Nikolai Gogol
Retrach de Nikolaï Gogol en 1840 per Otto Friedrich von Möller.
Nom de naissença	(uk) Микола Васильович Яновський
Naissença	1èr d'abril de 1809, Sorochintsy, Empèri Rus
Decès	4 de març de 1852, Moscòu
Ocupacion	escrivan

Nikolai Vassilievich Gogol (en rus Николай Васильевич Гоголь, Nikolai Vassilievich Gogol ; en ucraïnian Микола Васильович Гоголь, Mykola Vassyliovych Hohol) foguèt un romancièr, novellista, dramaturg, poèt e critica literari rus d'origina ucraïniana, nascut a Sorochintsy dins le govèrn de Poltava (Empèri rus) lo 20 de març de 1809 (1èr d'abril de 1809 dins lo calendièr gregorian) e mòrt a Moscòu lo 21 de febrier de 1852 (4 de març de 1852 dins lo calendièr gregorian). Es considerat coma un dels escrivans classics de la literatura russa.

Nikolai Vassilievitch Gogol es nascut en 1809 a Sorochintsy, vilatge del govèrn de Poltava, al còr d'Ucraïna, cabdet de nòu enfants. Segon la tradicion familiala, es eissiut d'una anciana familha cosaca ucraïniana e seriá lo descendant del hetman Ostap Gogol. Lo paire, mòrt en 1825 alara que Nicolaï a pas que 16 ans, escriu de pichonas pèças de teatre e desvelopa lo gost de son filh per la literatura. La maire li dona una educacion religiosa tradicionala que amb los ans evoluirà cap un mistisme maladiu (ànsia del mal e del jutjament darrièr^[1]).

Après d"estudis mediòcres al licèu de Nijyn, Gogol daissa sa maire e sos doas sòrra e va a Sant Petersborg amb l'ambicion de far una granda carrièra dins l'administracion. Pretend que la primièra causa que faguèt, un còp arribat dins la capitala de l'Empèri rus, foguèt de corrir a çò d'Aleksandr Pushkin que, mal tornat d'una nuèch de fèsta, lo poguèt malaurosament pas recebre. Mas çò que l'espera d'en primièr a Petersborg, es un modèste emplec dins un ministèri.

En 1829, Gogol comença en literatura en publicant, jol pseudonim de V. Alov e a compte d'autor, lo mediòcre poèma romantic Hanz Küchelgarten. Arrenat per la critica, trai los exemplars dels libraris per los brutlar. Quand lo succès vendrà, Gogol parlarà a pas degun d'aquesta decepcion literària.

Après aquesta fracaç, s'escapa un primièr còp de Russia e passa dos meses dins lo nòrd de l'Alemanha, jos falsas identitats.

De retorn a Petersborg, sens argent, deu tornar s'engatjar dins l'administracion per un salaei de misèria. Contuna escriure, regretant lo solelh d'Ucraïna. E l'annada seguenta paréis dins Los Annals de la Patria sa primièra novèla, inspirada pel folclòr ucraïnian, la Nuèch de la Sant Joan.

En 1831, Gogol quita l'administracion e ven professor a l'Institut patriotic per filhas d'oficièrs nòbles. Es introduch dins los mitan literaris e presentats a Aleksandr Pushkin que l'encoratge a escriure. Pauc après paréis son primièr libre, las Velhadas del massatge. Aqueste recuèlh de novèlas grotèscas, drolaticas e fantasticas, inspiradas de la vida dels païsans ucraïnians, li assegura la celebritat. Compren La Fièra de Sorochintsy, La Nuèch de Sant Joan, Una nuèch de Mai, La Despacha despareguda. L'acuèlh de la critica es excellent. Lo segond tòma de las Velhadas del Massatge es publicat en 1832. Compren La Nuèch de Nadal, Una terribla vengéncia, Ivan Fiodorovitch Chponka e sa tanta, Lo Terren emmascat. Succès encara.

