Arje Szaron, Arieh Sharon (hebr. אריה שרון, ur. jako Ludwik Kurzmann28 maja1900 w Jarosławiu, zm. 24 lipca1984 w Paryżu) – izraelskiarchitekt polskiego pochodzenia. Jeden z czołowych architektów Izraela, odpowiedzialny za planowanie rozbudowy Izraela w pierwszych latach istnienia państwa.
Życiorys
Budynki spółdzielni mieszkaniowej projektu Sharona, lata 30. XX w.
Urodził się 28 maja 1900 roku w Jarosławiu[1] jako Ludwik Kurzmann[2][3]. W młodości należał do organizacji młodzieżowej Ha-Szomer Ha-Cair[3]. W 1918 roku rozpoczął studia w Brnie na tamtejszej Niemieckiej Wyższej Szkole Technicznej[2]. W 1920 roku wyemigrował do Palestyny, gdzie został członkiem kibucuGan Szemu’el, po czym zaangażował się w jego rozbudowę[1].
W 1926 roku rozpoczął studia w Bauhausie, gdzie dostał się na pierwszy z kursów wstępnych nowej uczelni[2]. Jego pierwszymi wykładowcami byli Josef Albers i László Moholy-Nagy, brał także udział w zajęciach prowadzonych przez Wassila Kandinskiego, Paula Klee i Joosta Schmidta. Architekturę studiował u Hannesa Meyera[4], którego Szaron nazywał swoim architektonicznym mentorem[2]. Studia ukończył w listopadzie 1929 roku, otrzymując dyplom numer 6. Tego samego roku ożenił się z kierowniczką warsztatu tkackiego Guntą Stölzl[4]; małżeństwu urodziła się w tym czasie córka Ja’el[5]. Po studiach pracował w biurze architektonicznym Meyera w Berlinie[1][4], współpracując przy budowie szkoły Allgemeiner Deutscher Gewerkschaftsbund (pol.: zjednoczenie związków zawodowych) w Bernau[1].
W 1931 roku wyjechał ponownie do Palestyny[4] i założył biuro architektoniczne w Tel Awiwie[1]. W następnym roku współzałożył wraz z Josefem Neufeldem i Ze’ewem Rechterem stowarzyszenie „Krąg”, które miało na celu utrzymać powstającą architekturę Tel Awiwu w duchu syjonizmu socjalistycznego, odrzucając elementy orientalizmu, czy postulując budowanie nowego domu w Palestynie w opozycji do życia w diasporze[3]. Grupa wywarła znaczny wpływ na rozwój Tel Awiwu, propagując m.in. oparcie konstrukcji budynków na słupach. Szaron zaczął projektować tak budynki mieszkaniowe tworzące Białe Miasto, jak i budynki użyteczności publicznej[2], kibuce i moszawy[1]. Został czołowym architektem Bauhausu w Palestynie[6], z czasem uznano go za ojca architektury Izraela. Jego projekty z lat 30. utrzymane są w stylu międzynarodowym[2]. W Tel Awiwie zaprojektował m.in. siedzibę centrali, a także pawilon i wystawę na Targi Lewantyńskie związku zawodowego Histadrut, czy robotnicze osiedla mieszkaniowe[3]. W 1936 roku rozwiódł się ze Stölzl[5].
W latach 40. skupił się na planowaniu kibuców, eksperymentując z lokalnie dostępnymi materiałami[2], wykładał także architekturę na Technionie[4]. W 1948 roku, po deklaracji niepodległości Izraela, został dyrektorem Departamentu Planowania podlegającego bezpośrednio pod nowo powstały rządDawida Ben Guriona[1]. Celem departamentu była reakcja na szybki wzrost liczby imigrantów[2]. Na nowym stanowisku Szaron odpowiadał m.in. za państwowy plan zagospodarowania, plany regionalne i projekty założenia 20 nowych miast[1]. Funkcję sprawował do 1953 roku[4], po czym w roli specjalisty ds. planowania regionalnego ONZ odwiedził Nowe Delhi i Birmę[1]. W 1954 roku założył wraz z Benjaminem Idelsonem wspólną pracownię architektoniczną[2]. Spółka wzięła udział w licznych konkursach na budynki użyteczności publicznej, wygrywając m.in. projekt na Szpital Ichilow (1954–1960), czy izraelski pawilon na Expo w Brukseli (1958). Duet architektów stworzył także projekt uniwersytetu w Ife (1963)[1]. Z kolei za projekt szpitala w Beer Szewie architekci zostali wyróżnieni Nagrodą Izraela w dziedzinie architektury[2].
W połowie lat 60. rozpoczął współpracę z synem Eldarem, tworząc takie realizacje, jak budynek senatu, biblioteki i audytorium Technionu, główną siedzibę Banku Izraela (1969–1974)[1], muzeum w kibucu Jad Mordechaj (1970), czy szpital rządowy Rambam w Hajfie (1972)[2]. Razem rozwinęli także nowe dzielnice mieszkalne Jerozolimy, zaś wspólnie z Davidem Anatolem Brutzkusem opracowali plan rekonstrukcji starego miasta Jerozolimy[1].
↑ abcdefghijklSharon, Arieh, [w:] Adrichalim = Architekci. Leksykon pochodzących z Polski architektów działających w Palestynie i Izraelu w XX wieku, BognaB.Świątkowska (red.), Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, 2016, s. 99–101, ISBN 978-83-62418-61-9.
↑ abcdArieh Sharon, [w:] Gdynia – Tel Awiw, Warszawa – Gdynia: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Muzeum Miasta Gdyni, 2019, s. 248, ISBN 978-83-952378-4-3.
↑ abGunta Stölzl [online], bauhaus 100, 23 października 2019 [dostęp 2021-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-23](ang.).
↑Sharon GolanS.G.YaronSharon GolanS.G., Lokalny utopijny modernizm Tel Awiwu, [w:] Gdynia – Tel Awiw, Warszawa – Gdynia: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Muzeum Miasta Gdyni, 2019, s. 73, ISBN 978-83-952378-4-3.
.jpg)
