Zijl (rivier)

Zijl
Pleziervaart op de Zijl; op de achtergrond de Boterhuispolder.
Pleziervaart op de Zijl; op de achtergrond de Boterhuispolder.
Lengte 4,56 km
Bron Oude Rijn
52° 10′ NB, 4° 31′ OL
Monding Kagerplassen
52° 12′ NB, 4° 32′ OL
Plaatsen Leiden, Leiderdorp
Stroomt door Zuid-Holland
Zijl (rivier) (Leiden (hoofdbetekenis))
Zijl (rivier)
Zijl (rivier)
Draaibrug van de Haarlemmermeerspoorlijn over de Zijl, ca. 1930. De brug werd eind jaren 30 gesloopt. Rechts de Zijldijk.
Draaibrug van de Haarlemmermeerspoorlijn over de Zijl, ca. 1930. De brug werd eind jaren 30 gesloopt. Rechts de Zijldijk.
Portaal  Portaalicoon   Geografie
Diverse krantenartikelen uit de jaren 30 over de kanalisering van de Zijl, o.m. als werkverschaffingsproject. Leesbaar bij aanklikken op volledige grootte.
Dit deel van een kaart van Zuid-Holland uit 1850-1851 toont de rivier de Zijl, beginnend in het zuiden bij de Spanjaardsbrug en eindigend bij de monding in de Kager plas Zweiland. Van zuid naar noord liggen er twee eilanden in de rivier. Bij de verbetering van de Zijl in 1936-37 werd bij het zuidelijkste eiland (het Zijleiland, tegenover de Driegatenbrug) de hoofdstroom van de rivier verlegd van de westzijde naar de oostzijde van dit eiland. Het noordelijke eiland, halverwege de rivier gelegen, werd weggebaggerd. De naar het zuidoosten uitstekende punt van de Zwanburgerpolder ten slotte, werd bij die werkzaamheden afgesneden. Daarbij ontstond het Boterhuiseiland. In de jaren 1970 werden vervolgens grote delen van de Zwanburgerpolder afgegraven.

De Zijl (vroeger: Zyl) is een korte rivier in de Nederlandse provincie Zuid-Holland die de verbinding vormt tussen de Oude Rijn en de Kagerplassen. De Zijl loopt in een zuid-noordrichting en is slechts 4,56 km lang, vanaf de Spanjaardsbrug in de stad Leiden tot de Kager plas Zweiland.[1] Er liggen twee eilanden in de Zijl: het Zijleiland en het Boterhuiseiland. Het noordelijk deel werd vroeger wel de Rechte Zijl genoemd, het zuidelijk deel de Kromme Zijl.[2]

De Zijl (1204: Sile) was oorspronkelijk een getijdenkreek, waarvan het noordelijke deel is rond 1200 gegraven ter afwatering op de Kagerplassen. Het Middelnederlandse woord sīle, Oudfries sīl betekent 'waterafvoer' en behoort tot dezelfde stam als 'zijgen' (Oudhoogduits sīhan 'zeven, druppelen').[3] Het heeft een zelfde oorsprong als het woord zijl ('spuisluis') en is verwant aan Oudnoors sīl 'langzaam stromend water' en Middelnederduits sīl 'waterloop, riool'.

Verloop

De Zijl takt in Leiden in noordelijke richting van de Oude Rijn af op de plaats waar in zuidelijke richting het Rijn-Schiekanaal begint. De rivier vormt in de zuidelijk helft van haar loop de gemeentegrens tussen Leiden en Leiderdorp. In het zuidelijkste deel zijn zowel de Leidse westoever als de Leiderdorpse oostoever geheel bebouwd. Ten noorden van de Driegatenbrug gaat de oostelijke oever over in het open grasland van de Boterhuispolder, die hier nog tot Leiderdorp behoort. Ten noorden van de Leidse Merenwijk komt de Zijl geheel op Warmonds grondgebied (gemeente Teylingen). Op de oostelijke oever loopt hier de Zijldijk, een weg die voor het verkeer doodloopt.[4].

