Aster chiński, aster zwyczajny, gwiazdosz chiński (Callistephus chinensis (L.) Nees) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Nazwa polska jest myląca, bowiem gatunek ten nie jest już zaliczany do rodzaju aster (Aster), lecz do odrębnego, monotypowego rodzaju – Callistephus[4]. Nazwa aster chiński, pochodząca od łacińskiej nazwy Aster chinensis, nadanej temu gatunkowi przez Karola Linneusza, tak się jednak utrwaliła, że funkcjonuje do dzisiaj[5]. Wprowadzona została nowa nazwa tego gatunku – gwiazdosz chiński[6], ale nie zyskała popularności. Roślina pochodzi z Chin (występuje na rozległym obszarze tego kraju z wyjątkiem południowo-zachodniej części) oraz Kraju Nadmorskiego w Rosji. Rozprzestrzeniona została jako roślina uprawna i jako introdukowana rośnie w wielu krajach Azji, Europy i obu Ameryk[3]. Uprawiana jest jako jednoroczna roślina ozdobna.
Morfologia
Pokrój
Zielnaroślina jednoroczna, z pędami osiągającymi do 80 cm wysokości, pokrytymi odstającymi i skierowanymi ku górze szczecinkami do 1,5 mm długości[7].
Wzniesiona, nierozgałęziona lub rozgałęziona w górnej części. Odgałęzienia skośnie wzniesione. Łodyga jest tępokanciasta, zielona, często w dole czerwono nabiegła[7].
Dolne i środkowe ogonkowe, z ogonkiem do 7 cm. Blaszka tych liści ma kształt jajowaty lub jajowato rombowy, jest zatokowo piłkowana, na wierzchołku zaostrzona, z nasadą klinowato zbiegającą. Blaszka osiąga 3–7 cm długości. Liście z wierzchu są nagie, od spodu ze szczecinkami na nerwach i ogonkach, orzęsione też wzdłuż brzegów. Górne liście z coraz mniejszymi blaszkami łopatkowatymi i w końcu całobrzegimi[7].
Zebrane po 40–160 w duże koszyczki rozwijające się pojedynczo na szczytach pędów. U form dziko rosnących koszyczki osiągają do 5 cm średnicy, ale u odmian ozdobnych zwykle od 7 do 16 cm. Okrywę tworzy kilka szeregów listków, z których zewnętrzne są zielone, o długości do 1,5 cm i szerokości do 0,5 cm, a wewnętrzne są mniejsze i błoniaste, w górnej części zabarwione podobnie jak kwiaty języczkowe. Kwiaty języczkowe u form dziko rosnących tworzą kilka szeregów. ich rurki mają ok. 5 mm długości, a języczek 15–25 mm długości (u odmian do 80 mm). Ich korony są białe, różowe do fioletowo-niebieskich. Kwiaty rurkowate są żółte lub podobnie zabarwione jak kwiaty języczkowe. Mają korony lejkowate o długości 6–9 mm. U odmian układ kwiatów języczkowych i rurkowych, zabarwienie koron i kształt języczków bardzo zróżnicowane[7].
Podługowate niełupki osiągające 4–5 mm długości, pokryte przylegającymi, białymi włoskami. Puch kielichowy w dwóch szeregach, przy czym zewnętrzny zredukowany do bardzo krótkich, zrastających się nasadami szczecinek, a wewnętrzny to łamliwe, pokryte zadziorkami szczecinki o długości do 5 mm[7].
Odmiany
Istnieje ok. 1000 odmian. Ze względu na budowę koszyczków dzieli się je na kilka grup:
astry pojedyncze – kwiaty języczkowe występują tylko na zewnątrz koszyczka w 1-2 okółkach, zaś kwiaty rurkowe wypełniają wnętrze koszyczka
astry rurkowe – mają silnie rozwinięte kwiaty rurkowe, kwiaty języczkowe nieduże, tworzące 1-2 okółki na obrzeżu koszyczka
astry języczkowe – wszystkie kwiaty w koszyczku są języczkowe. Przez ogrodników nazywane są też astrami pełnymi i zwykle są najczęściej uprawiane. Wyróżnia się wśród nich kilka podgrup:
astry dachówkowe
astry piwoniowe
astry chryzantemowe
astry koronowe (o kwiatach czerwonych lub fioletowych)
astry igiełkowe
astry pomponowe
Ze względu na wysokość odmiany dzieli się także na wysokie, średnio wysokie i karłowate, zaś ze względu na porę kwitnienia na wczesne, średnio wczesne i późne.
Uprawa
Wymagania: Lubi słoneczne miejsca, żyzną i próchniczną glebę. Musi ona być stale wilgotna, ale nie może jednak być zbyt mokra, gdyż wówczas astry stają się podatne na groźną chorobę – fuzariozę. Z kolei na zbyt suchych glebach odmiany o kwiatach pełnych stają się nieładne – wnętrze koszyczka jest „puste”, zamiast kwiatów języczkowych ma kwiaty rurkowe.
Uprawa: Uprawia się z nasion, które wysiewa się w inspekcie pod koniec marca. Optymalna temperatura podczas kiełkowania to 12-14° C. Po wzejściu siewki się pikuje, a na stałe miejsca wysadza na początku maja. Dla odmian wysokich najlepszy jest rozstaw 30 × 35 cm, a dla karłowatych 20 × 25 cm. Dobrze już ukorzenione rośliny należy co 2 tygodnie nawozić rozcieńczonym nawozem wieloskładnikowym. W razie suszy niezbędne jest podlewanie.
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 46, ISBN 978-83-62975-45-7.
↑Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8. Brak numerów stron w książce
↑ abcdeKrzysztofK.RostańskiKrzysztofK., Callistephus Cass., [w:] BogumiłB.Pawłowski, AdamA.Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 121-122.
Bibliografia
Anita Paszkiewicz-Tokarczyk: Balkon cały w kwiatach. Warszawa: Wydawnictwa „Alfa”, 1987. ISBN 83-7001-119-5. Brak numerów stron w książce
Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X. Brak numerów stron w książce
