Nazwa własna gwiazdy, Albireo, nie jest pochodzenia arabskiego i powstała na skutek omyłek tłumaczy[3][6][7]. Początkowo Arabowie przełożyli na swój język grecką nazwę konstelacji, stgr.Ὄρνιςornis („ptak”)[6]. Nazwa ta w średniowieczu została błędnie przetłumaczona na łacinę i w wydaniu AlmagestuPtolemeusza z 1515 roku opatrzono ją niepoprawnym wyjaśnieniem, że wywodzi się od nazwy pewnego zioła (...ab ireo). Ta fraza została następnie uznana za właściwą nazwę gwiazdy, tylko przekręconą przez tłumacza, i „poprawiona” na arabskie brzmienie, tworząc współczesną nazwę Albireo[6][7]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 roku formalnie zatwierdziła nazwę Albireo dla określenia tej gwiazdy (ściślej: najjaśniejszego składnika Aa)[8].
Arabowie określali tę gwiazdę nazwą nawiązującą do jej położenia w gwiazdozbiorze, منقار الدجاجةminḣār al-dajājah, co oznacza „dziób kury” (gdyż widzieli tego ptaka w miejscu współczesnego Łabędzia)[7]. Natomiast Chińczycy nie włączyli tej gwiazdy do żadnej ze swoich konstelacji[6].
Charakterystyka obserwacyjna
Jest to piąta co do jasności gwiazda w gwiazdozbiorze[3], wskazuje w nim „dziób” Łabędzia[6][7]. Należy do najatrakcyjniejszych dla amatorów astronomii gwiazd nieba, gdyż wystarczy mały teleskop optyczny, aby rozdzielić jej dwa bardzo różniące się barwą składniki[3]. Są one opisywane jako „topazowo żółty” (jaśniejszy) i „szafirowo niebieski” (słabszy)[3][7]. Na niebie dzieli je 34,6 sekundy kątowej (pomiar z 2017 roku)[9].
Charakterystyka fizyczna
Pomiary odległości do gwiazd Beta Cygni A i B dają dość rozbieżne odległości[3]. Jaśniejsza Beta Cygni A jest, według pomiarów sondy Hipparcos, odległa o około 430 lat świetlnych od Słońca (z niepewnością 4,4%)[2], natomiast składnik Beta Cygni B, dla którego są dostępne nowsze pomiary sondy Gaia, jest oddalony o ok. 390 lat świetlnych (z niepewnością 2,1%)[4]. Jest wątpliwe, czy są one związane grawitacyjnie[3][10]; gdyby były, to musiałyby obiegać wspólny środek masy w czasie co najmniej 75 tysięcy lat[3].
Gwiazdom Beta Cygni A i B towarzyszy na niebie wiele słabszych sąsiadek[9][10].
Gwiazda ma co najmniej jedną bliską towarzyszkę[10], gwiazdę ciągu głównego reprezentującą typ widmowy B9[3] lub B9,5[1]. Składnik opisany jako Beta Cygni Ac[9] ma wielkość 5,5m, temperaturę 11 000 K, jasność 100 razy większą od Słońca i jest od niego 3,2 raza masywniejszy. Te dwie gwiazdy obiegają wspólny środek masy po mocno wydłużonej orbicie w ciągu prawie 100 lat, w średniej odległości ok. 40 au[3].
Beta Cygni B
Błękitny składnik Beta Cygni B ma wielkość gwiazdową 5,1m i jest gwiazdą ciągu głównego należącą do typu widmowego B8[4]. Jej temperatura to ok. 12 100 K, jest ona 190 razy jaśniejsza od Słońca. Masa tej gwiazdy to 3,3 masy Słońca. Gwiazda ta bardzo szybko obraca się wokół osi, w ciągu 0,6 doby wykonując pełny obrót. Z obrotem wiąże się istnienie wokół niej dysku gazowego, z którego pochodzą linie emisyjne widoczne w widmie tej gwiazdy[3]. Obserwacje z użyciem optyki adaptatywnej ujawniły bliską towarzyszkę tej gwiazdy. Przy założeniu że jest ona gwiazdą ciągu głównego, jest to żółty karzeł należący do typu G2–G5[10].
↑ abcMason et al.: WDS J19307+2758A. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
↑ abcdLewis C. Roberts, Nils H. Turner, Theo A. Ten Brummelaar. Adaptive Optics Photometry and Astrometry of Binary Stars. II. A Multiplicity Survey of B Stars. „The Astronomical Journal”. 133 (2), s. 545, 2007. DOI: 10.1086/510335. Bibcode: 2007AJ....133..545R. (ang.).
Linki zewnętrzne
Albireo w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia
