Martin Luther

Martin Luther

Luther 46 år gamal, måleri av Lucas Cranach den eldre frå 1529.]]
Fødd 10. november 1483
Eisleben
Død

18. februar 1546 (62 år)
Eisleben

Yrke omsetjar, teolog, professor, advokat, bibelomsetjar, salmediktar, reformator, filosof, pastor, skribent, predikant, komponist, skriver, katolsk prest, reformator
Språk latin, nyhøytysk, tysk
Religion Den latinske kyrkja, Den evangelisk-lutherske kyrkja
Far Hans Luther
Mor Margarethe Luther
Ektefelle Katharina von Bora
Martin Luther på Commons

Martin Luther (10. november 148318. februar 1546) var ein tysk prest. Han er rekna som den mest sentrale personen i høve til å få gang reformasjonen.

Dei fyrste åra

Martin Luther blei fødd i Eisleben i Tyskland i 1483 og døydde i same by i 1546. Oppdraginga til Luther blir omtala som streng og prega av foreldra sine ideal om nøysemd og fromleik. Han studerte juss som ung mann, men braut med juss-studiet og søkte opptak i augustinarane sitt kloster i Erfurt. Her kunne han fortsette å studere ved universitetet sjølv om han tok del i klosterlivet. Augustinarane fører sin tradisjon attende til kyrkjefaderen og filosofen Augustin. Denne ordenen var kjend for å vere særs lojal mot Roma, men òg for å legge stor vekt på den enkelte munk si utvikling og personlege fromleik.

Leiaren i ordenen og lærarar ved universiteta i Erfurt og i Wittenberg nokre få mil unna oppdaga fort kva kapasitet den unge Martin Luther var. Teologen Johann von Staupitz i Wittenberg fekk ei sentral rolle som rettleiar og akademisk farsrolle for Luther. I 1507 blei Luther vigd til prest etter intense teologiske studiar, og i 1512 blei han doktor i teologi i Wittenberg. Han var då 29 år gamal og hadde lenge hatt førelesingar i dei fleste teologiske disiplinar.

Eksistensiell krise

Dei påfølgjande åra frå 1512 til 1517 var prega av intens akademisk aktivitet og stor framgang på det ytre plan. Samtidig har han sjølv og andre omtala desse åra som ei personleg krisetid. Verken klosterlivet eller dei teologiske studia kunne løyse dei eksistensielle problema han sleit med. Læraren Staupitz var til hjelp. Han understreka at tvilen og anfektinga høyrer med til eit sant kristenliv. Dette var ei trøyst for den grublande unge teologen, men likevel ikkje nok. Martin Luther kom inn i ei djup eksistensiell krise. Denne krisa kan sikkert omtalast på ulike måtar: Sonen som sleit med å oppfylle forventningane hos ein streng far, munken som strevde med løfta om å vere lydig og kyskleik, renessansemennesket som utforska grensene for mennesket sin fridom. Martin Luther sjølv har omtala krisa som teologisk og eksistensiell på same tid: ”Kven er Gud, og korleis kan mennesket halde mål i Gud sine auge?” undra den unge Luther.

Ei ny forståing av trua

Tomus secundus omnium operum, 1562

Martin Luther sitt problem går inn i sentrum i den kristne trua. Eitt år før han døydde, skildra han krisa slik: Sjølv om eg levde som ein uklanderleg munk, kjende eg likevel uroleg samvit over at eg for Gud var ein synder og ikkje kunne forlate meg på at eg kunne oppnå å bli forsona gjennom mine eigne gjerningar. Det var ikkje berre det at eg ikkje elska – nei, eg hatet den rettferdige Gud som straffar syndarar … Slik raste eg i min ville og forvirra samvit og anstrenga meg bittert med den plassen hjå Paulus som eg brennande gjerne skulle ha visst kva han meinte med.[1]

