Śródbłonek (łac. endothelium) – wysoce wyspecjalizowana wyściółka naczyń krwionośnych i limfatycznych, utworzona z jednej warstwy płaskich komórek o niewielkim jądrze. W naczyniach krwionośnych komórki śródbłonka (endoteliocyty) są z sobą dość ściśle połączone przy pomocy obwódek zamykających, spoczywają na kolagenowej błonie podstawnej, tworząc wraz z nią błonę wewnętrzną, będącą wewnętrzną warstwą tych naczyń (stanowią barierę między krwią i mięśniami gładkimi). Śródbłonki naczyń chłonnych leżą na nieciągłej błonie podstawnej i mają znacznie luźniejszą strukturę (są przepuszczalne nawet dla dużych cząsteczek chemicznych).

Środbłonki naczyń krwionośnych są komórkami aktywnymi fizjologicznie, biorą udział w aktywnym transporcie substancji chemicznych (pinocytoza) oraz wydzielają szereg substancji aktywnych biologicznie. Do najważniejszych należą:

• prostacyklina – rozszerza naczynia, hamuje agregację płytek krwi
• tlenek azotu – rozszerza naczynia, hamuje agregację płytek krwi
• czynnik VIII krzepnięcia von Willebranda – pobudza agregację płytek krwi
• trombomodulina – hamuje krzepnięcie krwi
• selektyna P (zawarta w ciałkach Weibela-Pallade) – aktywuje przyleganie granulocytów obojętnochłonnych.

Aktywacja komórek śródbłonka następuje pod wpływem licznych bodźców, między innymi czynników zapaleniotwórczych, zmian ciśnienia krwi, spadku stężenia tlenu.

Śródbłonki są tradycyjnie, choć nie w pełni ściśle, zaliczane do nabłonków płaskich jednowarstwowych – w odróżnieniu do innych nabłonków pochodzenia endo- lub ektodermalnego, śródbłonek ma pochodzenie mezenchymalne i nie wykazuje ekspresji większości cytokeratyn (białek cytoplazmatycznych charakterystycznych dla nabłonków).

Śródbłonek naczyń spełnia wiele ważnych biologicznych funkcji:

• wazokonstrykcja i wazodylatacja, a co za tym idzie, wpływ na regulację ciśnienia tętniczego i ukrwienie tkanek
• krzepnięcie krwi (hemostaza i fibrynoliza)
• angiogeneza
• reakcje zapalne i powstawanie obrzęków
• wpływ na migrację leukocytów z i do tkanek

Szczególną rolę filtracyjną śródbłonek odgrywa w nerkach (kłębuszek nerkowy) i mózgu (bariera krew-mózg).

Dysfunkcja śródbłonka jest cechą charakterystyczną wielu chorób naczyniowych i często prowadzi do miażdżycy. Jest ona bardzo częsta w źle leczonej cukrzycy czy też nadciśnieniu tętniczym. Jednym z głównych zaburzeń w przebiegu dysfunkcji śródbłonka jest zmniejszenie produkcji tlenków azotu (NO, EDRF)

• endotelina