Elia Eudoksja, Aelia Eudoxia (zm. 6 października 404)[1] – cesarzowa bizantyńska jako żona Arkadiusza.
Życiorys
Urodziła się jako córka Flawiusza Bauto, zromanizowanego Franka i naczelnika wojsk rzymskich (magister militum). W 385 jej ojciec został mianowany konsulem, drugim konsulem został zaś Arkadiusz, cesarski syn. Bauto zmarł w 388, a Eudoksja zamieszkała w Konstantynopolu w domu Promotusa – innego magister militum. Promotus był prawdopodobnie przyjacielem jej zmarłego ojca lub też jego rywalem politycznym, zmarł w 391. Promotusa przeżyła jego żona – Marsa i dwaj synowie, którzy w dzieciństwie wychowywali się razem z dwoma cesarskimi synami Arkadiuszem i Honoriuszem[2].
17 stycznia 395 zmarł w Mediolanie cesarz rzymski – Teodozjusz I Wielki, i jego starszy syn Arkadiusz został władcą wschodniej części cesarstwa, a młodszy Honoriusz – zachodniej części. Opiekunem Arkadiusza został Rufinus, prefekt pretorium Wschodu, i planował ożenić cesarza ze swoją córką. Przeciwnicy Rufinusa na dworze cesarskim, w tym eunuch Eutropiusz, zaaranżowali małżeństwo Arkadiusza z Eudoksją. Ślub odbył się 27 kwietnia 395, w tajemnicy przed Rufinusem[3]. Pan młody miał wtedy 18 lat, a panna młoda musiała być już w odpowiednim wieku do małżeństwa. Według Zosimosa odznaczała się wielką urodą[3][4].
W 399 doprowadziła w wyniku intryg najpierw do wygnania Eutropiusza na Cypr, a później w tym samym roku do ścięcia. Usunięcie wpływowego eunucha, patrycjusza i konsula, wzmocniło pozycję cesarzowej na dworze. 9 stycznia 400 Eudoksja otrzymała tytuł Augusty[6]. Wywierała ogromny wpływ na rządy męża. Ku jej czci stawiano kolumny. Między innymi Symplicjusz, prefekt Konstantynopola, nakazał wystawić w mieście, w pobliżu kościoła Hagia Sophia, porfirową kolumnę ze srebrnym posągiem Eudoksji na szczycie. Stało się to powodem konfliktu z Janem Chryzostomem, który w ostrych kazaniach ganił uroczystości związane z postawieniem monumentu. Powstały spór doprowadził do ponownego usunięcia stołecznego biskupa z urzędu i wygnania z miasta 20 czerwca 404[7]. Na cześć cesarzowej również przemianowano miasto Selymbria na Eudoxiopolis.
Zmarła w 6 października 404 roku w wyniku powikłań po poronieniu[1].
Małgorzata B. Leszka, Mirosław J. Leszka: Bazylisa. Świat bizantyńskich cesarzowych IV–XV wiek. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2017, s. 147-155. ISBN 978-83-8088-327-7.