En 1833, Gogol passa per un prigonda crisi morala. Gogol, cresent ortodòxe, pensa que cada òme, qu'es mandat sus tèrra per Dieu, a una mission a complir. Estima pasmens pas encara aver percebut l'objectiu de sa mission. Es perque, sempre en cerca de sa « mission », se descobrís una vocacion d'istorian. Nomenat professor adjunt d'istòria a l'universitat de Sant-Petersborg en julhet de 1834, sas primiars leiçons (ont assistarà Ivan Turguénev) provòcan l'entosiasme dels estudiants. Son interés per l'istòria coma sa popularitat de professor s'atudan pasmens rapidament.

Las annadas 1834 a 1836 son prolificas al vejaire de la literatura. Gogol publica, en 1835, lo recuèlh Arabescas, que conten de notícias istoricas, de criticas literàrias e artisticas, mas subretot de novèlas, coma La Perspectiva Nevski, Lo Retrach e Lo Jornal d'un baug. Seguís, la mèsma annada, lo recuèlh Mirgorod, ont s'encontra entre autres lo conte fantastic Vij, L'Isanha dels dos Ivan e una primièra version de Taras Bulba. A la mèsma epòca, Gogol acaba Lo Nas, novèla rebutada coma « bruta e triviala » per L'Observator moscovit, e que serà alara publicat sonque octobre de 1836 par la revista literària Lo Contemporanèu, acompanhada d'una presentacion d'Aleksandr Pushkin. Mentretant, comença unas òbras teatralas, coma Lo Maridatge o Los Jogaires.

En 1836, la pèça de teatre Lo Revizor (que lo subjècte li es donat per Puskin, pensent qu'aqueste darrièr estima pas aver lo talent umoristic necessari a l'escriure d'una tala pèça), aplaudit pels liberals, atacadas pels reaccionaris, conéis un succès d'escandal a Sant-Petersborg. Una remarca atribuida a l'emperaire Nicolau I calmarà los esperit: « tot lo mond ne prenguèt per son grade, ièu d'en primièr ». Gogol se sent incompres. Es tant irritat per aquestes que lo sostenon que per aquestes que lo critican: totes desvian sa pensada prigonda, pensant que Lo Revizor es una satira politica, alara qu'aviá volgut una farça denonciant la mesquinariá provinciala. En plen desrei, fugís la Russia^[2].

En mai/junh de 1836, Gogol comença un long periòde de peregrinacions per l'Euròpa de l'Oèst. Pendent las dotze annadas seguentas, tornarà sonque episodicament en Russia, que demorarà pasment l'unic decòrs de son òbra.

Gogol comença son viatge en Alemanha puèi en Soïssa, abans de demorar a París de novembre de 1836 a març de 1837. Es aquí qu'apren la mòrt de Pushkin, tuat en dual a Sant-Petersborg, novèla que lo destorba fòrça.

Gogol va en Itàlia, lo país d'Euròpa que preferís, e s’installa a Roma. Dins aquesta vila passarà la majora partida de son temps fins a 1842. frequenta la diaspora russa, dels artistas, e se daissa mèsme un temps seduire pel le catolicisme, sens s'i convertir. Desvolopa subretot una tendra amistat per Joseph Vielgorski, un jove tuberculós qu moriguèt en mai de 1839.

Seguís un novèl peròde de desplaçaments de contunh, en França e en Alemanha, puèi en Russia, de setembre de 1839 a mai de 1840, d’ont torna a Roma, passant per Viena, Venècia e Florença. Gogol demorarà en Itàlia fins a agost de 1841, abans de tornar en Russia, per tòca d'i far publicar son primièr roman.

En quitant la Russia en 1836, Gogol emportava dins son paure bagatge, en mai d'unes abits, lo manuscrit de Las Almas mòrtas. N'aviá començat l'escritura en 1835, sus una idèa donada per Pushkin. Per el, s'agissiá alara pas que d'una farça, dins la linhada de sos primièrs escrichs. Mas dins sa fe sempre mai exaltada en sa « mission », l'envisatge lèu coma son cap d'òbra, subretot après la mòrt de Pushkin. Après cinc annadas de trabalh, subretot a Roma, Gogol acaba l'obratge. Assag de lo far publicar en 1841, mas es interdit pel comitat de censura de Moscòu. Es sonque après de nombrosas manòbras que l'òbra es autorizada per la censura de Petersborg e que pòt paréisser, en 1842. Aventuras amusantas d'un pichon escrocaire, satira de la mediocritat umana, aqueste roman es tanben una critica despietadós (e involontar) de la Russia tsarista. Lo succès e l'escandal son encara al rendez-vos. Gogol, el, ja aviá fugit la Russia.