Aan de westkant van de Zijl ligt voorbij Leiden op Warmonds grondgebied het restant van de Broek en Simontjespolder, gevolgd door het eiland De Strengen met zijn lange noordelijke uitloper Tengnagel (die slechts enkele tientallen meters breed is). Aan de westzijde van Tengnagel ligt 't Joppe, een van de drukst bevaren Kagerplassen. Voorbij de noordpunt van Tengnagel staat de Zijl in open verbinding met 't Joppe. Enige honderden meters verder, bij de noordpunt van de Boterhuispolder en de Kaagsociëteit, mondt de Zijl samen met de Zijp (die uit het zuidoosten komt) uit in de Kager plas Zweiland.

Over de Zijl vaart 's zomers een voetveer vanaf de Zijldijk naar de Broek en Simontjespolder in de Kagerzoom, vlak boven de Leidse Merenwijk.

Geschiedenis

De Zijl bestond voor een deel als een getijdenkreek toen de Rijn bij Katwijk nog in open verbinding stond met de zee, meer dan 1.000 jaar geleden.[5] In de 12e eeuw verzandde die riviermond en kreeg het Rijnland te kampen met regelmatige wateroverlast door het ontbreken van een goede afwatering. Besloten werd toen de bestaande kreekjes Zyl en Does naar het noorden uit te graven zodat het overtollige water kon worden afgevoerd naar de Kagerplassen en de Haarlemmermeer (toen nog een echt meer) en vandaar naar het Spaarne en het IJ. Een samenwerkingsverband van 15 ambachten[6] aan beide zijden van de Oude Rijn nam deze taak op zich omstreeks 1200. Het graven en onderhouden van deze watergangen kon alleen met succes uitgevoerd worden door een regionale coördinatie. Er ontstond een organisatie die de werken inspecteerde en aan de ambachten onderhoudsverplichtingen oplegde. Op deze wijze ontstond het latere Hoogheemraadschap van Rijnland.[7][8][9][10] Een vroeger aan de oostelijke oever van het water gelegen versterkte woontoren of kasteeltje van rond 1300 heette het Huys Ter Zijl, later Zijlhof geheten, en was het stamhuis van het geslacht Van Zijl. Dit kasteel werd in de 18e eeuw gesloopt.

Beheer en kanalisering in de jaren 30[11]

De Boterhuismolen

Het Hoogheemraadschap van Rijnland is verantwoordelijk voor de waterkwaliteit, waterkwantiteit en waterkeringen in de Zijl.[12] De rivier en haar oeververdedigingen zijn evenwel eigendom van de provincie Zuid-Holland, sinds 5 januari 1932. Het is dus een provinciale vaarweg. De provincie heeft daarmee ook de verantwoordelijkheid voor het beheer en onderhoud.[13] Deze taken worden in overleg met het Hoogheemraadschap uitgevoerd.

De provincie nam vanaf 1932 haar nieuwe verantwoordelijkheden voor de rivier serieus en zond al snel een wetsontwerp naar de Tweede Kamer om de Zijl te kunnen verbreden en kanaliseren. Deze werken waren ook bedoeld als werkgelegenheidsproject in de crisisjaren (jaren 30). Het wetsontwerp, getiteld: Verklaring van het algemeen nut der onteigening van perceelen, erfdienstbaarheden en andere zakelijke rechten, noodig voor de verbetering van de Zijl door afsnijding van bochten, met bijkomende werken, in de gemeenten Warmond en Oegstgeest werd door de Tweede Kamer op 17 november 1933 zonder beraadslaging en zonder hoofdelijke stemming aangenomen.[14] De werkzaamheden werden uitgevoerd in 1936 en 1937. Daarbij werd een punt van de Zwanburgerpolder tegenover de Boterhuismolen afgegraven. Dit afgesneden stuk polder (4 hectare) werd het Boterhuiseiland dat vaak als een eiland in de Kagerplassen wordt beschouwd maar dat eigenlijk in de Zijl ligt; immers mondt de Zijl pas 1,5 km verderop uit in de plassen. 1200 m zuidelijker, tegenover de Driegatenbrug bestond reeds het Zijleiland. De hoofdstroom van de Zijl maakte een bocht om de westkant van dit eiland; door baggerwerk werd de hoofdstroom verlegd naar de oostzijde van dit eiland. Op het Zijleiland ligt thans de Jachthaven Zijlzicht.

geTijdens de kanalisering in 1936 werd ook een naamloos eilandje weggebaggerd ter hoogte van de Broek en Simontjespolder, waar nu het voetveer is. De rivier is daar erg breed. Ook werd de weg over de Zijldijk (tot dan toe een grindpad) verbeterd.

