|
Żyrzyn (gmina)
Żyrzyn – gmina wiejska w województwie lubelskim, w powiecie puławskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie lubelskim. Siedzibą gminy jest miejscowość Żyrzyn.
Według danych z 30 czerwca 2004[5] gminę zamieszkiwało 6599 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku[6] gminę zamieszkiwało 6451 osób.
Historia
W czasach Królestwa Polskiego gmina Żyrzyn należała do powiatu nowoaleksandryjskiego w guberni lubelskiej[7][8]. 31 maja 1870[9] od gminy odłączono wieś Bałtowo (do gminy Gołąb), a w zamian za nią przyłączono wsie Osiny i Wola Osińska z gminy Nowa Aleksandria[10].
Na terenie gminy w dniu 8 sierpnia 1863 roku miała miejsce Bitwa pod Żyrzynem, uznawana za jeden z największych sukcesów strony polskiej w trakcie powstania styczniowego.
Ochrona przyrody
Gmina Żyrzyn objęta jest szeregiem form ochrony przyrody. Zaliczają się do nich rezerwat przyrody Piskory, chroniący zespół ekosystemów wodnych, bagiennych i leśnych o dużej różnorodności biologicznej[11] a także Obszar Chronionego Krajobrazu "Pradolina Wieprza", Obszar Chronionego Krajobrazu "Kozi Bór" oraz obszar Natura 2000 Pradolina Wieprza.
Komunikacja
Gminę przecina droga ekspresowa S17 łączącą Warszawę, Lublin i Zamość z Ukrainą. W miejscowości Żyrzyn znajduje się zjazd prowadzący do miasta Puławy a także Kazimierza Dolnego.
Przed II wojną światową na terenie gminy znajdowało się lotnisko wojskowe Żyrzyn, na którym stacjonowały m.in. samoloty PZL.23 Karaś[12]. Terenowe pozostałości lotniska można wciąż odnaleźć w północnej części gminy, na wschód od miejscowości Żerdź.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002[13] gmina Żyrzyn ma obszar 128,73 km², w tym:
- użytki rolne: 56%
- użytki leśne: 35%
Gmina stanowi 13,8% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 30 czerwca 2004[5]:
| Opis |
Ogółem |
Kobiety |
Mężczyźni
|
| jednostka |
osób |
% |
osób |
% |
osób |
%
|
| populacja |
6599 |
100 |
3318 |
50,3 |
3281 |
49,7
|
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) |
51,3 |
25,8 |
25,5
|
- Piramida wieku mieszkańców gminy Żyrzyn w 2014 roku[1].
![]()
Miejscowości
| Wykaz miejscowości podstawowych oraz ich integralnych części w administracji gminy Żyrzyn
|
| Nazwa główna |
Rodzaj obiektu |
Identyfikator SIMC |
Obiekt nadrzędny |
Uwagi |
Współrzędne geograficzne
|
| Bałtów |
wieś |
0394341 |
|
|
51°29′22″N 22°01′29″E/51,489444 22,024722
|
| Borysów |
wieś |
0394358 |
|
|
51°29′59″N 22°02′14″E/51,499722 22,037222
|
| Cezaryn |
wieś |
0394364 |
|
|
51°32′51″N 22°00′39″E/51,547500 22,010833
|
| Dworzysko |
część wsi |
1024008 |
Bałtów |
|
51°29′15″N 22°00′53″E/51,487500 22,014722
|
| Jaworów |
wieś |
0394370 |
|
|
51°31′44″N 22°02′03″E/51,528889 22,034167
|
| Kośmin |
wieś |
0394393 |
|
|
51°33′59″N 21°59′34″E/51,566389 21,992778
|
| Kolonia Kośmin |
kolonia wsi |
|
Kośmin |
|
51°33′18″N 21°59′26″E/51,555000 21,990556
|
| Kotliny |
wieś |
0394401 |
|
|
51°29′07″N 22°09′48″E/51,485278 22,163333
|
| Majątek |
przysiółek wsi |
|
Osiny |
|
51°28′05″N 22°03′08″E/51,468056 22,052222
|
| Osiny |
wieś |
0394418 |
|
|
51°27′51″N 22°04′07″E/51,464167 22,068611
|
| Parafianka |
wieś |
0394424 |
|
|
51°32′50″N 22°01′20″E/51,547222 22,022222
|
| Poręba |
przysiółek wsi |
|
Wilczanka |
|
51°33′18″N 22°04′24″E/51,555000 22,073333
|
| Przecinka |
przysiółek wsi |
|
Bałtów |
|
51°28′52″N 22°01′49″E/51,481111 22,030278
