25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy

Gatunek	film sensacyjny, dramat
Rok produkcji	2020
Data premiery	18 września 2020
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	112 minut
Reżyseria	Jan Holoubek
Scenariusz	Andrzej Gołda
Główne role	Piotr Trojan Agata Kulesza Dariusz Chojnacki Jan Frycz Mikołaj Chroboczek Andrzej Konopka Julian Świeżewski Magdalena Różczka
Muzyka	Colin Stetson Sarah Neufeld Kazik Staszewski
Zdjęcia	Bartłomiej Kaczmarek
Scenografia	Maciej Fajst
Kostiumy	Weronika Orlińska
Montaż	Rafał Listopad
Produkcja	Anna Waśniewska-Gill
Wytwórnia	TVN
Dystrybucja	Kino Świat
Multimedia w Wikimedia Commons

25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy – polski dramat sensacyjny z 2020 roku w reżyserii Jana Holoubka, powstały na podstawie scenariusza Andrzeja Gołdy. Film opisuje sprawę Tomasza Komendy (odtwórca roli – Piotr Trojan), który niesłusznie został skazany za gwałt i zabójstwo 15-letniej dziewczyny na karę 25 lat pozbawienia wolności. Po 18 latach pobytu Tomasza Komendy w zakładzie karnym prokuratorzy i policjant postanowili odkryć prawdę stojącą za zagadkową sprawą zatrzymanego^[1]. Film odniósł sukces artystyczny i komercyjny, zbierając do połowy października 2020 roku widownię liczącą 600 tysięcy widzów oraz otrzymując cztery statuetki podczas Koszalińskiego Festiwalu Debiutów Filmowych „Młodzi i Film”, a także siedem Orłów, w tym za najlepszą reżyserię i najlepszą główną rolę męską.

Źródło: Filmpolski.pl^[1].

Źródło: Filmweb^[2]

Scenarzystą 25 lat niewinności był dziennikarz Andrzej Gołda. Gdy Tomasz Komenda w 2018 roku wyszedł na wolność po uniewinnieniu, Gołda próbował się z nim skontaktować. Początkowo, jak podkreślał scenarzysta, Komenda „był nieufny i nie chciał tej historii widzieć na ekranie”^[3]. Zbierając wspomnienia Komendy z pobytu w więzieniu, scenarzysta uzupełnił je własną wiedzą o realiach więziennych, wskutek czego „szereg zdarzeń jest wykreowany, ale zgodny z tym, co się wydarzyło”^[3]. Gołda podkreślał, że „chodzi tutaj bardziej o prawdę emocjonalną i psychologiczną bohatera, niż detaliczne pokazywanie szczegółów”^[3].

Reżyser filmu, Jan Holoubek, pracował przedtem nad serialem telewizyjnym Rojst i nie miał doświadczenia w realizacji filmów pełnometrażowych. Holoubek opisywał cel swojego debiutu fabularnego następująco:

To, że Tomek Komenda odsiedział 18 lat za zbrodnię, której nie popełnił, wiedzą niemal wszyscy. Natomiast mało kto wie o kulisach sprawy i trójce bohaterów, którzy ryzykując niemal wszystko, wyciągnęli go z więziennego piekła. Historia Tomka w szerszym kontekście uczy, że choćbyśmy popadli w największe życiowe tarapaty, sytuację wydawać by się mogło absolutnie bez wyjścia, zawsze istnieje możliwość, że pojawi się ktoś, kto wyciągnie do nas dłoń. Chciałbym, żeby nasz film dał nadzieję wszystkim tym, którzy myślą, że nie ma dla nich już szans^[4].

Główną rolę Tomasza Komendy zagrał specjalizujący się dotąd w rolach drugoplanowych aktor Piotr Trojan. Wyłoniony on został podczas internetowego castingu z reżyserem. Później sceny z kandydatami do roli odgrywała Agata Kulesza, której Holoubek zaproponował – ku jej zaskoczeniu – rolę matki oskarżonego^[5].

Film zrealizowany został na terenie Warszawy, Zabrza oraz Wrocławia. Kazik Staszewski nagrał piosenkę promującą film – singiel „25 lat niewinności”, który w sierpniu 2020 roku w serwisie internetowym YouTube miał ponad dwa miliony wyświetleń^[6][7].

Film 25 lat niewinności odniósł sukces komercyjny i artystyczny. Na ten pierwszy składała się wysoka frekwencja kinowa. Już w ciągu pierwszego weekendu od premiery film zgromadził w kinach ponad 125 tysięcy widzów^[8]. Do połowy października 2020 roku 25 lat niewinności łącznie obejrzało około 600 tysięcy widzów^[9].

Piotr Guszkowski z „Gazety Wyborczej” chwalił kreacje Agaty Kuleszy oraz Piotra Trojana. Zdaniem Guszkowskiego Trojan wiarygodnie wcielił się w postać, w której oczach „gaśnie nadzieja, odbierana za każdym razem, gdy tylko Komenda zdąży uwierzyć, że koszmar wreszcie się skończy”^[10]. Barbara Hollender na łamach „Rzeczpospolitej” pisała, że Holoubek stworzył „bolesny, surowy film”, a zarazem „opowieść o systemie sprawiedliwości, ale też o relacji matki i syna, która pozwoliła im przetrwać wieloletnią traumę”^[11]. Paweł Piotrowicz z portalu Onet.pl twierdził, że: „Film wciąga od pierwszych minut, nakręcony jest z werwą i polotem, nie brakuje w nim scen poruszających i brutalnych”^[12].

Michał Piepiórka z portalu Bliżej Ekranu pisał, iż ewentualną wadą filmu jest brak silniejszego zaakcentowania tła społecznego, które uczyniło Komendę kozłem ofiarnym: „Dla niektórych ludzi przez niemal 20 ostatnich lat nic się nie zmieniło – nie skorzystali oni na rozwoju gospodarczym, nie zauważyli wstąpienia do Unii, w żaden sposób się nie dorobili. Takich osób nie stać na dobrego adwokata, który odpowiednio zweryfikuje dowody i nie pozwoli zaszczuć swojego klienta pod dyktando policji”^[13]. W tym sensie „otrzymujemy raczej mocną i emocjonalną historię osobistego dramatu, a nie film bezpardonowo oskarżający system sprawiedliwości”^[13]. Bardziej krytyczny wobec filmu Marcin Prymas z magazynu Pełna Sala przyrównał 25 lat niewinności do filmów biograficznych taśmowo tworzonych przez TVN pod szyldem Prawdziwe historie: „To inscenizacja, zbiór z różnych powodów istotnych, lecz niespecjalnie ze sobą powiązanych narracyjnie scen, tudzież po prostu wierna adaptacja faktów”^[14].

Tomasz Raczkowski z portalu Film.org.pl podsumowywał, że twórcy filmu: „Oddają symboliczną sprawiedliwość Komendzie, a nawet jeśli są dość zachowawczy (by nie powiedzieć przesadnie ostrożni) w krytyce systemu, który go zniszczył, to po seansie na pewno nie wychodzi się z kina mniej wyczulonym na możliwość krzywdy wyrządzanej jednostce przez patologiczny aparat państwowy”^[15].

Na podstawie filmu powstał również czteroodcinkowy miniserial o tym samym tytule, którego premiera miała miejsce 24 stycznia 2021 roku w serwisie Player.pl^[20][21].

• Symetria (film)

• 25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy (film) w bazie Filmweb
• 25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy (serial) w bazie Filmweb
• 25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy w bazie IMDb (ang.)