Śnieżyca wiosenna (Leucojum vernum) – gatunek rośliny należący do rodziny amarylkowatych. Nazwa leucojum pochodzi od greckich słówto leucon ich – biały fiołek.
Występowanie geograficzne
Występuje w stanie dzikim w środkowej i południowej Europie z wyjątkiem obszaru śródziemnomorskiego. W Polsce rośnie głównie w Sudetach i Karpatach, szczególnie obficie w Bieszczadach, na wysokości 530–1180 m n.p.m. Jako roślina typowo reglowa poza terenami górskimi występuje rzadko, tylko na Nizinie Śląskiej i w Wielkopolsce.
Jeden, rzadko dwa na szczycie łodygi, dzwonkowaty, pachnący, zwieszony. Działki okwiatu jednakowej długości, białe z żółtozieloną plamką pod szczytem. Słupek dolny o silnie zgrubiałej szyjce, pręcików sześć, krótszych od działek okwiatu.
Bylina, geofit. Jest to jedna z najwcześniejszych kwitnących na wiosnę roślin. Kwitnie nawet w lutym, wśród śniegu, w marcu i w kwietniu. Zapylana jest głównie przez pszczoły. Owady wgryzają się po nektar do soczystego zgrubienia znajdującego się u dołu szyjki słupka. Przy poruszeniu pylniki wysiewają na grzbiet owada ziarna pyłku[5]. Nasiona rozsiewane są przez mrówki (myrmekochoria). Rozmnaża się zarówno przez nasiona, jak i wegetatywnie, przez cebulki, które wytwarza.
Siedlisko
Rośnie w lasach łęgowych oraz na kwaśnych i wilgotnych łąkach. Lubi wilgotne lub mokre gleby brunatne i mady próchnicze o odczynie kwaśnym do zasadowego. Występuje zwykle w dużych populacjach, liczących kilkaset do kilku tysięcy egzemplarzy. Na krańcach zasięgu występowania trafiają się stanowiska, na których liczebność rośliny jest niewielka.
Cechy fitochemiczne
Cała roślina jest lekko trująca. Zawiera alkaloidy – leukoinę i galantaminę. Może powodować mdłości, wymioty, biegunkę oraz zaburzenia rytmu serca[6].
Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce ochroną częściową[8]. W latach 1946–2014 znajdowała się pod ochroną ścisłą[9]. Jest narażona na wyginięcie z powodu masowego zrywania. Przyczyną zagrożenia jest także niszczenie jej siedlisk w nadrzecznych łęgach podczas regulacji rzek.
Podgatunek typowy Leucojum vernum subsp. vernum umieszczony jest na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)[10] w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V). W wydaniu z 2016 roku cały gatunek został umieszczony w kategorii NT (bliski zagrożenia)[11].
Zastosowanie i uprawa
Roślina ozdobna, ze względu na ładne kwiaty i wczesnowiosenne kwitnienie chętnie sadzona w ogródkach. Jest odporna na mróz. Nadaje się do ogrodów skalnych, może być także sadzona grupami pod drzewami i krzewami. Rozmnaża się ją wegetatywnie – z cebul przybyszowych. Wymaga żyznej i wilgotnej ziemi oraz półcienistego lub cienistego stanowiska.
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑Leucojum vernum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-04-05].
↑Leucojum vernum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species(ang.).
↑Dagmar Lange: Zwiastuny wiosny. Rośliny wcześnie kwitnące. Stefan Łukomski (tłum.). Warszawa: Multico, 1996, s. 29. ISBN 83-7073-103-1.
↑Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5. Brak numerów stron w książce
↑ abLeucojum vernum. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2014-11-20]. (ang.).
↑Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
↑Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).
↑Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5. Brak numerów stron w książce
↑Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9. Brak numerów stron w książce
Bibliografia
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8. Brak numerów stron w książce
Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2. Brak numerów stron w książce
Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X. Brak numerów stron w książce
-20230220-RM-161056.jpg)