De spoorbrug verwijderd die veel ergernis heeft gegeven aan de schippers. (Leydse Courant, 20/08/1887)

Van circa 1912 tot in de late jaren 30 was er een draaibrug over de Zijl van de spoorlijn Hoofddorp – Leiden Heerensingel, onderdeel van de Haarlemmermeerspoorlijnen. Deze brug was gelegen ter hoogte van de huidige Willem de Zwijgerlaan in Leiden. Deze spoorlijn werd rond 1935 opgeheven, waarna de brug werd afgebroken. Eerder was het al de bedoeling dat de nieuw aan te leggen spoorlijn tussen Leiden en Woerden de Zijl zou kruisen ter hoogte van het huidige Zijleiland. Begin jaren '60 van de negentiende eeuw waren pijlers in de Zijl aangebracht voor een spoorbrug. Toen de Tweede Kamer op 12 mei 1862 het wetsontwerp voor deze spoorlijn verwierp ten gunste van een spoorlijn tussen Den Haag en Gouda, zijn de pijlers 25 jaar later weer verwijderd, omdat ze de doorgang op de Zijl hinderden.[15][16]

Bij de herindeling in 1966 is de nieuw te vestigen gemeentegrens tussen Leiden en Leiderdorp midden in de Zijl aangebracht. Hierdoor hoort het Zijleiland dat sinds het verleggen van de Zijl doorsneden werd door een gemeentegrens helemaal bij Leiden ging horen.

Namen

Behalve aan de Zijldijk te Warmond heeft de Zijl zijn naam ook gegeven aan de Zijlsingel (singel en straat), de Zijlstraat, de Zijloever, de Zijlpoort (een van de oude Leidse stadspoorten), de Zijldonk, en aan het Sportcomplex de Zijl (allemaal in Leiden) en in Leiderdorp aan het Zijlkwartier, de Zijlbaan, de Zijllaan, de Zijloordkade, de Zijlstroom, de Zijllaan en Meijepolder (ook wel de Zijllaansche Meijepolder genoemd) en Meelfabriek Zijlstroom BV. Sinds 2008 bestaat er ook een klein type zeilsloep dat naar dit riviertje is vernoemd: de Zijlsloep.

Zie ook

Referenties en voetnoten

  1. ↑ Beheerplan Vaarwegen 2008-2012, deel I en II, Provincie Zuid-Holland, vastgesteld door Gedeputeerde Staten op 28 februari 2006, blz. 25. Op Google of Yumpu of Docplayer
  2. ↑ Dit is te lezen op diverse oude landkaarten
  3. ↑ Etymologiebank: zijl
  4. ↑ Voetgangers kunnen hier via een veer over de Zijp oversteken naar de Zweilanderpolder en naar Sociëteit de Kaag
  5. ↑ Volgens Marian Kathmann in: "Op bezoek bij huismus en muurbloem; Stadsnatuurwandelingen door Leiden", uitgave IVN. Zie ook "Ongekend Leiden, Het Verleden in Kaart", redactie Y.M.J. Lammers-Keijsers, uitgave Unit Monumenten en Archeologie gemeente Leiden, Primavera Pers 2009.
  6. ↑ Ambachten: lokale bestuursdistricten op het platteland, een soort verre voorlopers van de huidige gemeenten.
  7. ↑ http://www.regiocanons.nl/zuid-holland/rijnland/circa-1200-watergangen-naar-het-noorden
  8. ↑ Circa 1200: Watergangen naar het noorden, Hoogheemraadschap van Rijnland
  9. ↑ Circa 1200: Watergangen naar het noorden, Canon van Rijnland, Entoen.nu
  10. ↑ Hoogheemraadschap van Rijnland: (bekeken op 8 sept. 2011)
  11. ↑ Voor deze paragraaf werd onder meer gebruikgemaakt van de krantenartikelen die zijn getoond in de file: Netherlands, Zijl (1).jpg
  12. ↑ Beheerplan Vaarwegen 2008-2012, deel I en II, Provincie Zuid-Holland, vastgesteld door Gedeputeerde Staten op 28 februari 2006, blz.32. Ook op google
  13. ↑ Beheerplan Vaarwegen 2008-2012, deel I en II, Provincie Zuid-Holland, vastgesteld door Gedeputeerde Staten op 28 februari 2006, blz.106. Ook op google
  14. ↑ Handelingen Tweede Kamer 1933-1934, 16e vergadering, 17 november 1933, p.443.
  15. ↑ Erfgoed Leiden.
  16. ↑ Leidse Courant, 20 februari 1985.

