PROFILPELAJAR.COM

Andrzej Strug
Imię i nazwisko	Tadeusz Gałecki
Data i miejsce urodzenia	28 listopada 1871 ; Lublin
Data i miejsce śmierci	9 grudnia 1937 ; Warszawa
Dziedzina sztuki	literatura
	Odznaczenia
	;
	Nagrody
	Nagroda im. Elizy Orzeszkowej; Nagroda Miasta Łodzi
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach
	Cytaty w Wikicytatach

Andrzej Strug, właśc. Tadeusz Gałecki, ps. „Borsuk”, „August Kudłaty” (ur. 28 listopada 1871 w Lublinie, zm. 9 grudnia 1937 w Warszawie) – pisarz i publicysta, wolnomularz, działacz ruchu socjalistycznego i niepodległościowego, beliniak, a także scenarzysta.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Władysława, właściciela sklepu kolonialnego w Lublinie, i Pauliny z Miklaszewskich^[1]. Studiował w Instytucie Rolnictwa i Leśnictwa w Puławach. Działał w Kole Oświaty Ludowej i Polskiej Partii Socjalistycznej^[2]. W 1895 uwięziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, a w 1897 skazany na zesłanie do guberni archangielskiej^[2], gdzie przebywał do 1900^[3].

Po powrocie do kraju studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim i uczestniczył w rewolucji 1905 roku^[3]. Był wtedy liderem Wydziału Chłopskiego, a następnie Wydziału Wiejskiego PPS i redagował pismo chłopskie „Gazetę Ludową”^[4]. Ponownie aresztowany w 1907 musiał opuścić granice państwa rosyjskiego i wyjechał do Paryża. W 1910 był jednym z sygnatariuszy listu otwartego w sprawie pochowania ciała Juliusza Słowackiego na Wawelu. Pochówek oprotestował biskup krakowski Jan Puzyna^[5]. Po powrocie z Francji, Strug wstąpił do organizacji „Strzelca”^[3]. Uczestniczył w zjeździe w Zakopanem w sierpniu 1912 roku, na którym powołano Polski Skarb Wojskowy^[6]. W okresie I wojny światowej walczył w szeregach Legionów Józefa Piłsudskiego w stopniu wachmistrza sztabowego^[3]. W latach 1915–1918 pełnił funkcję referenta politycznego w Polskiej Organizacji Wojskowej^[3]. 9 lutego 1916 został formalnie zwolniony z Legionów Polskich.

W Polsce niepodległej reprezentował PPS. W 1918 wziął udział w tworzeniu Rządu Ludowego i został wiceministrem propagandy. W 1920 został członkiem założycielem Wielkiej Loży Narodowej Polskiej^[3]. W 1927 otrzymał nagrodę literacką im. Elizy Orzeszkowej za całokształt twórczości^[7]. W 1928 zasiadł z listy PPS w Senacie, a w 1934 stał na czele Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela^[3]. W latach 1924 i 1935 pełnił obowiązki prezesa Związku Zawodowego Literatów Polskich, którego był współzałożycielem^[3] (był delegatem na zjazd ZZLP 4 lutego 1922 w Warszawie^[8]). W 1928 był współautorem scenariuszy do filmów Pan Tadeusz (z Ferdynandem Goetlem) i Przedwiośnie (z Anatolem Sternem)^[3]. W 1933 został laureatem Nagrody Miasta Łodzi za całokształt działalności na polu literatury^[9]. W 1934 odmówił przyjęcia członkostwa Polskiej Akademii Literatury, ponieważ protestował przeciwko procesowi brzeskiemu i Berezie Kartuskiej^[3].

W swojej twórczości pisarskiej podejmował tematy wojenne i walki o idee sprawiedliwości społecznej, np. Ludzie podziemni, Dzieje jednego pocisku, Mogiła nieznanego żołnierza. Krytykował też współczesny kapitalizm w powieściach: Pieniądz, Żółty krzyż. Poznawszy Tatry w latach krakowskich studiów, powracał do nich i Zakopanego dość często. Jego znajomość problemów modnego wówczas uzdrowiska zaowocowała nietypową dla niego pozycją groteskowo-satyryczną Zakopanoptikon.

