Antoni Anusz

Antoni Anusz
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 maja 1884
Latowicz

Data i miejsce śmierci

21 grudnia 1935
Warszawa

Poseł II kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 1928
do 31 października 1928

Przynależność polityczna

Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości Złoty Krzyż Zasługi (II RP)
Grób Antoniego Anusza na cmentarzu Powązkowskim

Antoni Anusz (ur. 28 maja 1884 w Latowiczu, zm. 21 grudnia 1935 w Warszawie) – polski polityk, bankowiec i publicysta, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz I i II kadencji w latach 1919–1928[1], zastępca członka Rady Obrony Państwa w 1920 roku[2].

Życiorys

Urodził się w rodzinie chłopskiej jako syn Walentego i Marianny z Światków. Uczył się w IV Gimnazjum w Warszawie. Potem kształcił się w Sankt Petersburgu, gdzie w 1905 zdał egzamin dojrzałości w gimnazjum filologicznym. Następnie, do 1908, z przerwami, studiował prawo na uniwersytecie w Sankt Petersburgu, ale studiów nie ukończył, bowiem został aresztowany.

W gimnazjum działał w kółkach oświatowych i był delegatem do centrali kółek uczniowskich. Od 1904 wchodził w skład PPS i Organizacji Bojowej PPS. W 1906 został delegatem Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS w Warszawie na ósmy zjazd partii we Lwowie. Następnie został aresztowany na początku 1907 przez władze carskie. Zwolniony za kaucją po 9 miesiącach, już w 1908 znów został uwięziony i skazany przez Warszawski Sąd Wojenny 13 czerwca 1908 na 12 lat katorgi, z czego 5 lat spędził w Aleksandrowsku na Syberii.

Po powrocie z katorgi w 1917, działał w moskiewskiej organizacji PPS. W tym czasie Antoni Anusz stał na czele wydziału ochrony Komitetu Polskiego oraz wchodził w skład Tymczasowej Komisji Likwidacyjnej do spraw Królestwa Polskiego. Po powrocie do kraju w 1918 został sekretarzem Ministra Przemysłu i Handlu, wystąpił z PPS i uzyskał mandat poselski jako kandydat Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie” z okręgu 17. W czasie wojny polsko-bolszewickiej był zastępcą członka Rady Obrony Państwa i naczelnikiem Biura Propagandy Wewnętrznej tego organu. W Sejmie Ustawodawczym specjalizował się w sprawach wojskowych. Od 1919 był przewodniczącym sejmowej komisji wojskowej i zastępcą przewodniczącego w komisji morskiej a także wchodził w skład komisji demobilizacyjnej i prawniczej. Był zaangażowany w tworzenie ustawy o podstawowych obowiązkach i prawach oficerów Wojska Polskiego a także ustawy o Nadzwyczajnej Komisji Rewizyjnej. Na forum Sejmu wnioskował o wydanie, na koszt państwa, pism Adama Mickiewicza.

Po zerwaniu porozumienia między PSL „Wyzwolenie” a PSL „Piast” w 1920 Anusz został członkiem „Piasta”. Od 20 września 1921 był w składzie Rady Naczelnej tego ugrupowania. Do Sejmu I kadencji w 1922 wszedł z listy państwowej PSL „Piast”. W związku ze zbliżającym się porozumieniem Witosa z prawicą w 1923 opuścił partię i wraz z Janem Dąbskim przeszedł do PSL „Jedność Ludowa” na stanowisko skarbnika i członka Zarządu Głównego. Później działał w Związku Polskich Stronnictw Ludowych, a od 1925 był jego skarbnikiem. Po rozpadzie Związku pozostał w PSL „Wyzwolenie”. W Sejmie I kadencji pracował w komisjach: morskiej (przewodniczący), przemysłowo-handlowej, robót publicznych (1926–1927 przewodniczący) i wojskowej. W 1928, tuż przed wyborami Sejmu II kadencji, przeszedł do BBWR i uzyskał mandat poselski w okręgu nr 2 (Warszawa-powiat). W Sejmie II kadencji wybrany do komisji: konstytucyjnej oraz regulaminowej i nietykalności poselskiej. Anusz zrzekł się mandatu 31 października 1928 z powodów zdrowotnych[3].

Od 1928 piastował stanowisko wiceprezesa rady nadzorczej Państwowego Banku Rolnego w Warszawie, z którego ustąpił w czerwcu 1933 z powodu choroby serca.

