In september 1944 hadden de geallieerden Operatie Market Garden gelanceerd, een groot offensief vanaf de Nederlands-Belgische grens door het zuiden van Nederland via Eindhoven en Nijmegen richting de Rijnbrug bij Arnhem. Het doel was om de Rijn over te steken en de Westwall te omzeilen ter voorbereiding op de laatste opmars richting Berlijn. De geallieerde luchtlandingstroepen slaagden erin de bruggen in te nemen, maar vertragingen en toenemende weerstand resulteerden in de nederlaag bij de Rijnbrug in Arnhem. De opmars stopte ten zuiden van de Nederrijn, resulterend in een smalle saillant die vanuit het noorden van België door het zuidoosten van Nederland liep en kwetsbaar was voor aanvallen. Duitse aanvallen in deze saillant werden afgeslagen. Een deel van deze aanvallen kwamen vanaf een bruggenhoofd ten westen van de bocht in de Maas nabij de stad Venlo. Operatie Aintree werd gelanceerd en deze dreiging werd onder hoge kosten weggenomen. Dit betekende echter dat de flank verder naar het westen richting Tilburg en 's-Hertogenbosch ook een bedreiging werd die weggehaald moest worden de saillant ook aan deze zijde moest worden verbreed.[3]
Op 16 oktober had de commandant van de 21e LegergroepField MarshallBernard Montgomery het Britse 2e Leger zodanig gefocust dat het volledige gewicht van dit leger beschikbaar zou zijn voor de Anglo-Canadese poging om Antwerpen als belangrijkste bevoorradingshaven van de geallieerden te verkrijgen. De rechterflank van het leger zou langs de Maas trekken en de linkerflank ongeveer 15 km ten zuiden van Tilburg.
Startpositie
Operatie Pheasant bestond uit 12 divisies die op 20 oktober 1944 vanuit verschillende startposities de aanval inzetten tegen de Duitse troepen. In het westen vond de Slag om de Schelde plaats, maar de frontlijn eindigde niet in Antwerpen; deze liep verder naar het oosten. Na Operatie Overlord was een corridor tot in Nijmegen ontstaan. Operatie Pheasant strekte zich uit over de frontlijn van Antwerpen tot Nijmegen. Het Britse 2e Leger nam de zuidflank aan het kanaal voor zijn rekening, terwijl het 12e Legerkorps (Verenigd Koninkrijk) de oostflank aan de corridor bezette. Hun aanvalsvector was naar het westen gericht. Dit korps bestond op dat moment uit vier divisies:
Daarnaast waren er kleinere groeperingen actief, zoals de gelegenheidsformatie Bobforce en de Prinses Irene Brigade.
Aan de zuidflank moesten eerst de dorpen aan de overkant van het kanaal worden bevrijd, zodat de geallieerde troepen hun startposities ten noorden van het kanaal konden innemen. Voor de Timberwolves was dit oorspronkelijk Sint-Lenaarts en Brecht, maar zij arriveerden later dan gepland; op 20 oktober bevonden zij zich nog in Mechelen. Op 23 oktober kwam de legereenheid aan in Wuustwezel. Het hoofdkwartier werd verplaatst naar Malle. Op 25 oktober begonnen ze met de strijd tegen de Duitsers. Andere troepen startten hun opmars vanuit verschillende locaties ten noorden van de kanaalzone. Ten westen van de Timberwolves was Operatie Suitcase bezig om via Essen naar Roosendaal en Bergen op Zoom op te trekken. Ten oosten van Hoogstraten had generaal Maczek zijn vertrekpunt in Baarle. Hierdoor konden de geallieerden meerdere noordelijke aanvalslijnen uitbouwen. Op de kaart is de omsingelende beweging rond Hoogstraten duidelijk zichtbaar, waarbij de omsingeling compleet werd met de verovering van Zundert op 29 oktober door de Timberwolves en de bevrijding van Breda op 30 oktober door Maczeks troepen.
De Duitse generaal Josef Reichert kreeg op de avond van 22 oktober van Berlijn toestemming om zijn troepen terug te trekken naar het noorden om een omsingeling in Hoogstraten te voorkomen. Deze actie werd in de vroege uren (nacht) van 23 oktober uitgevoerd.
