Akademia Mohylańska – szkoła wyższa^[1] utworzona w 1658 w Kijowie w wykonaniu postanowień unii hadziackiej, z przekształcenia prawosławnego Kolegium Kijowsko-Mohylańskiego, założonego w 1632 przez metropolitę kijowskiego Piotra Mohyłę. Akademia istniała do 1817 r.

Akademia w Kijowie została powołana i zorganizowana jako kolegium prawosławne według wzorów kolegiów jezuickich przez metropolitę Piotra Mohyłę - reformatora organizacji Cerkwi w Rzeczypospolitej^[2]. Mohyła przez wiele lat starał się bezskutecznie o przyznanie utworzonej przez niego uczelni statusu akademii^[3]. Zorganizowanie szkoły prawosławnej według wzorców katolickich wywołało żywą dyskusję wśród prawosławnych Rzeczypospolitej; krytycy Piotra Mohyły przekonywali, że absolwenci placówki odchodzą od swojego wyznania^[4]. Unia hadziacka przewidywała powołanie w utworzonym Księstwie Ruskim wyższej uczelni o statusie akademii, co spowodowało zmianę statusu prawnego już istniejącej uczelni prawosławnej, zrównując ją z Akademią Krakowską^[5][a]. Po traktacie Grzymułtowskiego i trwałym przejęciu Kijowa przez Carstwo Rosyjskie status uczelni potwierdzono gramotami Piotra I w 1694 i 1701^[4].

W Akademii Mohylańskiej kształciła się polityczna i duchowna elita ruska. Autorytet i poziom kształcenia ściągał do uczelni także wielu cudzoziemców prawosławnych, zwłaszcza Rosjan, Wołochów i Mołdawian. Językami wykładowymi Akademii były: łacina, polski i ruski, od połowy XVIII wzrastało znaczenie rosyjskiego.

Studentami Akademii byli m.in. Symeon Połocki (ruski i rosyjski pisarz), Dymitr z Rostowa (święty prawosławny, teolog, biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego), Stefan (Jaworski) (biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, długoletni locum tenens patriarchatu moskiewskiego^[6]), Filoteusz (Leszczyński) (biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, święty prawosławny)^[7], Iwan Mazepa (hetman Lewobrzeżnej Ukrainy)^[8], Filip Orlik (hetman na uchodźstwie)^[9], Samuel Wełyczko^[10], (sekretarz Iwana Mazepy i kronikarz), Teofan Prokopowicz (prawosławny arcybiskup i wysoki urzędnik Imperium Rosyjskiego), Michaił Łomonosow (rosyjski uczony i poeta), Piotr Prokopowicz (ukraiński pszczelarz), Hryhorij Skoworoda (ukraiński^{[11][12][13][b]} poeta liryczny, filozof i kompozytor).

Decyzją Świętego Synodu – organu zarządzającego Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej Akademia została zamknięta w 1817, a w jej murach otwarto Kijowską Akademię Duchowną.

• Uniwersytet Narodowy „Akademia Kijowsko-Mohylańska”
• Kijowska szkoła bracka

• Києво-Могилянська академія w: w: Енциклопедія історії України: Т. 4. Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. – Київ 2007, Wyd. «Наукова думка». ISBN 966-00-0632-2 s. 183–186
• Aleksander Walerian Jabłonowski, Akademia Kijowsko-Mohilańska: Zarys historyczny na tle rozwoju ogólnego cywilizacji zachodniej na Rusi, Lwów, 1899–1900
• Natalia Jakowenko Historia Ukrainy do 1795 roku Wyd. II rozszerzone, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9
• Ryszard Łużny, Pisarze kręgu Akademii Kijowsko-Mohylańskiej a literatura polska: Z dziejów związków kulturalnych polsko-wschodniosłowiańskich XVII–XVII wieku. Cracow, 1966
• Michał Kozłowski, Akademia Mohylańska Akademia Mohylańska