Read other articles:

JoJo (album)

JoJoAlbum studio karya JoJoDirilis22 Juni 2004 (2004-06-22)Direkam2003–2004Genre Pop R&B Durasi52:08Label Da Family Blackground Universal Produser Bink! Reggie Burrell Ronald Burrell The Co-Stars G.P. Vincent Herbert Kwamé K1 Mill Joanna Levesque Mike City Brian Morgan Balewa Muhammad Soulshock and Karlin Tre Black The Underdogs Young Freak Kronologi JoJo JoJo(2004) The High Road(2006) Singel dalam album JoJo Leave (Get Out)Dirilis: 24 Februari 2004 Baby It's YouDirilis: 6 Sep...

 

Zelle

Digital payments network For other uses, see Zelle (disambiguation). ZelleFormerlyclearXchangeCompany typePrivateIndustryPayment servicePayment networkMobile appFounded2016; 8 years ago (2016)HeadquartersScottsdale, Arizona, United StatesServicesElectronic funds transferParentEarly Warning Services, LLCWebsitewww.zellepay.com Zelle (/zɛl/) is a United States–based digital payments network run by a private financial services company owned by the banks Bank of America, Trui...

 

Shadow

Area where light is blocked by an object For other uses, see Shadow (disambiguation). Shadows of visitors to the Eiffel Tower, viewed from the first platform Park fence shadow is distorted by an uneven snow surface. Shadows from cumulus clouds thick enough to block sunlight A shadow is a dark area where light from a light source is blocked by an object. It occupies all of the three-dimensional volume behind an object with light in front of it. The cross section of a shadow is a two-dimensiona...

Henry Lascelles, Earl Harewood ke-6

Earl HarewoodEarl HarewoodMenjabat6 Oktober 1929 – 24 Mei 1947PendahuluHenry Lascelles, Earl Harewood ke-5PenerusGeorge Lascelles, Earl Harewood ke-7Informasi pribadiKelahiran(1882-09-09)9 September 1882London, InggrisKematian24 Mei 1947(1947-05-24) (umur 64)Rumah Harewood, YorkshireAyahHenry Lascelles, Earl Harewood ke-5IbuLady Florence BridgemanPasanganMary, Putri Royal ​(m. 1922)​Anak George Lascelles, Earl Harewood ke-7 Gerald Lascelles Henry George Cha...

 

Guise

This article is about French location. For other uses, see Guise (disambiguation). Not to be confused with Giese. Commune in Hauts-de-France, FranceGuiseCommuneDungeon and basse court of the Château de Guise Coat of armsLocation of Guise GuiseShow map of FranceGuiseShow map of Hauts-de-FranceCoordinates: 49°54′03″N 3°37′42″E / 49.9008°N 3.6283°E / 49.9008; 3.6283CountryFranceRegionHauts-de-FranceDepartmentAisneArrondissementVervinsCantonGuiseGovernment...

 

Onryō

Lukisan Onryō karya Hokusai, seniman jepang zaman Edo. Onryō (怨霊code: ja is deprecated ) atau hantu penasaran, adalah makhluk gaib dalam cerita rakyat Jepang yang memiliki kemampuan untuk muncul di alam hayat/dunia manusia untuk membalas dendam.[1] Dalam legenda dan cerita rakyat, kebanyakan onryō merupakan arwah wanita, tetapi onryō pria juga pernah disebutkan, khususnya dalam pementasan kabuki. Menurut legenda, onryō merupakan perwujudan arwah manusia yang saat masih hidup ...