Een nauwkeurige telling van het aantal betrokken soldaten is lastig, omdat sommige divisies regimenten in reserve hielden. Zo had de 104e Infanteriedivisie bijvoorbeeld het 413e en 414e Infanterieregiment geactiveerd, terwijl het 415e Regiment in reserve bleef. Aan geallieerde zijde waren naar schatting ongeveer 250.000 manschappen betrokken bij de operatie, tegenover ongeveer 100.000 Duitse soldaten, wat een verhouding van 2,5 geallieerde soldaten per Duitse verdediger opleverde.[4]
256e Volksgrenadierdivisie (Oberst Gerhard Franz), arriveerde van 15 tot 22 oktober aan het front
Noot: Kampfgruppe Chill was een typische Duitse ad hoc eenheid. Generalleutnant Kurt Chill had na de terugtocht vanuit Normandië nog slechts restanten over van zijn 85e Infanteriedivisie, maar verzamelde energiek verspreide eenheden. Later werden aan de Kampfgruppe nog Fallschirmjäger en Sturmgeschütz-Brigades toegevoegd. Bij het begin van de operatie bestond had Chill tot zijn beschikking: zeven bataljons met 3500 man plus KGr Von der Heydte: I, III, IV/FJR 6, I/FJR 2, KGr Dreyer: I/HGö, Ohler, Bauer, met ondersteuning van Heeres-Sturmartillerie-Brigade 667 (31 StuG’s en StuH’s).
Geallieerde plan
Er werd een operatie bedacht om het midden en westen van de provincie Noord-Brabant te bevrijden door middel van een opmars westwaarts op de as van 's-Hertogenbosch naar Breda. Om de nog steeds voortdurende strijd om de Schelde te ondersteunen, zou de geallieerde 21e Legergroep de aanval lanceren – delen van het Canadese 1e Leger zouden aanvallen vanuit België (Operatie Suitcase) en het Britse 2e Leger zou vanuit oostelijk Brabant aanvallen op de onbeschutte westelijke flank van de Nijmeegse corridor. De algehele operatie met de codenaam Pheasant zou op 20 oktober 1944 van start gaan.[1]
Op de eerste dag zouden de 53e (Welshe) Infanteriedivisie en de 7e Pantserdivisie Operatie Alan lanceren om het belangrijkste doel te veroveren: 's-Hertogenbosch. Deze stad met zo’n 50.000 inwoners was in feite een middeleeuwse vesting met wallen, een gracht en een citadel, doorsneden door twee waterwegen: de Dommel en de Zuid-Willemsvaart.[6]
Bij Operatie Colin zou de 51e (Hoogland) Infanteriedivisie betrokken zijn; deze zou samen met de 15e (Schotse) Infanteriedivisie aan hun linkerkant aanvallen om de stad Tilburg te veroveren en verder naar het noorden op te rukken. Het plan van de divisie was aan te vallen vanuit Sint-Oedenrode, waarbij het doel van 153e Infanteriebrigade Schijndel was, de 152e Infanteriebrigade op links het bosgebied ten oosten van de Dommel zou schoonvegen en de 154e Infanteriebrigade (in Kangaroos) zou reserve zijn om mogelijkheden te exploiteren met als doel Esch, Boxtel en Vught in te nemen, evenals de steden en dorpen ten zuidoosten en zuiden van 's-Hertogenbosch.[7]
Het Britse 1e Legerkorps zou Operatie Colin aan de linkerzijde steunen, waarbij de 1e Poolse Pantserdivisie Breda zou moeten innemen en de Canadese 4e Pantserdivisie zou richting Bergen op Zoom rijden.[8][9] Op de linkerflank van de Polen zou de Britse 49e (West Riding) Infanteriedivisie oprukken richting Willemstad aan te vallen door een bruggenhoofd proberen te forceren over de Mark. Ze zouden op de linkerflank worden bijgestaan door de verse Amerikaanse 104e (Timberwolf) Infanteriedivisie, die was toegewezen om het Britse 1e Legerkorps te ondersteunen.[10]
Duitse verdediging
Het Duitse 15e Leger beschikte op papier over zeven, later acht divisies. De naam divisiegroepen zou beter zijn, want de meesten waren met zware verliezen uit Normandië teruggekomen en/of hadden in de voorafgaande maand zware verliezen geleden. De enige frisse divisie was de bij het begin van Operatie Pheasant net arriverende 256e Volksgrenadierdivisie, maar deze divisie was net pas opgericht en totaal onervaren. Belangrijk voor de verdediging van von Zangen was, dat hij beschikte over een aantal pantsereenheden, die toegevoegd werden om de Duitse infanterie te versterken. Dit waren de Sturmgeschütz-Brigade 244, 280 en 667 en de schwere Panzerjäger-Abteilung 559. Deze eenheden zouden een belangrijke rol spelen in de verdediging.[11]
Operatie Pheasant
Britse 12e Legerkorps
