały też: córka pastora z Allendorf, córki aptekarza Wilda z Kassel, wśród nich późniejsza żona Wilhelma, członkowie westfalskich rodzin von Haxthausen oraz Droste von Hülshoff itd.[3], Powstał w ten sposób początkowo korpus 54 tekstów braci bądź ich współpracowników, które przesłali w 1810 roku na ręce Clemensa Brentano. Ponieważ ten nie zrobił z tych tekstów żadnego użytku, wykorzystali je – zainspirowani przez Achima von Arnim – jako trzon własnego zbioru, do którego wydania dochodzi po raz pierwszy w roku 1812[1].

Grimmowie notowali zasłyszane opowieści, ale również „wyszukiwali w utworach literackich bajki o podobnej do tych pierwszych strukturze, by następnie poddać swe ‘znaleziska’ koniecznej z punktu widzenia zbieraczy 'obróbce'”[4]. Jednym z najważniejszych kryteriów, jakimi się kierowali, gromadząc teksty, miał być autentyczny lub domniemany związek tekstów z tradycją przekazu ustnego. Byli przekonani, że znaleźli prawdziwy język ludowy, a tymczasem znaleźli swój własny język, tworząc dzieło sztuki[5].

Pierwsze wydanie, pt. Kinder- und Hausmärchen, ukazało się w latach 1812–1815. W 1819 roku ukazało się drugie wydanie obydwu tomów, nosząc miano „Wielkiego Wydania”. Zostało ono rozszerzone o kilka dodatkowych baśni. W 1825 roku Wilhelm Grimm stworzył tak zwane „Małe Wydanie”, zawierające jego zdaniem 50 najodpowiedniejszych dla dzieci baśni, wcześniej zamieszczonych w „Wielkim Wydaniu”[6]. Za życia Grimmów ukazało się 7 wydań, ostatnie w 1857 roku. Niemal każde było poszerzane o dodatkowe baśnie. Oryginał, znany pod nazwą Kassel Handexemplare (pol. Rękopis Kasselski), został wpisany na Światową Listę Dziedzictwa Kulturowego UNESCO i można go zobaczyć na wystawie w muzeum braci Grimm w Kassel[7].

W 2005 roku baśnie braci Grimm zostały wpisane przez UNESCO na listę Pamięć Świata[8].

Pierwsze wydanie polskie, pt. Baśnie dla dzieci i młodzieży, ukazało się w roku 1895. Niektóre wydania tego utworu objęte były w 1951 roku zapisem cenzury w Polsce, podlegały natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek[9]. Najnowszy pełny przekład wszystkich 200 baśni braci Grimm stworzyła Eliza Pieciul-Karmińska w 2010 roku[10].

Lista baśni braci Grimm

Kod „KHM” to skrót od Kinder- und Hausmärchen, oryginalnego tytułu pierwszego wydania.

Wydanie pierwsze, tom 1 (1812)

Strona tytułowa pierwszego tomu wydania z 1840 roku

Wydanie pierwsze, tom 2 (1815)

Wydanie drugie, tom 2 (1819)

Wydanie, poza baśniami, opublikowanymi w poprzednim wydaniu, zawierało dodatkowo następujące tytuły:

Wydanie trzecie, tom 2 (1837)

Wydanie zawierało dodatkowo następujące tytuły:

Wydanie czwarte, tom 2 (1840)

Wydanie zawierało dodatkowo następujące tytuły:

Wydanie piąte, tom 2 (1843)

Wydanie zawierało dodatkowo następujące tytuły:

Wydanie szóste, tom 2 (1850)

Wydanie zawierało dodatkowo następujące tytuły:

Dziecięce legendy[11]

Legendy pojawiły się po raz pierwszy w drugim tomie baśni w wydaniu z 1819 roku.


Przypisy

  1. ↑ a b Katarzyna Grzywka, Od lasu po góry, od domu po grób ..., 2005, s. 12, ISBN 83-912269-9-9 [dostęp 2024-01-05] (pol.).
  2. ↑ Katarzyna Grzywka, Od lasu po góry, od domu po grób ..., 2005, s. 12–13, ISBN 83-912269-9-9 [dostęp 2024-01-05] (pol.).
  3. ↑ Katarzyna Grzywka, Od lasu po góry, od domu po grób ..., 2005, s. 13, ISBN 83-912269-9-9 [dostęp 2024-01-05] (pol.).
  4. ↑ Katarzyna Grzywka, Od lasu po góry ...., 2005, s. 11, ISBN 83-912269-9-9 [dostęp 2024-01-05] (pol.).
  5. ↑ K Grzywka, Od lasu, po góry ..., 2005, s. 10, ISBN 83-912269-9-9 [dostęp 2024-01-05].
  6. ↑ Eliza Pieciul-Karmińska, Polskie dzieje baśni braci Grimm, „Przekładaniec”, 2009-2010, nr 22-23, s. 80.
  7. ↑ Strona muzeum braci Grimm z I wydaniem „Kinder und Hausmärchen”. [dostęp 2012-01-04].
  8. ↑ Kinder- und Hausmärchen (Children’s and Household Tales). unesco.org. [dostęp 2014-08-05]. (ang.).
  9. ↑ Cenzura PRL, posłowie Zbigniew Żmigrodzki, Wrocław 2002, s. 63.
  10. ↑ Antoni Smuszkiewicz, Literatura dla dzieci. Podręcznik dla studentów kierunków pedagogicznych, wyd. I, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2015, s. 250, ISBN 978-83-232-2848-6.
  11. ↑ Bracia Grimm Wszystkie baśnie i legendy, wyd. Rea, 2014.

Bibliografia

  • Katarzyna Grzywka: Od lasu po góry, od domu po grób … Polska i niemiecka bajka ludowa ze zbiorów Oskara Kolberga i braci Grimm. Warszawa: Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2005. ISBN 83-912269-9-9.
  • Hubert Orłowski: Świat baśni braci Grimm, [w:] Wilhelm i Jakub Grimm. Baśnie dla dzieci i dla domu, tom I. Baśnie 1-93. Na podstawie wydania z 1857 roku.. Tłum.: Eliza Pieciul-Karmińska. Poznań: Media Rodzina, 2010, s.5-10. ISBN 978-83-7278-483-4.
  • Wilhelm i Jakub Grimm. Baśnie dla dzieci i dla domu, tom II. Baśnie 94-200. Na podstawie wydania z 1857 roku.. Tłum. z niem.: EIiza Pieciul-Karmińska. Poznań: Media Rodzina, 2010. ISBN 978-83-7278-483-4.

Opracowania

  • Katarzyna Grzywka: „Pewnego dnia przybyli trzej bracia do wielkiego lasu”, [w:] Studia Niemcoznawcze (Warszawa) XXIV, 2002, s. 181–198. ISSN 0208-4597.
  • Eliza Pieciul-Karmińska: Baśnie braci Grimm a język przekładu, [w:] Polonistyka: czasopismo dla nauczycieli, 2013, nr 5, s. 43–50.
  • Eliza Pieciul-Karmińska: Geneza baśni braci Grimm a ich przekład na język polski, [w:] Scripta manent – res novae / S. Puppel, T. Tomaszkiewicz (red.). Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2013, s. 105–115, ISBN 978-83-232-2633-8.

Linki zewnętrzne