PROFILPELAJAR.COM

Awans zawodowy nauczycieli – sformalizowany i określony w przepisach prawa proces podnoszenia kwalifikacji przez nauczycieli, służący ich rozwojowi osobowemu i poprawie jakości funkcjonowania zatrudniających ich placówek w systemie oświaty^[1]. Wprowadzony został dnia 18 lutego 2000 roku Ustawą o zmianie Karty Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw^[2]^[3]. Podmiotem awansu może być wyłącznie nauczyciel zatrudniony w jednostkach organizacyjnych określonych w Prawie oświatowym.

Podstawa prawna

Art. 9a-9i ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2024 r. poz. 986)
rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 września 2022 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. z 2022 r. poz. 1914)

Stopnie awansu

Zgodnie z art. 9a ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela od 1 września 2022 r. funkcjonują dwa stopnie awansu zawodowego nauczyciel:

Nauczyciel nieposiadający stopnia awansu zawodowego zwany jest nauczycielem początkującym^[4].

Ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1730) zniosła stopnie nauczyciela stażysty i kontraktowego. Elementem awansu zawodowego nauczycieli jest także uzyskiwanie tytułu honorowego profesora oświaty^[3].

Główne elementy postępowania w przedmiocie uzyskania awansu zawodowego

Uzyskanie stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego wymaga odbycia przygotowania do zawodu nauczyciela, zakończonego zdaniem egzaminu przed komisją egzaminacyjną^[5]. Stopień nauczyciela mianowanego wymaga przepracowania w szkole odpowiedniego okresu i uzyskania akceptacji komisji kwalifikacyjnej^[6]. Stopień awansu zawodowego jest nadawany w drodze decyzji administracyjnej^[7].

Karta Nauczyciela przewiduje szczególny tryb uzyskiwania stopni awansu zawodowego nauczyciela dla: nauczycieli akademickich posiadających określony w ustawie (art. 9ca ust. 4) minimalny staż pracy, nauczycieli posiadających stopień naukowy oraz nauczycieli, którzy przed nawiązaniem stosunku pracy w szkole w Rzeczypospolitej Polskiej prowadził zajęcia w szkole za granicą (art. 9ca ust. 2 i 7).

Okres wymagany do uzyskania stopnia awansu zawodowego

nauczyciel początkujący musi odbyć przygotowanie do zawodu nauczyciela w wymiarze 3 lat i 9 miesięcy^[8];
nauczyciel mianowany może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej 5 lat i 9 miesięcy od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego^[9].

Ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1730) określa szereg przepisów przejściowych, m.in. dla dotychczasowych nauczycieli kontraktowych.

Mentor

Nauczyciel początkujący posiada wyznaczonego przez dyrektora szkoły mentora^[10]. Zadaniem mentora jest między innymi wspieranie na bieżąco nauczyciela w procesie wdrażania do pracy w zawodzie, udzielanie nauczycielowi pomocy w doborze właściwych form doskonalenia zawodowego, dzielenie się z nauczycielem wiedzą i doświadczeniem w zakresie niezbędnym do efektywnej realizacji obowiązków nauczyciela^[11].

Komisje kwalifikacyjne i egzaminacyjne

W procesie nadawania stopni awansu zawodowego nauczycieli uczestniczą komisje kwalifikacyjne i egzaminacyjne. Pełnią one funkcję pomocniczą i nie są organami władnymi do wydawania decyzji administracyjnych w przedmiocie nadania stopnia awansu zawodowego^[12].

Dla nauczyciela początkującego ubiegającego się o awans na stopień nauczyciela mianowanego – komisja egzaminacyjna w składzie:
- przedstawiciel organu prowadzącego szkołę, jako jej przewodniczący;
- przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny;
- dyrektor szkoły;
- dwaj eksperci z listy ekspertów ustalonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.
Dla nauczyciela mianowanego ubiegającego się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego – komisja kwalifikacyjna w składzie:
- przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny, jako jej przewodniczący;
- dyrektor szkoły, z wyjątkiem przypadku gdy o awans ubiega się dyrektor szkoły;
- dwaj eksperci z listy ekspertów ustalonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania^[13].