La publicacion de son roman autorizada, en abril 1842, Gogol torna per l'Euròpa de l'Oèst, ont passarà las cinc annadas seguentas.

Pres de « bolegueta », d'un besonh compulsiu de se desplaçar, Gogol se consacre al torisme abans que sos problèmas de santat (subretot psicologics a çò que pareis) ne l'obligan a passar una partida creissenta de son temps dins las vilas d'aiga. L'escrivan impecuniós profiècha tant que possible de l'espitalitat de sos admirators fortunats.

Tornat a Roma en 1842, va tanben en Alemanha, puèi a Niça (a çò de la comtesa Vielgorski e dòna Smirnov) en 1843. En 1844, demora unes meses a Francfòrt (a çò de Vassili Jukovski) e va en Belgica, a Ostende. En 1845, demora a París (a çò del comte Alexandre Tolstoï), va a Francfòrt, puèi torna a Roma. Passa encara la majoritat de son temps entre l'Alemanha e l'Itàlia en 1846 e 1847. Al subjècte de sa demorança en Espanha, sembla qu'aquò va partitde sos fòrça mensorgas.

Lo projècte literari qu'ocupa Gogol en 1842 es la publicacion de sas Òbras complètas. Pareisson en 1843. S'i encontran los romans, novèlas e pèças de teatre susmencionats, a vegada prigondament retocadas (existís tanben una version del Revizor de 1836 e una segonda de 1842). La màger novetat es de segur Lo Mantèl, una novèla fantastica inspirada a Gogol per sa trista carrièra administrativa e que l'eròi, Akaki Akakievitch, es vegut l'arquetipe del pichon foncionari rus^[3]. Es lo darrièr cap d'òbra de l'escrivan.

A partir de 1842, Gogol entama una veraia deriba mistica. Persuada atal que sa mission es de salvar moralament la Russia, la guidant cap al paradís. Aqueste caminament cap al ben, Gogol pretend lo descriure dins dos tòmas novèls de las Almas mòrtas. Vei ara aquesta òbra coma una Divina Comèdia russa. La primièra partida del roman èra de fach una representacion de l'infèrn sus tèrra. La segonda e tresena partida de las Almas mòrtas descrivon la graduala redempcion dels eròis, lor passatge al purgatòri, puèi al paradís. Mas, per aquesta òbra, Gogol estima d'esperel se perfeccionar moralament. L'escrivan s'absòrba alara dins la lectura dels libres sants, coma L'Imitacion de Jèsus-Crist o lo Menològ. Ailàs, ni son perfeccionament, ni l'escritura avançan del biais que voldriá. Rosegat pel dobte, deprimat, sempre mai ipocondriac, brutla mai d'un còp la seguida de las Almas mòrtas^[4].

S'orienta mentretan cap a un conservatisme politic extrèma (defensa de l'autocracia e de l'ortodoxia). E alara sa darrièra òra, los Passatges causits d'una correspondéncia amb d'amics, causa un verai escandal a sa sortida en 1846. S'agís d'un obratge reaccionari, ont Gogol desvela una vision tan escurantista del mond que ne ven comica^[5]. En genièr de 1848, Gogol quita l'Euròpa per l'Orient. Visita los luòcs sants, sens i trobar de remèdi a sa depression. En mai de 1848, dintra definitivament en Russia, ont parteja son temps entre Moscòu e lo sud de l'Empèri, Odessa per exemple. I es liberat de tota preocupacions materiala, tròba refugi a çò de rics admirators, mas se sent sempre mai malaut e perdut. En darrièr recors, Gogol cerca l'assisténcia de monges fanatics o, tanben, de « baugs en Crist ». Visita lo monastèri d'Optina.

