Autolykos z Pitane, stgr.Αυτόλυκος ο Πιτταναίος Autolikos ho Pitaneos (ur. ok. 360 p.n.e., zm. ok. 290[1] p.n.e.) – autor najstarszego, greckiego traktatu z matematyki, zachowanego do czasów nowożytnych[2][3].
Dwie z prac Autolykosa zachowały się do naszych czasów:
O obracającej się sferze (stgr.Περὶ κινουμένης σφαίρας, łac.De sphaera que movetur) – opisuje podstawowe zagadnienia z dziedziny geometrii sferycznej, konieczne w obserwacjach astronomicznych[6]. Traktat ten jest ważnym dowodem stanu greckiej wiedzy z zakresu geometrii w okresie klasycznym[6]. W późnym antyku znalazł swoje miejsce w kanonicznym zestawieniu różnych prac tzw. Małej astronomii, który wykładano po ElementachEuklidesa, a przed Almagestem (Wielkiej astronomii). Najprawdopodobniej dzięki temu przetrwał do naszych czasów[4].
Wschody i zachody (stgr.Περὶ ἐπιτολῶν καὶ δύσεων, łac.De ortibus et occasibus) – traktat astronomiczny poświęcony wyjaśnieniu wzajemnych ruchów Słońca i gwiazd wokół Ziemi[c].
O obracającej się sferze jest najstarszym zachowanym do naszych czasów greckim traktatem matematycznym[6]. Najprawdopodobniej został napisany przed Elementami Euklidesa, na co wskazuje fakt, że Księga III Elementów[7] odnosi się do niektórych propozycji zawartych w pracy Autolykosa[3]. Oba dzieła zawierają liczne twierdzenia z zakresu geometrii sfery bez próby ich dowodzenia, co oznacza, że autorzy uważali je za powszechnie znane[6][3]. Wskazuje to na istnienie jeszcze wcześniejszego tekstu opisującego tę problematykę, który nie zachował się do naszych czasów[d]. Jego autorem był najprawdopodobniej Eudoksos z Knidos[3].
↑Również żyjący dwa wieki później Teodozjusz z Bitynii najprawdopodobniej korzystał z tej zaginionej pracy podczas pisania Sphaeriki[8].
Przypisy
↑ abJ.J. O’Connor, E.F. Robertson: Autolycus of Pitane. [w:] The MacTutor History of Mathematics archive [on-line]. School of Mathematics and Statistics University of St Andrews. [dostęp 2013-01-11]. (ang.).