|
| Sachalin |
przysiółek wsi |
1024020 |
Cezaryn |
|
51°32′04″N 21°59′51″E/51,534444 21,997500
|
| Skrudki |
wieś |
0394430 |
|
|
51°33′08″N 22°02′26″E/51,552222 22,040556
|
| Kolonia Skrudki |
kolonia wsi |
|
Wilczanka |
|
51°32′26″N 22°02′42″E/51,540556 22,045000
|
| Stefanka |
przysiółek wsi |
|
Skrudki |
|
51°33′35″N 22°02′10″E/51,559722 22,036111
|
| Stodoły |
część wsi |
|
Żyrzyn |
|
51°30′03″N 22°05′59″E/51,500833 22,099722
|
| Strzyżowice |
wieś |
0394447 |
|
|
51°34′13″N 22°00′43″E/51,570278 22,011944
|
| Tokciny |
przysiółek wsi |
|
Bałtów |
|
51°29′09″N 22°03′01″E/51,485833 22,050278
|
| Wilczanka |
wieś |
0394453 |
|
|
51°33′12″N 22°03′29″E/51,553333 22,058056
|
| Kolonia Wilczanka |
kolonia wsi |
|
Wilczanka |
|
51°32′29″N 22°03′47″E/51,541389 22,063056
|
| Wola Osińska |
wieś |
0394460 |
|
|
51°28′19″N 22°06′14″E/51,471944 22,103889
|
| Zagrody |
wieś |
0394476 |
|
|
51°29′36″N 22°07′11″E/51,493333 22,119722
|
| Zapłotnica |
część wsi |
|
Żyrzyn |
|
51°29′59″N 22°05′32″E/51,499722 22,092222
|
| Żerdź |
wieś |
0394482 |
|
|
51°31′22″N 22°04′20″E/51,522778 22,072222
|
| Żyrzyn |
wieś |
0394499 |
|
|
51°29′54″N 22°05′42″E/51,498333 22,095000
|
| Żyrzyn-Majątek |
część wsi |
|
Żyrzyn |
|
51°29′41″N 22°06′21″E/51,494722 22,105833
|
| Żyrzyn-Wał |
część wsi |
|
Żyrzyn |
|
51°30′06″N 22°04′50″E/51,501667 22,080556
|
| Żyrzyn Dolny |
część wsi |
|
Żyrzyn |
|
51°29′53″N 22°04′28″E/51,498056 22,074444
|
| Żyrzyn Główny |
część wsi |
|
Żyrzyn |
|
51°29′55″N 22°05′12″E/51,498611 22,086667
|
| Żyrzyn Mały |
część wsi |
|
Żyrzyn |
|
51°29′36″N 22°05′53″E/51,493333 22,098056
|
| Kolonia Żyrzyn |
kolonia wsi |
|
Żyrzyn |
|
51°31′03″N 22°05′55″E/51,517500 22,098611
|
| Borysów-Kolonia |
część wsi |
1023990 |
Borysów |
|
51°30′35″N 22°02′12″E/51,509722 22,036667
|
| Las-Grzęba |
osada leśna |
1024014 |
Żyrzyn |
do 2013 r. – gajówka; brak zabudowy |
51°29′17″N 22°04′57″E/51,488056 22,082500
|
| Las-Jawor |
osada leśna |
0394387 |
Jaworów |
do 2013 r. – gajówka; brak zabudowy |
51°31′47″N 22°02′38″E/51,529722 22,043889
|
| Źródło: Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
|
Sołectwa
Bałtów, Borysów, Cezaryn, Jaworów, Kośmin, Kotliny, Osiny, Parafianka, Skrudki, Strzyżowice, Wilczanka, Wola Osińska, Zagrody, Żerdź, Żyrzyn[3]
Miejscowości podstawowe bez statusu sołectwa: Las-Grzęba, Las-Jawor.
Sąsiednie gminy
Abramów, Baranów, Końskowola, Kurów, Puławy, Ryki, Ułęż
Przypisy
- ↑ a b Gmina Żyrzyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ DziennikD. Wschodni DziennikD., Wielka radość w Żyrzynie. W czerwcu urzędnicy wprowadzą się do nowej siedziby [online], Dziennik Wschodni [dostęp 2024-09-07] (pol.).
- ↑ a b Strona gminy, sołectwa
- ↑ a b Urząd Statystyczny w Lublinie
- ↑ a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Gmina Żyrzyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-24] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
- ↑ Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)
- ↑ 19 maja 1870 wg kalendarza juliańskiego
- ↑ Postanowienie z 6 (18) marca 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 97)
- ↑ Rejestr rezerwatów przyrody województwa lubelskiego, RDOŚ Lublin stan na 4 czerwca 2012. [dostęp 2014-02-27].
- ↑ JulianJ. Łagowski JulianJ., Lotnictwo, s. 575 .
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
|
|
_location_map.png)