En setembre de 1851, legís un escrich politic d'Alexandre Herzen, Sul desvelopament de las idèas revolucionàrias en Russia, ont es qualificat de panfletari que traïguèt la sieuna òbra. Lo 20 d'octobre de 1851, es visitat per Ivan Turguenev que lo tròba afectat d'aquesta critica.

Dins la nuèch de l'11 al 12 février 1852, Gogol brutla un darrièr còp lo manuscrit de la segonda partida de las Almas mòrtas, dins son apartament del baloard Nikitsky. Al matin, accusa lo diable de l'aver trompat. Se daissa enseguida morir, rebutant noiridura e sonhs. Fin finala liurat als medecins, li infligisson de tractaments d'una grada violéncia (bnhs fregs, sanhadas, cataplasmes e sangsugas). Gogol morís lo 21 de febrièe de 1852 (4 de març de 1852 dins lo calendièr gregorian)^[6].

D'en primièr enterrat al monastèri Danilov, es transportat en 1931 al cimentèri de Novodevitchi de Moscòu.

Gogol aguèt granda influéncia dins la literatura russa de la segonda mitat del sègle XIX, per exemple sus Fiodor Dostoievskii. Segon lo Roman rus (1886) d'Eugène-Melchior de Vogüé, Dostoievskii auriá dich; « Sèm totes sortits del Mantèl de Gogol ».^[7],[8]. Son aura de segur grandiguèt al sègle XX.. Mikhaïl Bulgakov se n'inspirèt per son cap d'òbra, Lo Mèstre e Margarida.

Poèsia

• Hanz Küchelgarten (1829) (idil romantic)

Novèlas

• Velhadas del massatge (tanben conegut jol títol Velhadas del vilatge de Dikanka o Velhadas d'Ucraïna) (1831-1832): La Fièra de Sorotchintsy - La Nuèch de la Sant Joan - Una nuèch de mai o la negada - La despacha desapareguda - La nuèch de Nadal - Una terribla vengéncia - Ivan Fiodorovitch Chponka e sa tanta - Lo terren emmascat
  
• Mirgorod (Novèlas coma seguida de Velhadas del massatge) : Los mèstres Starosvetskii – Taras Bulba – Vij – L'Isanha dels dos Ivan (1835)
• Lo Retrach (1842), segonda redaccion
• Lo Mantèl (1843)
• Novèlas de Petersborg : 1. Arabescas : La Perspectiva Nevski - Lo Jornal d'un baug - Lo Nas - La Calècha - Lo Mantèl. 2. L'Apond de Roma: Lo Retrach (primièra version) - Roma - Las Nuèchs de la vila (1835-1836)

Romans

• Taras Bulba, (1835 ; 1839 - version definitiva e aumentada)
• Las Almas mòrtas, primièra partida (1842)
• Las Almas mòrtas, segonda partida (inacabat; de postum).

Teatre

• La Matinada d'un òme d'accion
• Lo Procès
• L'Anticambra
• Los Jogaires (1836)
• Lo maridatge (1835)
• Lo Revizor (1836)

Correspondéncia

• Passatges causits d'una correspondéncia amb d'amics (1846)
• Letras de Gogol presentadas per V. Chenrok (1901).

• Louis Léger, Nicolas Gogol, Paris, Bloud & C^ie, 1914.
• Augustin Cabanès, Grands névropathes, t. 3, Paris, Éditions Albin Michel, 1935, 382 p. (lire en ligne), « Nicolas Gogol », p. 239-277.
• Gustave Aucouturier, Chronologie de Gogol, dans Nicolas Gogol, (1973), Les Âmes mortes, Paris, Gallimard, 1973.
• Henri Troyat, Gogol, Paris, Flammarion, 1971.
• Andreï Siniavski (Andreï Siniavski), Dans l'ombre de Gogol, traduit par Georges Nivat, Paris, Le Seuil, 1975, ISBN: 2-02-004802-7
• Vladimir Nabokov (trad. Marie-Odile Fortier-Masek et Fredson Bowers, préf. Cécile Guilbert), Littératures : I, II et III (Essai), Paris, Robert Laffont, coll. « Bouquins », février 2010 (1^re éd. 2009), 1248 p., « Nikolaï Gogol »

• Œuvres de Gogol sur Ebooks