Han strevde med å forstå fyljande avsnitt i Paulus sitt brev til romarane: «For eg skjemmest ikkje ved evangeliet; det er ei Guds kraft til frelse for kvar den som trur, både for jøde fyrst og so for grekar; for i det vert Guds rettferd openberra av tru til tru, som skrive stend: Den rettferdige, ved tru skal han leva.» (Rom 1,16-17). Luther fyljer Paulus, som påstår at mennesket aldri er i stand til å fylje opp Guds vilje og forventningar gjennom eiget liv. Men korleis er det då mogeleg å fylje opp Gud sitt krav om rettferd når mennesket aldri kan nå ein akseptabel standard gjennom eit fromt liv og gode gjerningar? Det som blir kalla Luther sitt ”reformatoriske gjennombrot”, handlar om eit nytt perspektiv på kva Guds rettferd inneber. Han forstår etterkvart at det ikkje kan vere ein menneskeleg prestasjon eller kvalitet, men ein gåve Gud gjer. Slik skal Luther sjølv ha uttalt det: Då eg i byrjinga starta å forstå Guds rettferd som den rettferdige lever av som av ei Guds gåve, nemleg trua. Og at meininga er denne: at Guds rettferd blir openberra gjennom evangeliet, nemleg ei passiv rettferd, gjennom kva Gud i si miskunn rettferdiggjer oss gjennom trua, som det står skrive: den rettferdige skal leve av tru.[1]

Nåde

Kyrkjene i samtida til Luther la stor vekt på det kristne mennesket sitt handlingsliv gjennom å understreke dei gode gjerningane og bota si tyding. Det hadde òg vakse fram ein praksis der ein kunne gje gåver til kyrkja gjennom å kjøpe såkalla "avlatsbrev". I den folkelege fromheita blei slike gåver sett i samanheng med skjærselden. Skjærselden blei sett på som ein plass syndarar oppheldt seg etter døden for å klargjere seg til livet i himmelen. Her kunne syndarane gjere bot og sone, og opphaldet i skjærselden var avhengig av korleis ein hadde levd sitt liv på jorda. I mellomalderen oppstod det førestillingar om at det var mogleg å opparbeide seg fortenester (meritum på latin) ) som gjorde at Gud såg på syndarane med mildare auge. Luther si nye forståing av forholdet mellom tru og gjerningar gjorde han sterkt kritisk til denne delen av kyrkja si forkynning og lære: Guds nåde kan ikkje kjøpast eller fortenast. Den er ei gåve som blir gitt den som trur. Ja, sjølv trua er ei gåve frå Gud.

Tesar mot avlaten

Luther arbeida i årevis med desse spørsmåla. Han granska Salmane si bok, Det nye testamente og teologiske verk. Samtidig heldt han førelesningar for studentar i Wittenberg og Erfurt, og han heldt preikar som prest og munk. Sjølve gjennombrotet i synet på Guds rettferd skal ha skjedd i 1513 eller 1514 mens han arbeidde med ein kommentar til Salmane si bok. Men det var fyrst i 1517 at han for alvor offentleggjorde sitt nye teologiske grunnsyn og trekte kyrkjekritiske konklusjonar av det. Det fyrste han angreip offentleg var avlatshandelen. Handelen med avlatsbrev var på dette tidspunkt blitt omfattande. Kyrkja trong inntekter til bygginga av den enorme Peterskyrkja i Roma, og pave Leo X (1513-1521) hadde sjølv godkjent avlatshandelen som kjelde til finansieringa. Tankegangen bak var på mange måtar idealistisk: Kyrkja sin viktigaste eigedom var evangeliet om frelse og tilgiving. Denne eigedom må da òg kunne brukast til å skaffe kyrkja naudsynte inntekter. Det er jo berre sunt for ein botferdig syndar å gje pengar til eit godt formål! Men avlatshandelen blei mange stadar ganske ekstrem, og det oppstod førestillingar om at synd og skyld er storleikar ein kan betale seg ut av. Ikkje bere dei levende, men òg dei daude kunne «kjøpast fri» frå straff, meinte mange. Men nokre var òg kritiske til avlatshandelen, ikkje minst munkar og nonner i klostra og enkelte teologar på dei nye universiteta.