De aanval begon in de nacht van 22 oktober toen de artillerie het vuur opende op de Duitse posities bij Nuland.[12] Het korps rukte kort daarna op, maar de weersomstandigheden waren zo slecht dat luchtsteun verhinderd werd. Later op de dag verbeterde het zicht en alle oproepen voor onmiddellijke luchtsteun werden beantwoord door de 2nd Tactical Air Force van de RAF. Met een sterke strijdmacht van middelzware bommenwerpers en Typhoon en Spitfire jachtbommenwerpers vielen ze de Maasbruggen bij Hedel en Moerdijk aan. De 53e Welshe Divisie, bestaande uit de 71e en 160e infanteriebrigades met de 158e in reserve nabij Oss lanceerden hun aanval samen met de 7e Pantserdivisie op Nuland. De 71e Infanteriebrigade begon op te rukken vanaf de lijn Vinkel-Papendijk aan de zuidzijde en de 160e vanaf de Loonschestraat net ten westen van Geffen. Nuland werd om 07:45 uur ontruimd door twee Duitse bataljons, later op de dag werd een Duitse tegenaanval gestopt door machinegeweervuur.[6]
Operatie Colin
Infanterie van de 51e Hoogland divisie, ondersteund door Daimler pantserwagens van het 2nd Derbyshire Yeomanry, passeren een brandend huis in Sint-Michielsgestel, tijdens Operatie Colin
The 51e Hoogland Divisie, samengesteld uit de 152e, 153e en 154e Infanteriebrigades zou aanvallen vanaf het dorp Eerde bij Veghel, zo’n 17 km van 's-Hertogenbosch. Tegenstander van de 51e Divisie was de Duitse 59e Infanteriedivisie, die de frontlijn tussen Liempde en Veghel bewaakte.[7]
De aanval startte bij ochtendgloren op 23 oktober en de Hooglanders namen Schijndel redelijk gemakkelijk in en rukten verder op ondanks toenemende tegenstand.[13] De 152e Infanteriebrigade viel de bossen ten oosten van de Dommel aan en ook het gebied tegenover Boxtel en de Schijndel dijk. Ondanks tegenstand van geharde Duitse parachutisten namen de Schotten hun doelen in en incasseerden ook enige verliezen. Uiteindelijk bereikten ze Vught en bevrijden het Kamp Vught.[14] De positie in dit dorp was twijfelachtig, want de 7th Black Watch raakten onder zwaar artillerie- en mortiervuur vanuit Fort Isabella, maar tegen 15:00 uur was dit overwonnen.[15] Na de inname van Schijndel rukten de Schotten verder op en vonden Boxtel al door de Duitsers ontruimd. De brug over de Esschestroom bij Hal was echter opgeblazen en deze overgang werd door de Duitsers sterk verdedigd.[7]
Ondertussen was de 7e Pantserbrigade bij Loon op Zand gestopt door Duits kanonvuur. De 153e Infanteriebrigade werd ter assistentie gestuurd en gezamenlijk werd het dorp veroverd en de twee brigades trokken daarna op naar het noorden en bereikten tegen 30 oktober Sprang. De 154e Infanteriebrigade gebruikte dit om noordwestelijk op te rukken richting Raamsdonk, dat tegen het eind van de dag bereikt werd. De Duitsers waren wanhopig bezig om niet omsingeld te raken en probeerden de route zo lang mogelijk open te houden. Maar de Britten staken de Donge over nadat ze een intacte brug gevonden hadden en ze namen vervolgens zonder tegenstand Geertruidenberg in.[7] Een kleine Duitse tegenaanval slaagde er niet in de Britse opmars tegen te houden, maar de Britten troffen toch de brug over de Maas opgeblazen aan.[2]
Operatie Colin was nu voorbij en de hele divisie kreeg een paar dagen rust. Verder naar het zuiden rukte de andere Schotse divisie, de 15e, op richting Tilburg.[16]
In de vroege morgen van 24 oktober begonnen het 1/5th Battalion, Welsh Regiment en het 1st Battalion, East Lancashire Regiment hun nachtelijke mars langs de spoorlijn m.b.v. kunstmatig maanlicht (d.m.v. schijnwerpers). In 's-Hertogenbosch had de 53e Divisie de Duitse 712e Infanteriedivisie als tegenstander.[6]
De 5th Royal Inniskilling Dragoon Guards van de 7e Pantserdivisie kreeg te maken met stevige tegenstand, met name bij Middelrode, maar de 53e Divisie slaagde erin in de vroege ochtenduren om een eerste voet aan de grond te krijgen in 's-Hertogenbosch zelf.[17] Tegen 04:30 uur bereikten de voorste elementen de noordoostelijke rand van de stad en rukten snel op tegen de Duitsers bij de bruggen over de smalle kanalen die rond de stad lagen.[18] De Welshe troepen staken het netwerk van waterwegen rond de oude citadel over, via vele bruggen die nog intact waren. Steun werd verkregen van Churchill-tanks en daarnaast van C Squadron van de 79e Pantserdivisie met Crocodile vlammenwerpende tanks.[6]
