Był synem handlarza winem. Po ukończeniu szkoły średniej bez powodzenia starał się o przyjęcie do prestiżowej Akademii Marynarki, co zmusiło go do zarabiania na życie pracą fizyczną. W 1908 został mechanikiem we flocie francuskiej, zaś po dziewięciu latach został inżynierem mechanikiem. Jak sam twierdził, już w tym czasie był zrzeszony w nielegalnym stowarzyszeniu robotników floty, gdzie miał zetknąć się z ideami syndykalizmu i marksizmu. Wspominał również, że zaczął w tym okresie anonimowo pisać teksty do gazety le Cri du marin (Krzyk marynarza), działającej pod auspicjami francuskiej sekcji II Międzynarodówki.
W 1919 był jednym z przywódców buntu floty francuskiej w Odessie, uczestniczącej w interwencji francuskiej w rosyjskiej wojnie domowej. Został za ten czyn skazany na 20 lat przymusowych robót, zyskując równocześnie ogromną popularność w środowiskach radykalnej lewicy (m.in. honorowy wybrany do Moskiewskiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich).
Działalność w PCF
Wystąpienie Marty'ego (1922 rok)
Po ułaskawieniu w 1923 wstąpił do Francuskiej Partii Komunistycznej (PCF), trafiając już rok później do jej komitetu centralnego. W tym samym roku został deputowanym z departamentu Seine-et-Oise. Wsławił się obroną Cheikou Cissé, żołnierza 4 pułku strzelców senegalskich, skazanego na deportację do Nowej Kaledonii za działalność antykolonialistyczną.
W 1927 trafił do więzienia za działalność w ruchu antywojennym. W 1931 został jednym z reprezentantów francuskiej sekcji Kominternu; od 1935 zasiadał w jego sekretariacie i stałym prezydium. Wcześniej, w 1932 został członkiem Biura Politycznego PCF. Z ramienia Międzynarodówki Komunistycznej został mianowany generalnym inspektorem Brygad Międzynarodowych w 1936; przebywał w Hiszpanii do końca wojny, kiedy wyjechał do Moskwy. Jego bezwzględność w postępowaniu wobec przeciwników stalinizmu (w tym co najmniej pięćset wykonanych na jego rozkaz egzekucji) sprawiła, że otrzymał przydomek „rzeźnika z Albacete"(El Carnicero)[1][2][3]. Również kierownictwo Kominternu miało wątpliwości co do jego skuteczności i stosunków z miejscowymi władzami republikańskimi. W 1937 Georgi Dymitrow pragnął przenieść Marty'ego na stanowisko odpowiedzialnego za problemy Ameryki Łacińskiej. Dał się jednak przekonać i pozwolił Francuzowi wrócić do Hiszpanii, jednak jego obowiązki przejął w dużej mierze Palmiro Togliatti, który w kolejnych raportach podkreślał brutalność Marty'ego, także w stosunku do towarzyszy partyjnych.
Marty opuszczający więzienie w Clairvaux, na zdjęciu z bratem (1923 rok)
Pracował dla Kominternu do jego rozwiązania. Został wtedy wysłany z powrotem do Francji, formalnie jako trzeci rangą - po Thorezie i Duclosie - w PCF. Jego pozycja w Biurze Politycznym stale spadała. W 1952 został usunięty z organów kierowniczych partii, a następnie całkowicie pozbawiony członkostwa w PCF pod sfingowanymi zarzutami współpracy z policją. Prawdopodobnie jego usunięcie zainspirował sam Thorez, który zawsze był z nim w złych relacjach. Marty próbował odwoływać się od tej decyzji do Stalina, co nie dało żadnych rezultatów. Pod koniec życia zbliżył się ideowo do ruchu anarchistycznego i do trockistów. Zmarł na raka płuc.
↑Sygmunt Stein, Moja wojna w Hiszpanii. Brygady międzynarodowe - koniec mitu. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015, ISBN 978-83-08-05524-3 s. 98-105 (Rozdział: Rzeźnik z Albacete. Andre Marty).
↑André Marty, komisarz polityczny Brygad Międzynarodowych nazywany rzeźnikiem z Albacete. „To chyba wariat, ma manię rozstrzeliwania ludzi” - pisał o nim Ernest Hemingway w powieści „Komu bije dzwon”. Marty mawiał: - Ludzkie życie warte jest 75 centów, tyle ile jeden nabój. Przetrwał czystki stalinowskie. Z Francuskiej Partii Komunistycznej został wyrzucony w 1952 r.. Maciej Stasiński, Żołnierzami Stalina zostali niechcący, Gazeta Wyborcza 20.04.2015, galeria, dostęp 15.10.2015.
↑Wysoka to liczba, której Marty zawdzięcza przydomek „rzeźnika z Albacete”, sformułowany w kilku językach. Pio Moa, Mity wojny domowej. Hiszpania 1936-1939. Warszawa 2007 wyd. Fronda, ISBN 978-83-60335-61-1, s. 369.
Bibliografia
C. Serrano, L'enjeu espagnol : PCF et guerre d'Espagne, Messidor, Paris 1987
P. Robrieux, Histoire intérieure du parti communiste français, t.IV, Fayard, Paris 1984