Allehelgensdag var festen for dei avdøde. Då gjekk familiane til kyrkja og bad for dei kjære som var gått vekk. Samtidig var det høgsesong for omsetting av avlatsbrev. Mange ville gjerne betale for å kunne sleppe rimelegare i skjærselden. 31. oktober 1517, dagen før festen, sendte Luther ut 95 tesar om avlaten. I ettertid er denne dagen vorte rekna som reformasjonen sin «fødselsdag». Han skreiv tesane på latin og sendte dei til biskopen, nokre andre teologar og ein rekkje vener. Det er òg mogeleg at tesane blei slått opp på døra til slottskyrkja i Wittenberg, enten same kveld eller på sjølve allehelgensdagen 1. november. Akademikarar brukte å halde offentlege disputasar fleire gonger i året. Før ein slik disputas var det vanleg å sende ut tesar om temaet slik at folk kunne førebu seg til diskusjonen. I tesane kritiserte Luther dei mest ekstreme formene for avlatshandel. Men han gjekk lenger enn som så. Han diskuterte òg kyrkja sin botspraksis og hevda at det var direkte gale å drive handel med denne delen av kristenlivet. Han forkasta ikkje sjølve bota. Luther mente framleis at det kunne vere godt og rett for eit kristent menneske å gjere bot, både i form av åndelege øvingar og gode gjerningar for andre. Kritikken hans ramma fyrst og fremst handelen med bota som sakrament, men dermed utfordra han samtidig kyrkja og pavestolen sin autoritet. Tesane var i Luther si samtid eit særs radikalt døme på autoritetskritikk.

Det blei ingen disputas om avlatshandelen i Wittenberg. Men tesane eksploderte i offentlegheita på ein måte som Luther truleg ikkje hadde drøymt om. Dei blei omsette til tysk og distribuert over store delar av det tysksnakkande Europa i løpet av kort tid. Martin Luther blei ein kjend mann. Nokre rosa han fordi han kritiserte dei geistlege si pengeutpressing. Men mange var djupt sjokkert over den unge munken og universitetsdoktoren som utfordra dei kyrkjelege autoritetane.

Kjelder

  1. 1,0 1,1 Lije 1972

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Martin Luther

Read other articles:

Masjid Agung Jawa Tengahالجامع الكبير جاوة الوسطىꦩꦱ꧀ꦗꦶꦢ꧀​ꦄꦒꦼꦁ​​ꦗꦮꦶ​ꦩꦢꦾMasjid Agêng Jawi MadyaMasjid Agung Jawa TengahAgamaAfiliasiIslam – SunniProvinsi Jawa TengahLokasiLokasiSemarangNegara IndonesiaArsitekturArsitekIr. H. Ahmad FananiTipeMasjidGaya arsitekturPerpaduan arsitektur Jawa dan ArabPeletakan batu pertama6 September 2002 Luas 10.000 M2Rampung14 November 2006SpesifikasiKapasitas6.000 ditambah 10.000 jamaah (...

 

G7

Artikel ini bukan mengenai G7 (forum) atau g7+. Halaman ini berisi artikel tentang pertemuan menteri keuangan dan gubernur bank sentral dari 7 ekonomi. Untuk artikel tentang grup pelukis lanskap Kanada, lihat Group of Seven (seniman).Lihat pula: Pakta Pertahanan Atlantik Utara (NATO) dan BRICS Grup Tujuh dan Uni Eropa Negara-negara G7 dan Uni Eropa dalam peta dunia  Amerika Serikat Presiden Joe Biden  Britania Raya Perdana Menteri Rishi Sunak  Italia Perdana Menteri Giorgia Mel...

 

Cet article est une ébauche concernant la Rome antique et la peinture. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Tondo severianoArtiste InconnuDate Vers 200Type PortraitMatériau tempera sur panneau de bois (d)Hauteur 30,5 cmNo d’inventaire 31329Localisation Altes MuseumCoordonnées 52° 31′ 10″ N, 13° 23′ 54″ Emodifier - modifier le code - modifier Wikidata Le Ton...

Fotomontag organisme plankton Plankton adalah salah satu organisme hanyut apapun yang hidup dalam zona pelagik (bagian atas) samudra, laut, dan badan air tawar.[1] Plankton berasal dari bahasa Yunani yaitu planktos yang berarti pengembara atau penghanyut. Istilah ini diterapkan pertama kali oleh Victor Hansen Direktur Ekspedisi Jerman pada tahun 1887 yang terkenal dengan sebutan Plankton Expedition yang dibuat untuk menentukan sistematika organisme laut. Setelah ekspedisi ini selesai ...

