Antonówka (jabłoń)

Antonówka
Ilustracja
Owoce odmiany Antonówka na drzewie
Rodzaj

Jabłoń (Malus)

Gatunek

Malus domestica Borkh.

Mutanty

'Antonówka Półtorafuntowa', 'Antonówka Śmietankowa'

Rodzice

nieznani

Data wyhodowania

prawdopodobnie poł. XIX w.

Data zarejestrowania

1990 (PL)[1]

Pochodzenie

Rosja

Antonówka (Antonówka Zwykła) – bardzo stara odmiana uprawna jabłoni domowej pochodząca z Rosji, prawdopodobnie z byłej guberni kurskiej. Powszechnie uprawiana na wschodzie i północy Europy (m.in. Białoruś, kraje bałtyckie, kraje skandynawskie). Antonówka jest odmianą wczesnojesienną. Do rejestru odmian prowadzonego przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych wpisana w 1990 roku[1].

Morfologia

Pokrój
Wzrost początkowo słaby, pień krzywy, w pełni owocowania drzewa mają dużą, kulistą, lekko spłaszczoną koronę, nieliczne konary wyrastają pod ostrym kątem[2].
Owoce
Średniej wielkości, o zmiennym kształcie najczęściej kulistym lub nieco wydłużonym, niesymetryczne. Skórka jest gładka, błyszcząca. W miarę dojrzewania kolor zmienia się z zielonego na słomkowy, czasem ze słabym rumieńcem koloru różowoczerwonego. Owoce są soczyste, o kwaskowatym smaku. Dojrzała Antonówka wydziela silny landrynkowy zapach.

Uprawa

W okres owocowania wchodzi średnio wcześnie lub późno. Owocuje umiarkowanie obficie i przemiennie, co drugi rok. Do zbioru dojrzewa najczęściej na początku września[3]. Nie nadaje się do długiego przechowywania, gdyż szybko przejrzewa i jest wrażliwa na oparzelinę powierzchniową, w chłodni można ja przechować do końca listopada.

Mutant Antonówki Zwykłej – Antonówka Półtorafuntowa jest jedną z odmian preferowanych w polskim programie rolnośrodowiskowym mającym na celu ochronę zagrożonych zasobów genetycznych[4].

Zdarzają się owoce o znacznej wielkości, np. w konkursie na Największe Jabłko Powiatu Grójeckiego w 2010 roku najcięższym i największym jabłkiem okazała się antonówka. Owoc ważył 886 g i miał 43 cm obwodu[5].

Zastosowanie

Owoce antonówki zawierają stosunkowo dużo kwasów organicznych i pektyn oraz po zbiorze są stosunkowo twarde. Te właściwości predestynują je to przetwórstwa przemysłowego (soki, susz, mus), a także są cenione w gospodarstwach domowych[6]. Kiedyś siewki Antonówki stosowano na podkładki dla jabłoni, jednak obecnie ze względu na ich silny wzrost w sadach intensywnych nie znajdują zastosowania. Drzewa sadzi się w rejonach zagrożonych mroźnymi zimami i przymrozkami wiosennymi. Ze względu na odporność odmiana jest wykorzystywana w programach hodowlanych jako źródło genów w odporności krzyżowej.

Zdrowotność

Jest bardzo wytrzymała na mróz, a także na parcha jabłoni i mączniaka, lecz jest wrażliwa na zarazę ogniową[3].

Mutanty antonówki

Znane są lokalne mutanty tej odmiany. Od odmiany podstawowej sporty różnią się przede wszystkim wielkością, a czasem także barwą lub smakiem:

  • 'Antonówka Półtorafuntowa' – znaleziona przez Miczurina w 1888 roku. Pnie są proste, a owoce większe i smaczniejsze choć mniej aromatyczne[3],
  • 'Antonówka Śmietankowa' – najprawdopodobniej znaleziona w Polsce, owoc jest większy i smaczniejszy, o delikatniejszej konsystencji, choć także mniej aromatyczny.

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych: Lista Odmian Roślin Sadowniczych wpisanych do Krajowego Rejestru w Polsce w 2016 r.. [dostęp 2016-10-18].
  2. Aleksander Rejman: Pomologia. Warszawa: PWRiL, 1994. ISBN 83-09-01612-3.
  3. a b c Mikołaj Ugolik: Odmiany jabłoni. Kraków: Plantpress, 1996. ISBN 83-85982-11-6.
  4. Grzegorz Hodun, Wiesław Podyma, Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie, Warszawa: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2011 (Biblioteczka programu rolnośrodowiskowego 2007–2013), s. 21–22, ISBN 978-83-62164-36-3 [dostęp 2012-01-02] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05].
  5. Największe jabłko znalezione!. e-sadownictwo.pl, 9 listopada 2010. [dostęp 2010-12-29].
  6. Małgorzata Kantorowicz-Bąk: Jabłoń w każdym ogrodzie. PWRiL, Poznań, 2000. ISBN 83-09-01718-9.