De 1/5th Welsh probeerden het noordelijke deel van de stad in te nemen en de brug over de Dieze te veroveren. Dat laatste ging uiteindelijk mis. Het leidende peloton van compagnie B raakte verdwaald en hoewel de brug intact werd gevonden, werd deze later opgeblazen, waardoor de mannen vast kwamen te zitten. Duitse gemotoriseerde kanonnen trokken toen naar binnen en een twaalf uur lange en intense strijd werd uitgevochten. Een van de zelfrijdende kanonnen werd uitgeschakeld door een PIAT, maar toen hun munitie op was, moest het vastzittende peloton zich overgeven, ongeveer vijftig man in totaal, hoewel sommigen probeerden terug te zwemmen over de rivier.[12]
Terwijl de rest van de brigade oprukte, had het 1st Battalion East Lancs het zuiden van de rivier vrijgemaakt. Ze vielen uit een hinderlaag een Duitse colonne aan, die vanuit het oosten langs de Hinthamerstraat de stad introk. Tanks en pantserwagens van de Inniskilling Dragoons reden op de spoorlijn en sloten snel aan bij de infanterie.[17] Gesteund door deze tanks probeerden de East Lancs de twee bruggen over de Aa en de Zuid-Willemsvaart te veroveren (Hinthammereinde).[12] De brug over de Aa werd intact ingenomen, maar de brug over de Zuid-Willemsvaart werd opgeblazen. Het bataljon nam vervolgens posities in tussen de twee kanalen en trok vervolgens de stad binnen. Ze drongen door de oostelijke kant van de stad en hun leidende twee pelotons naderden de spoorbrug over de rivier de Dommel. Na hevige gevechten bereikten ze de brug en ontdekten dat deze was opgeblazen. Bij het vallen van de avond bleek echter dat een nabijgelegen sluis over het kanaal tegenover het treinstation intact was.[18]
De volgende dag slaagde het 7th Royal Welsh erin onder dekking van rook en ondersteund door mortiervuur, tanks en Crocodiles de sluis over te steken en een nabijgelegen Duitse post in te nemen. Hun aanval verraste de Duitsers en ze namen 25 Duitsers krijgsgevangen. De rest van het bataljon stak vervolgens over en een sterk bruggenhoofd werd veiliggesteld op de westelijke oever van de Dommel. Verderop werd een baileybrug gebouwd door de Royal Engineers, waarna het gebied ten noorden werd gezuiverd.[6] Het 6th Battalion probeerde het kanaal over te steken met boten, maar nadat er een tot zinken was gebracht, trokken ze zich terug - de Duitsers bleken het gebied ’s nachts te hebben versterkt. De East Lancs vanuit het zuiden vervolgden hun weg naar het noorden langs de oever van de Dommel terwijl de Royal Welch de stad in het westen ontruimde. De East Lancs sloten zich rond 22.00 uur aan bij de Welch, wat betekende dat alle bruggenhoofden over de Dommel waren veiliggesteld.[12]
Op 26 oktober baanden de Britten zich een weg naar het noorden in de richting van het treinstation, dat tegen die tijd hevig in brand stond. De opmars ging door tot in de nacht. Het Duitse garnizoen verzette zich heftig met zware huis-aan-huisgevechten, maar geleidelijk putten de Britse aanvallers ze uit en werden veel belangrijke gebouwen ingenomen en er werden krijgsgevangen gemaakt. De Duitse garnizoenscommandant, Major Riehl, werd later gevangengenomen tijdens een zuiveringsactie in de noordelijke wijken.[18]
De volgende dag begonnen de zuiveringsoperaties toen de stad grotendeels in Britse handen was. Een tegenaanval ontwikkelde zich nog in de loop van de ochtend, toen drie tanks en vijf gemotoriseerde kanonnen (meest van s.Pz.Jg.Abt. 559), ondersteund door een compagnie infanterie, vanuit het westen tegen het treinstation oprukten. Handvuurwapens en de mortieren van de 7th Royal Welsh verspreidden de infanterie en de Duitse pantservoertuigen werd aangevallen door antitankkanonnen. Met behulp van rook werden twee pantservoertuigen uitgeschakeld en werd de tegenaanval afgeslagen. Nog eens vier uitgeschakelde Duitse voertuigen werden later veroverd door de 1st Welsh.[6]
Tegen de avond van 27 oktober was het Duitse verzet grotendeels gebroken en was de stad bevrijd. De 160e Infanteriebrigade loste de 158e, minus de 7th Royal Welsh, af in het gebied ten westen van de Dommel. De laatste brigade ging in reserve ten oosten van de stad.[6] De strijd was hard geweest - 145 Britse soldaten en 253 Nederlandse burgers kwamen om tijdens de slag en aanzienlijk meer Duitsers.