 

For the men's team, see Burkina Faso national basketball team. Burkina FasoFIBA ranking (15 February 2024)[1]Joined FIBA1964FIBA zoneFIBA AfricaNational federationFédération Burkinabe de BasketballOlympic GamesAppearancesNoneWorld CupAppearancesNoneFIBA Africa Championship for WomenAppearancesNone Home Away The Burkina Faso women's national basketball team is a national basketball team of Burkina Faso, governed by the Fédération Burkinabe de Basketball.[2] Its last appeara...

 

此條目可能包含不适用或被曲解的引用资料,部分内容的准确性无法被证實。 (2023年1月5日)请协助校核其中的错误以改善这篇条目。详情请参见条目的讨论页。 各国相关 主題列表 索引 国内生产总值 石油储量 国防预算 武装部队(军事) 官方语言 人口統計 人口密度 生育率 出生率 死亡率 自杀率 谋杀率 失业率 储蓄率 识字率 出口额 进口额 煤产量 发电量 监禁率 死刑 国债 ...

Eren Derdiyok Informasi pribadiNama lengkap Eren DerdiyokTanggal lahir 12 Juni 1988 (umur 35)Tempat lahir Basel, SwissTinggi 1,91 m (6 ft 3 in)Posisi bermain PenyerangInformasi klubKlub saat ini KasımpaşaNomor 9Karier junior1994–2004 Old BoysKarier senior*Tahun Tim Tampil (Gol)2004–2006 Old Boys 18 (10)2006–2009 FC Basel 63 (17)2009–2012 Bayer Leverkusen 90 (25)2012–2014 1899 Hoffenheim 19 (1)2013–2014 → Bayer Leverkusen (pinjaman) 10 (1)2014– Kasımpaş...

 

Class of diesel electric locomotives British Rail Class 60An EWS Class 60 at Castleton East JunctionType and originPower typeDiesel-electricBuilderBrush Traction, LoughboroughBuild date1989–1993Total produced100SpecificationsConfiguration:​ • UICCo′Co′ • CommonwealthCo-CoGauge1,435 mm (4 ft 8+1⁄2 in) standard gaugeMinimum curve80 metres (4.0 chains)[1]Wheelbase15.3 m (50.2 ft)[2]Length21.34 m (70...

 

Deddy DoresDeddy Dores pada tahun 2012LahirDedy Suriadi(1950-11-28)28 November 1950Surabaya, IndonesiaMeninggal17 Mei 2016(2016-05-17) (umur 65)Tangerang Selatan, IndonesiaSebab meninggalPenyakit jantungNama lainDeddy DoresEddy DoresPekerjaanPenyanyi, pencipta lagu, musikus, aktorTahun aktif1969–2016Karier musikGenreHard RockPop RockPop MelayuInstrumenGitarKeyboardBassDrumHarmonikaSulingFluteSaksofonTamborinLabelBlackboardProyek QMusica Studio'sMusic PlusArtis terkaitFr...

وانغي-وانغيمعلومات عامةجزء من سولاوسي الاسم Wangiwangi (بالإندونيسية) [1][2] البلد إندونيسيا[3] تقع في التقسيم الإداري جزر واكاتوبي[3] الإحداثيات 5°18′10″S 123°34′44″E / 5.3027°S 123.5788°E / -5.3027; 123.5788[4] الارتفاع 113 متر تعديل - تعديل مصدري - تعديل ويكي بيانات كهف...

 

Former US Army installation in Los Angeles, California For the military training camp in Texas, see Camp MacArthur. United States historic place500 Varas Square – Government Reserve(Fort MacArthur)(Battery Osgood-Farley)U.S. National Register of Historic PlacesU.S. Historic districtLos Angeles Historic-Cultural Monument No. 515 Battery Farley, with the Korean Bell of Friendship in the backgroundShow map of the Los Angeles metropolitan areaShow map of CaliforniaShow map of the Unit...

