Algieba (Gamma Leonis, γ Leo) – druga co do jasności gwiazda w gwiazdozbiorze Lwa. Jest odległa od Słońca o około 130 lat świetlnych. Wokół jaśniejszego składnika układu krąży planeta.
Nazwa
Tradycyjna nazwa tej gwiazdy, Algieba, wywodzi się od arabskiegoالجبهةal jabhah, „czoło”, co nie pasuje do jej położenia w gwiazdozbiorze – jest raczej częścią grzywy w postaci Lwa. Nazwa pochodzi od jednej z arabskich „stacji księżycowych” (manzil) i pierwotnie odnosiła się do asteryzmu obejmującego kilka sąsiednich gwiazd. Do położenia w gwiazdozbiorze odnosi się natomiast łacińska nazwa Juba, „grzywa”[5][7]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 roku formalnie zatwierdziła użycie nazwy Algieba dla określenia gwiazdy Gamma-1 Leonis[8].
System Gamma Leonis tworzą dwa olbrzymy, Gamma Leonis A (także γ¹ Leo) i Gamma Leonis B (także γ² Leo). Oba są uboższe w metale i molekułę CN niż Słońce (mają około trzy razy mniej żelaza w stosunku do wodoru). Wraz z dużym ruchem własnym (74 km/s), około pięciokrotnie szybszym niż średnia dla gwiazd w otoczeniu Słońca, wskazuje to, że system pochodzi z innej części Galaktyki[5]. Jeden ze składników układu może być gwiazdą zmienną[9].
Gamma Leonis A
Jaśniejsza gwiazda to pomarańczowy olbrzym należący do typu widmowego K1[1]. Jego temperatura to około 4330 K[4], świeci on 285 razy jaśniej niż Słońce[5]. Gwiazda ma masę około 1,23 M☉ i prawie 32 razy większy promień[4]. Jako masywniejszy składnik, Gamma Leonis A jest bardziej zaawansowana ewolucyjnie i prawdopodobnie obecnie zwiększa jasność po zakończeniu etapu syntezy helu w węgiel i tlen w jądrze[5].
W 2010 roku precyzyjne pomiary zmian prędkości radialnej pozwoliły odkryć towarzyszącą gwieździe planetę. Jest to gazowy olbrzym 8,8 raza masywniejszy niż Jowisz, obiegający Algiebę w 428,5 doby (rok i dwa miesiące). Niewykluczone jest, że gwiazdę okrąża także druga planeta-olbrzym, jednak sygnał o okresie 1340 dni może pochodzić także od samej gwiazdy[4].
Słabszy składnik to żółty olbrzym należący do typu widmowego G7[6]. Jego temperatura to około 4870 K, świeci on 72 razy jaśniej niż Słońce. Składnik ten musi być mniej masywny niż właściwa Algieba i prawdopodobnie dopiero zaczyna syntezę helu w węgiel i tlen[5].
Gwiazda ta jest oddalona na niebie o 4,70 sekundy kątowej od składnika A (pomiar z 2017 roku)[3]. Gwiazdy okrążają wspólny środek masy w czasie około 510 lat po ekscentrycznych orbitach, w przestrzeni dzieli je odległość zmieniająca się od 26 do 313 au[5].
Optyczni towarzysze
Na niebie obu olbrzymom towarzyszy kilka słabszych gwiazd, które nie są związane grawitacyjnie z tą parą[5][3].
Składnik C o wielkości 9,52m, oddalony o 336″ od Algieby (pomiar z 2012 r.) to gwiazda znana też jako AD Leonis, jedna z gwiazd najbliższych Słońcu[3][9][11]. Jest to czerwony karzeł typu M4[11]. Składnik Gamma Leonis D jest oddalony o 371″ od jaśniejszego z olbrzymów (pomiar z 2015 r.)[3]. Jest on żółtym karłem typu G5 o wielkości 10,48m, o innej odległości i zupełnie innym ruchu własnym niż system Gamma Leonis[12].