Penghentian merokok

Artikel ini memberikan informasi dasar tentang topik kesehatan. Informasi dalam artikel ini hanya boleh digunakan untuk penjelasan ilmiah; bukan untuk diagnosis diri dan tidak dapat menggantikan diagnosis medis. Wikipedia tidak memberikan konsultasi medis. Jika Anda perlu bantuan atau hendak berobat, berkonsultasilah dengan tenaga kesehatan profesional. Penghentian merokok Penghentian merokok (atau biasa disebut berhenti merokok) adalah niat perokok untuk berhenti merokok. Namun, kerap peroko...

 

Óscar Ruiz

Disambiguazione – Se stai cercando altri significati, vedi Óscar Ruiz (disambigua). Óscar Ruiz Informazioni personali Arbitro di Calcio Federazione  Colombia Professione Avvocato Altezza 185 cm Peso 83 kg Attività nazionale Anni Campionato Ruolo 1992-2011 Fútbol Profesional Colombiano Arbitro Attività internazionale 1995-2011 CONMEBOL e FIFA Arbitro Esordio Norvegia - Nuova Zelanda 3 - 012 luglio 1995 Óscar Julián Ruiz Acosta (Villavicencio, 1º novembre 1969) è un ex arbitro ...

 

中華民國國軍中的中共間諜列表

 本表是動態列表，或許永遠不會完結。歡迎您參考可靠來源來查漏補缺。 潛伏於中華民國國軍中的中共間諜列表收錄根據公開資料來源，曾潛伏於中華民國國軍、被中國共產黨聲稱或承認，或者遭中華民國政府調查審判，為中華人民共和國和中國人民解放軍進行間諜行為的人物。以下列表以現今可查知時間為準，正確的間諜活動或洩漏機密時間可能早於或晚於以下所歸�...

بورمحلة (دابوي الجنوبي)

بورمحلة بورمحله  - قرية -  تقسيم إداري البلد  إيران[1] المحافظة مازندران المقاطعة مقاطعة آمل الناحية ناحية دابودشت القسم الريفي قسم دابوي الجنوبی الريفي إحداثيات 36°30′13″N 52°24′21″E / 36.50361°N 52.40583°E / 36.50361; 52.40583 السكان التعداد السكاني 255 نسمة (إحصاء ...

 

Disley, Saskatchewan

Village in Saskatchewan, CanadaDisleyVillageVillage of DisleyFirst Street, DisleyDisleyLocation of Disley in SaskatchewanShow map of SaskatchewanDisleyDisley (Canada)Show map of CanadaCoordinates: 50°39′14″N 105°00′39″W / 50.65389°N 105.01083°W / 50.65389; -105.01083CountryCanadaProvinceSaskatchewanRegionSoutheastCensus division6Rural MunicipalityLumsden No. 189Post office Founded1904-04-01Government • TypeMunicipal • Governing ...

 

Colbert, Washington

Unincorporated community in Washington, United StatesColbert, WashingtonUnincorporated communityColbert, WashingtonCoordinates: 47°49′34″N 117°20′49″W / 47.826°N 117.347°W / 47.826; -117.347CountryUnited StatesStateWashingtonCountySpokaneElevation1,840 ft (560 m)Time zoneUTC-8 (Pacific (PST)) • Summer (DST)UTC-7 (PDT)ZIP code99005Area code509 Colbert (/ˈkoʊlbərt/) is an unincorporated community in Spokane County, Washington, United...

Edwardian era

Historical period in Britain from 1901 to 1910 Edwardian era1901–1910King Edward VII by Fildes (c. 1901)Monarch(s)Edward VIIGeorge VLeader(s)Lord SalisburyArthur BalfourSir Henry Campbell-BannermanH. H. AsquithChronology Victorian era First World War Periods in English history  Prehistoric Britainuntil c. 43 ADRoman Britainc. 43–410Sub-Roman Britain410-c. 449Anglo-Saxonc. 449–1066Norman/Angevin1066–1216Plantagenet1216–1485Tudor1485–1603 Elizabethan1558–1603Stuart...