Eksperci awansu zawodowego

Członkami komisji kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych do spraw awansu zawodowego nauczycieli są eksperci awansu zawodowego powoływani na podstawie art. 9g Karty Nauczyciela^[14].

Organy właściwe do nadawania stopni awansu zawodowego

nauczycielowi początkującemu i nauczycielowi kontraktowemu stopień nauczyciela mianowanego nadaje organ prowadzący szkołę;
nauczycielowi mianowanemu stopień nauczyciela dyplomowanego nadaje organ sprawujący nadzór pedagogiczny;
stopień nauczyciela dyplomowanego nauczycielom mianowanym zatrudnionym w kuratoriach oświaty oraz nauczycielom, o których mowa w art. 9ca ust. 10 Karty Nauczyciela stopień nadaje właściwy minister^[15].

Organy odwoławcze

Organami rozpatrującymi odwołania od decyzji organów właściwych w sprawach awansu zawodowego nauczycieli są:

w stosunku do organu prowadzącego szkołę - organ sprawujący nadzór pedagogiczny, a w przypadku nauczycieli placówek doskonalenia nauczycieli, z wyjątkiem placówek doskonalenia nauczycieli, o których mowa w art. 8 ust. 5 pkt 1 lit. b, ust. 6, ust. 7 pkt 2 i ust. 14 ustawy - Prawo oświatowe - kurator oświaty;
w stosunku do decyzji organu sprawującego nadzór pedagogiczny – właściwy minister;
w stosunku do kuratora oświaty - minister właściwy do spraw oświaty i wychowania^[16].

Charakter prawny i forma aktu nadania stopnia awansu zawodowego

Awans zawodowy nauczyciela jest dokonywany decyzją administracyjną^[15].

Akt nadania stopnia awansu zawodowego musi w szczególności zawierać:

oznaczenie organu nadającego stopień awansu zawodowego nauczyciela;
datę wydania;
oznaczenie komisji egzaminacyjnej albo komisji kwalifikacyjnej;
datę wydania zaświadczenia o zdaniu egzaminu przed komisją egzaminacyjną albo zaświadczenia o uzyskaniu akceptacji komisji kwalifikacyjnej;
nadany stopień awansu zawodowego;
informację o poziomie wykształcenia nauczyciela^[17].

Przypisy

↑ Zob. D. Kurzyna-Chmiel, Podstawy prawne i organizacyjne oświaty. Prawo oświatowe w zarysie, wyd. 2, Warszawa 2009, s. 169 ISBN 978-83-7601-484-5.
↑ Dz.U. z 2000 r. nr 19, poz. 239
↑ ^a ^b AdamA. Balicki AdamA., MagdalenaM. Pyter MagdalenaM., Prawo oświatowe, Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, 2011, s. 80, ISBN 978-83-255-3159-1, ISBN 978-83-255-3160-7, OCLC 802784163 .
↑ Art. 9a ust. 2 Karty Nauczyciela.
↑ art. 9b ust. 1 Karty Nauczyciela
↑ art. 9b ust. 1a Karty Nauczyciela
↑ art. 9b ust 4 Karty Nauczyciela
↑ art. 9ca ust. 2 Karty Nauczyciela
↑ 9ca ust. 7 Karty Nauczyciela
↑ art. 9ca ust. 11 Karty Nauczyciela
↑ art. 9ca ust. 12 Karty Nauczyciela
↑ Art. 9g ust. 1-9 Karty Nauczyciela.
↑ Art. 9g ust. 2-3 Karty Nauczyciela.
↑ Art. 9g ust. 11-12 Karty Nauczyciela.
↑ ^a ^b Art. 9b ust. 4 Karty Nauczyciela.
↑ Art. 9b ust. 7 Karty Nauczyciela.
↑ Art. 9b ust. 5 Karty Nauczyciela.

Bibliografia

Awans zawodowy nauczycieli, [w:] MagdalenaM. Pyter MagdalenaM., AdamA. Balicki AdamA., Leksykon prawa oświatowego i prawa o szkolnictwie wyższym. 100 podstawowych pojęć, Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck, 2014, s. 6-24, ISBN 978-83-255-6697-5, ISBN 978-83-255-6698-2, OCLC 892612807 .