30 srebrników – obraz Jánosa Pentelei Molnára z 1909Judasz zwracający 30 srebrników – Codex purpureus rossanensis, VI w.
30 srebrników (także Judaszowe srebrniki) – kwota, za którą Judasz wydał Jezusa Chrystusa.
Zapłata za zdradę Judasza
Kwota, jaką zaoferowali arcykapłani Judaszowi za zdradę Jezusa, wynosiła 30 srebrników i była równa cenie niewolnika[1]. Po pojmaniu Jezusa Judasz chciał zwrócić srebrniki, jednak arcykapłani odmówili ich przyjęcia[1][2]. Judasz rzucił srebrniki w ich stronę i odszedł. Za pozostawione przez Judasza srebrniki zakupiono pole garncarza(Haceldama, Hakeldama lub Hakeldamach z aram. Pole Krwi), na którym grzebano cudzoziemskich pielgrzymów[2][3][4].
Według współczesnych szacunków (prof. Piotr Dyczek, ks. prof. Andrzej Kobyliński) jeden srebrnik odpowiadał ówczesnej zapłacie za dzień pracy, a zatem przyjmuje się, że 30 stanowiło równowartość średniej miesięcznej płacy[5][6]. Analizę ekonomiczną wycelowaną w określenie ekwiwalentu 30 srebrników na początku XXI wieku dokonał prof. Jerzy Kropiwnicki, który przedstawił różne wyniki w zależności od podstaw szacowania (mogło to być z jednej strony 95 zł, a z drugiej 46 500 zł), zaś niezależnie do tego uzyskane sumy uznał za „tragicznie niskie wobec ogromu zdrady”[7].
Stary Testament
Odniesienie do 30 srebrników znalazło się w Starym Testamencie, bowiem prorok Zachariasz zapowiedział zdradzenie Mesjasza za cenę niewolnika o ww. wartości[8].
Potem zwróciłem się do nich: Jeżeli to uznacie za słuszne, dajcie mi zapłatę, a jeżeli nie – zostawcie ją sobie! I odważyli mi trzydzieści srebrników. Jednak Pan rzekł do mnie: «Wrzuć do skarbony tę nadzwyczajną zapłatę, której w ich przekonaniu byłem godzien». Wziąłem więc trzydzieści srebrników i wrzuciłem je do skarbony domu Pańskiego[9].
Wtedy jeden spośród Dwunastu, ten, który się nazywał Judasz Iskariota, poszedł do arcykapłanów i powiedział im: Co chcecie mi dać, a ja Wam go wydam. A oni postanowili [dać] mu trzydzieści srebrników[11].
Wtedy Judasz Iskariota, jeden z Dwunastu, odszedł do arcykapłanów, aby im Go wydać. A oni na wieść o tym bardzo się ucieszyli i przyrzekli mu dać pieniądze[12].
A oto szatan wstąpił w Judasza, zwanego Iskariotą, jednego z Dwunastu. Poszedł on i powiedział arcykapłanom oraz przełożonym straży, jak może Go im wydać. A oni ucieszyli się i zgodzili się dać mu pieniądze[13].
W Ewangelii według św. Jana brak jest bezpośredniego odniesienia do otrzymanych przez Judasza srebrników, jest za to mowa o ujawnieniu zdrajcy przez Jezusa – J 13,12-30; oraz relacja z pojmania Jezusa w obecności Judasza – J 18,1-11[14].
Ponadto w Ewangelii według św. Mateusza zawarto epilog historii, który wydarzył się rankiem po pojmaniu Jezusa[15]:
A Judasz, ten, który Go zdradził, widząc, że został skazany, poczuł żal. Odniósł tedy trzydzieści srebrników najwyższym kapłanom i starszym ludu mówiąc: Zgrzeszyłem wydając krew niewinną. A oni odpowiedzieli: Co nam do tego? To twoja sprawa. Rzuciwszy tedy srebrniki do przybytku, oddalił się, a potem poszedł i powiesił się. A najwyżsi kapłani, wziąwszy pieniądze, powiedzieli: Nie można włożyć ich do skarbca, bo to zapłata za krew. I naradziwszy się, kupili za te pieniądze pole garncarzowe [przeznaczone] na cmentarz dla cudzoziemców. Dlatego pole to nazywa się aż po dzień dzisiejszy „Polem Krwi”. I tak wypełniła się przepowiednia proroka Jeremiasza: Wzięli trzydzieści srebrników jako zapłatę za Oszacowanego, za oszacowanego przez synów Izraela. I dali je za pole garncarza, tak jak mi rozkazał Pan[16].
Mateusz Ewangelista, Mt 27,3-10
30 srebrników w kulturze
Symbolika
30 srebrników w sztuce to symbol zdrady[17], też ceny zdrady[18]. Określenie „judaszowe srebrniki” to biblizm[19] oznaczający pieniądze zarobione nieuczciwie, które ciążą na sumieniu[20].
Przyjmuje się, że zawarta w herbie Portugalii liczba kół zsumowanych w pionie i poziomie może także oznaczać 30 judaszowych srebrników.
Johann Wilhelm Baur (1607–1642) był autorem dokumentu ikonograficznego pt. Judasz otrzymuje od kapłanów 30 srebrników[21].
Literatura
Dzieło pt. Trzydzieści srebrników: sztuka w 3 aktach (ang. Thirty Pieces of Silver) autorstwa Howarda Fasta.
W 2013 w języku polskim ukazała się książka pt. 30 srebrników, Donos w dziejach nowych i dawnych autorstwa Karola Sauerlanda[22].
Film
W latach 2020–2023 zrealizowano hiszpański serial telewizyjny pt. 30 srebrników (oryg. 30 monedas)[23][24].
Przypisy
↑ abStefanoS.ZuffiStefanoS., EwaE.MaciszewskaEwaE., Nowy Testament: postacie i epizody, Leksykon : historia, sztuka, ikonografia, Warszawa: Wydawnictwo "Arkady", 2007, s. 250, ISBN 978-83-213-4470-6 [dostęp 2024-11-10].
↑ abJudasz Iskariota, [w:] JuttaJ.SeibertJuttaJ., DominikD.PetrukDominikD., Leksykon sztuki chrześcijańskiej: tematy, postacie, symbole, Kielce: Wydawnictwo "Jedność", 2007, s. 146-147, ISBN 978-83-7442-120-1 [dostęp 2024-11-10].
↑Haceldama, [w:] WładysławW.KopalińskiWładysławW., Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa: Państwowy instytut wydawniczy, 1985, s. 351, ISBN 978-83-06-00861-6 [dostęp 2024-11-10].
↑Judasz Iszkariot, [w:] WładysławW.KopalińskiWładysławW., Słownik mitów i tradycji kultury, Wyd. 2, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987, s. 442, ISBN 978-83-06-00861-6 [dostęp 2024-11-10].
↑Srebro, [w:] WładysławW.KopalińskiWładysławW. i inni, Słownik symboli, wyd. 2, Warszawa: Wiedza powszechna, 1991, s. 401, ISBN 978-83-214-0746-3 [dostęp 2024-11-10].
↑Trzydzieści, [w:] WładysławW.KopalińskiWładysławW., Słownik mitów i tradycji kultury, Wyd. 2, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987, s. 1210, ISBN 978-83-06-00861-6 [dostęp 2024-11-10].