 

Arabia Deserta

Roman name for the desert interior of the Arabian peninsula For book by the same title, see Alois Musil. A French Map of the Three Arabias excerpted partly from the Arab of Nubia, partly from several other authors. By Nicolas Sanson, 1654. Deserta is the small green one in the north. The big yellow one is Yemen. Arabia Deserta (Latin meaning Abandoned/Deserted Arabia), also known as Arabia Magna (Great Arabia), signified the desert interior of the Arabian peninsula. In ancient times, this lan...

 

Rural sociology

Branch of sociology For the academic journal, see Rural Sociology (journal). Further information: Role homogeneity Boy plowing with a tractor at sunset in Don Det, Laos Part of a series onSociology History Outline Index Key themes Society Globalization Human behavior Human environmental impact Identity Industrial revolutions 3 / 4 / 5 Social complexity Social construct Social environment Social equality Social equity Social power Social stratification Social structure Perspectives Conflict th...

Delaware County, Ohio

County in Ohio, United States County in OhioDelaware CountyCountyDelaware County Courthouse SealLocation within the U.S. state of OhioOhio's location within the U.S.Coordinates: 40°17′N 83°01′W / 40.28°N 83.01°W / 40.28; -83.01Country United StatesState OhioFoundedFebruary 10, 1808[1]Named forthe Delaware IndiansSeatDelawareLargest cityDelaware*Area • Total457 sq mi (1,180 km2) • Land443 sq mi (...

 

Nitrogen cycle

Biogeochemical cycle by which nitrogen is converted into various chemical forms Global cycling of reactive nitrogen [1] including industrial fertilizer production,[2] nitrogen fixed by natural ecosystems,[3] nitrogen fixed by oceans,[4] nitrogen fixed by agricultural crops,[5] NOx emitted by biomass burning,[6] NOx emitted from soil,[7] nitrogen fixed by lightning,[8] NH3 emitted by terrestrial ecosystems,[9] deposi...

 

Faksi Nasionalis (Perang Saudara Spanyol)

Bendera Negara Spanyol dari 1936 sampai 1938. Bendera Negara Spanyol dari 1938 sampai 1945. Faksi Nasionalis (bahasa Spanyol: Bando nacional)[nb 1] atau faksi Pemberontak (bahasa Spanyol: Bando sublevado)[1] adalah faksi utama dalam Perang Saudara Spanyol dari 1936 sampai 1939. Kelompok tersebut terdiri dari berbagai kelompok sosial yang mendukung kudeta Spanyol Juli 1936 melawan Republik Spanyol Kedua, yang meliputi Falange, CEDA, dan dua rival pengklaim monarkis: Alf...

Hugo Houle

Canadian cyclist Hugo HouleHoule at the 2023 Paris–NicePersonal informationFull nameHugo HouleBorn (1990-09-27) September 27, 1990 (age 33)Sainte-Perpétue, CanadaHeight1.82 m (5 ft 11+1⁄2 in)[1]Weight72 kg (159 lb; 11 st 5 lb)[1]Team informationCurrent teamIsrael–Premier TechDisciplineRoadRoleRiderRider typeAll-rounderAmateur team2010Canadian National Team Professional teams2011–2012SpiderTech–C102013–2017...

 

Michaela Jaé Rodriguez

Michaela Jaé RodriguezRodriguez, 2020Lahir7 Januari 1991 (umur 33)Newark, New Jersey, A.S.PendidikanBerklee College of MusicPekerjaanAktrispenyanyiTahun aktif2011–sekarang Penghargaan(2022) Penghargaan Golden Globe(2022) GLAAD Stephen F. Kolzak Award (en) (2022) Women of the Year (en) (2019) Penghargaan Imagen Michaela Antonia Jaé Rodriguez[1] (lahir 7 Januari 1991), sebelumnya dikenal dengan sebutan Mj Rodriguez,[2] adalah seorang aktris dan penyanyi Amerika. L...