Należał do masonerii, a od 1922 do 1923 pełnił funkcję Wielkiego Mistrza Wielkiej Loży Polskiej^[10]. Do końca życia był aktywnym działaczem społecznym i politycznym. Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach^[3] (kwatera A19-lewe półkole-9)^[11].

Życie prywatne

Był żonaty z Nelly Gałecką-Strug (1892-1989)^[12].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 5419 (17 maja 1922)^[13]^[14]
Krzyż Niepodległości (4 listopada 1933)^[15]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 1925)^[16]^[17]
Krzyż Walecznych
Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)^[18]
Odznaka pamiątkowa POW nr 620 (6 sierpnia 1919)

Twórczość

1908: Ludzie podziemni
1908: Jutro^[19]
1910: Dzieje jednego pocisku
1911: Ojcowie nasi
1912: Portret
1913–1914: Zakopanoptikon (druk w odcinkach we lwowskim „Wieku Nowym”; I wyd. całości 1957)
1914: Pieniądz
1918: Chimera^[20]
1920: Wyspa zapomnienia
1921: Odznaka za wierną służbę
1922: Mogiła nieznanego żołnierza
1925: Pokolenie Marka Świdy
1926: Wielki dzień. Kronika niedoszłych wydarzeń (ukazała się w warszawskim dzienniku „Kurier Poranny”; I wyd. całości 1957)
1928: Fortuna kasjera Śpiewankiewicza
1930–1931: Pisma
1932–1933: Żółty krzyż
1937: Miliardy
1937: W Nienadybach byczo jest

Filmografia

Scenariusz

1928: Pan Tadeusz
1928: Przedwiośnie

Ekranizacje

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Andrzeja Struga.

Przypisy

↑ Wykaz Legionistów ↓.
↑ ^a ^b Stefan Król, Cytadela Warszawska, Książka i Wiedza, Warszawa 1978, s. 190.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k O kawalerii polskiej XX wieku s. 22
↑ Samuel Sandler: Andrzej Strug wśród ludzi podziemnych. Warszawa: Czytelnik, 1959. za: strona o Rewolucji 1905 roku; dostęp 2013-12-11
↑ List otwarty w sprawie sprowadzenia zwłok Juliusza Słowackiego, Paryż 1910 .
↑ Wanda Kiedrzyńska, Powstanie i organizacja Polskiego Skarbu Wojskowego 1912–1914, [w:] „Niepodległość”, t. XIII zeszyt 1 (33), 1936, s. 80.
↑ Marian (1878–1958) RedM.(1. 1. ) R. Dąbrowski Marian (1878–1958) RedM.(1. 1. ) R., Światowid : ilustrowany kurjer tygodniowy. 1927, nr 10, M. Dąbrowski, 5 marca 1927 [dostęp 2015-12-12] .
↑ Wiadomości bieżące. Z miasta. O byt literatów. „Kurjer Warszawski”, s. 4, Nr 39 z 8 lutego 1922.
↑ Nagrody Miasta Łodzi [online], BIP ŁÓDŹ [dostęp 2021-10-04] (pol.).
↑ Zob. Leon Chajn, Wolnomularstwo w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1975.
↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze
↑ Adam Piechowski: Losy spółdzielni mieszkaniowych w Warszawie w latach okupacji niemieckiej. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 69. ISBN 83-209-0837-X.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 stycznia 1923, s. 32.
↑ Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 410.
↑ M.P. z 1933 r. nr 255, poz. 273 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
↑ M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 435 „za wybitną twórczość literacką”.
↑ Przeciwko odznaczeniu Struga zaprotestował o. Maksymilian Maria Kolbe. Maksymilian Maria Kolbe. Kronika religijna. Skandaliczne odznaczenie. „Rycerz Niepokalanej”. Nr 7, s. 165, 1925.
↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitną twórczość literacką”.
↑ AndrzejA. Strug AndrzejA., Jutro... wyd. 1908. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-19] .
↑ AndrzejA. Strug AndrzejA., Chimera : powieść, wyd. 1918. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-19] .

Bibliografia

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
Ś. p. Andrzej Strug. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 281 z 11 grudnia 1937.
Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 22. ISBN 83-04-03364-X.