 

1851 armed resistance by free Blacks and escaped slaves 39°56′11″N 76°00′44″W / 39.936330°N 76.012200°W / 39.936330; -76.012200 The Christiana Tragedy, an 1872 depiction of the shooting of Edward Gorsuch.[1] The Christiana Riot, also known as Christiana Resistance, Christiana Tragedy, or Christiana incident, was the successful armed resistance by free Blacks and escaped slaves to a raid led by a federal marshal to recover four escaped slaves owned b...

For other ships with the same name, see USS Rushmore. USS Rushmore (LSD-14) underway in 1965 History United States NameUSS Rushmore NamesakeMount Rushmore Awarded1 September 1941[1] BuilderNewport News Shipbuilding and Dry Dock Co. Laid down31 December 1943 Launched10 May 1944 Commissioned3 July 1944 Decommissioned30 September 1970 Stricken1 November 1976[1] FateSunk as a target, 16 April 1993 General characteristics Displacement 7,930 tons (loaded), 4,032 tons (light draft) L...

 

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (يناير 2022) مصرف كوردستان الدولي الإسلامي للإستثمار والتنميةمصرف كوردستان الدولي الإسلامي للاستثمار والتنميةمعلومات عامةالتأسيس 2005النوع مؤسسة ماليةالمقر الرئيسي أر...

 

Banga Banwa it BangaMunisipalitas LambangJulukan: Banga The BeautifulMotto: Magbueoligan Kita (English: We Work Together)Peta menunjukan lokasi kota Banga, Aklan.Negara PhilippinesWilayahWestern Visayas Region (Region VI)ProvinsiAklanDistrikLone DistrikFounded1 January 1912Barangays30Pemerintahan • MayorAntonio MamingLuas • Total64 km2 (25 sq mi)Populasi (2011[1]) • Total35.567 • Kepadatan560/km2 (1,400...

Election for the governorship of the U.S. state of Mississippi 1869 Mississippi gubernatorial election ← 1865 November 30, 1869 1873 →   Nominee James L. Alcorn Lewis Dent Party Republican National Union Republican Party Alliance Democratic Popular vote 76,186 38,097 Percentage 66.66% 33.34% County results Alcorn:      50-60%     60-70%     70-80%     80-90% ...

 

This article includes a list of references, related reading, or external links, but its sources remain unclear because it lacks inline citations. Please help improve this article by introducing more precise citations. (April 2009) (Learn how and when to remove this message) Tokyo Metropolitan Police Department EH101 (AW101) The BERP rotor blade design was developed under the British Experimental Rotor Programme. The initial BERP rotor blades were developed in the late 1970s to mid-1980s as a ...

 

Avia BH-29 Typ Schulflugzeug Entwurfsland Tschechoslowakei 1920 Tschechoslowakei Hersteller Avia Erstflug 1927 Die Avia BH-29 ist ein tschechoslowakischer Doppeldecker-Trainer aus dem Jahr 1927. Das Flugzeug wurde von Pavel Beneš und Miroslav Hajn konstruiert. Inhaltsverzeichnis 1 Konstruktion 2 Technische Daten 3 Literatur 4 Weblinks Konstruktion Die tschechoslowakischen Luftstreitkräfte und die Fluggesellschaft ČLS benötigten ein Anfängertrainingsflugzeug. Entsprechend konstruier...

Questa voce o sezione sull'argomento musicisti statunitensi non cita le fonti necessarie o quelle presenti sono insufficienti. Puoi migliorare questa voce aggiungendo citazioni da fonti attendibili secondo le linee guida sull'uso delle fonti. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. John Paul Densmore Nazionalità Stati Uniti GenereRock and rollRock psichedelicoAcid rockBlues rockFusion Periodo di attività musicale1964 – in attività Strumentobatteria...

 

Pour les articles homonymes, voir Fontaine et Pierre Fontaine. Pierre-François-Léonard FontaineLouis Léopold Boilly Portrait de Pierre Fontaine (vers 1805), localisation inconnue.BiographieNaissance 1762 ou 20 septembre 1762PontoiseDécès 1853 ou 10 octobre 1853Ancien 8e arrondissement de ParisSépulture Cimetière du Père-LachaiseNationalité françaiseFormation Marie-Joseph PeyreActivités Architecte, artiste, peintre, artiste visuelEnfant Aimée-Sophie Dupuis (d)Parentèle Charles Th...