Od 1928 do 1931 był prezesem zarządu Związkowi Strzeleckiemu[4]. 1 lipca 1928 został członkiem zarządu głównego założonego wówczas Związku Sybiraków[5], otrzymał także godność członka honorowego. Był znanym propagatorem kultu Józefa Piłsudskiego i autorem szeregu publikacji dotyczących Marszałka.

Zmarł z powodu choroby serca i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim[3] (kwatera K-4-25)[6].

W 1951 jego prace Do władzy przez kłamstwo, krew i niedolę ludu[7], Józef Piłsudski[8], Naród, Armia i Wódz[9], Rola Piłsudskiego Józefa[10] oraz Zdrajcy i krzywdziciele polskiego ludu[11] zostały wycofane z polskich bibliotek oraz objęte cenzurą[12].

Rodzina

Antoni Anusz miał trzech braci: Józefa, Władysława i Franciszka. Franciszek (1879–1925) był inżynierem i pierwszym wojewodą warszawskim w latach 1919–1921 oraz 1922–1923. Żoną Anusza była Julia z Wojnarowskich.

Wybrane publikacje

  • Z krainy dzikiej, pustej i otwartej: rzecz o stosunkach rosyjskich, Warszawa 1919.[13]
  • Naród, armia, wódz, Warszawa 1920.
  • Józef Piłsudski, Warszawa 1923.
  • Polska to wielka rzecz, Warszawa 1925.[14]
  • Rola Józefa Piłsudskiego w życiu narodu i państwa, Warszawa 1927.
  • Marszałek Józef Piłsudski wskrzesiciel i budowniczy państwa polskiego, Warszawa 1928.[15]
  • Z powodu oświadczenia Marszałka Józefa Piłsudskiego z dnia 1 lipca 1928 r. : przypomnienia i uwagi, Warszawa 1929.[16]

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. Jacek Majchrowski: Kto był kim w drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: BGW, 1994. ISBN 83-7066-569-1.
  2. Piotr Krzysztof Marszałek, Rada Obrony Państwa z 1920 roku : studium prawnohistoryczne, Wrocław 1995, s. 73.
  3. a b Nota biograficzna Antoniego Anusza. [dostęp 2010-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-05)].
  4. Antoni Kuczyński. Związek Sybiraków liczy 75 lat. „Niepodległość i Pamięć”. Nr 20, s. 201, 2004. 
  5. Ze zjazdu sybiraków. „Kurier Warszawski”. Nr 181, s. 4, 2 lipca 1928. 
  6. Cmentarz Stare Powązki: FRANCISZEK ANUSZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-10-29].
  7. Antoni Anusz, Do władzy przez kłamstwo, krew i niedolę ludu [online], polona.pl [dostęp 2020-04-06].
  8. Antoni Anusz., Józef Piłsudski [online], polona.pl [dostęp 2020-04-06].
  9. Antoni Anusz., Naród, armja i wódz [online], polona.pl [dostęp 2020-04-06].
  10. Antoni Anusz, Rola Józefa Piłsudskiego w życiu narodu i państwa [online], polona.pl [dostęp 2020-04-06].
  11. Antoni Anusz, Zdrajcy i krzywdziciele polskiego ludu [online], polona.pl [dostęp 2020-04-06].
  12. Cenzura PRL : wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu 1 X 1951 r.. posł. Zbigniew Żmigrodzki. Nortom: Wrocław, 2002, s. 3-4. ISBN 83-85829-88-1.
  13. Antoni Anusz, Z krainy dzikiej, pustej i otwartej : rzecz o stosunkach rosyjskich [online], polona.pl [dostęp 2020-04-06].
  14. Antoni Anusz, Polska to wielka rzecz [online], polona.pl [dostęp 2020-04-06].
  15. Antoni Anusz, Marszałek Józef Piłsudski wskrzesiciel i budowniczy państwa polskiego [online], polona.pl [dostęp 2020-04-06].
  16. Antoni Anusz., Z powodu oświadczenia Marszaka Józefa Piłsudskiego z dnia 1 lipca 1928 r. : przypomnienia i uwagi [online], polona.pl [dostęp 2020-04-06].
  17. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 629 „za wybitne zasługi na polu pracy niepodległościowej i społecznej”.
  18. Odznaczenie orderem „Polonia Restituta”. „Gazeta Lwowska”, s. 8, Nr 260 z 11 listopada 1928. 
  19. M.P. z 1930 r. nr 300, poz. 423 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  20. M.P. z 1932 r. nr 62, poz. 79 „za zasługi na polu sportu strzeleckiego”.

Bibliografia

Linki zewnętrzne