Crocodile vlammenwerper tanks warden ingezet tegen de Duitse posities ten oosten van 's-Hertogenbosch. Links op de foto een intacte Duitse Rode Kruis trein.
Een Nederlandse vader brengt zijn kinderen in veiligheid langs een Sherman tank tijdens de gevechten in 's-Hertogenbosch
Verder naar het zuiden had een colonne van de 15e Schotse Divisie en de 6e Guards Pantserbrigade vanuit hun positie bij Moergestel in de vroege uren van 26 oktober in een snelle actie Oisterwijk veroverd. De hoofdmacht van deze Schotse divisie voerde nu convergerende aanvallen uit richting Tilburg, een van de grootste industriesteden van Holland. De Schotten werden bijgestaan door de Prinses Irene Brigade, die vanuit het zuiden aanviel. De Nederlanders konden Tilburg niet bereiken en strandden bij Broekhoven, waar stevig werd gevochten en vier soldaten werden gedood, maar dit was genoeg om de Duitsers af te leiden.[19] Als gevolg hiervan ondervond de 44e Laagland Infanteriebrigade die de opmars naar Tilburg leidde slechts weinig weerstand en bevrijdde de stad op 27 oktober, nadat de Duitsers zich hadden teruggetrokken op hun zogenaamde Stellung Zwei.[16][20] Wilde feesten ontstonden toen de bevrijding zowel de Nederlanders als de Duitsers volledig verraste. De 15e Schotse Divisie werd hierdoor tegengehouden om verder op te rukken. De Scots Greys waren intussen in staat om op te rukken naar Goirle, waar ze zich zouden samenvoegen bij elementen van de 1e Poolse Pantserdivisie.[21]
De 15e Schotse Divisie en de 6e Guards Pantserbrigade kregen nu het bevel om zich met allerhoogste spoed weer bij het Britse 8e Legerkorps te voegen op de oostelijke flank van de corridor, waar een Duitse tegenaanval was begonnen op de Peelmoerassen net ten zuidoosten van Eindhoven.[22]
Britse 1e Legerkorps
Het Britse 1e Legerkorps lanceerde op 23 oktober zijn aanval om vanaf de landengte van Zuid-Beveland richting het belangrijke Hollandsch Diep op te rukken, in de hoop de Duitsers in een kleinere ruimte samen te dringen. Het korps bestond uit de Canadese 4e Pantserdivisie, de Poolse 1e Pantserdivisie, de Britse 49e (West Riding) Infanteriedivisie, de Britse 34e Tankbrigade en later nog aangevuld met de Amerikaanse 104e (Timberwolf) Infanteriedivisie.[23]
Operatie Suitcase begon tegelijk met Pheasant en de Belgische stad Essen werd twee dagen later ingenomen door het Algonquin Regiment. De opmars werd gehinderd door landmijnen en wegblokkades, maar daadwerkelijke gevechten waren tot nu toe schaars. Dit veranderde dramatisch na het oversteken van de Nederlandse grens toen Wouwse Plantage met verliezen werd ingenomen.[24]
Op 26 oktober 1944 gaf GeneralfeldmarschallVon Rundstedt het volgende bevel:
teneinde een vijandelijke doorbraak te voorkomen en met onze krachten zuinig om te gaan, machtig ik hierbij 15e Leger om zich terug te trekken naar de algemene linie Bergen op Zoom/Roosendaal/Breda/Dongen/west van 's-Hertogenbosch[9]
Op 27 oktober bevond de Canadese 4e Pantserdivisie zich aan de rand van Bergen op Zoom en twee infanteriecompagnieën van het Lincoln and Welland Regiment waren op tanks vooruit getrokken naar een weg net ten zuiden en oosten van de stad. De Canadese opmars richting Bergen op Zoom dwong Von Rundstedt tot het opnieuw inzetten van de elite 6e Parachutistenregiment, die tot dan toe de 2e Canadese Infanteriedivisie de toegang tot Zuid-Beveland had geblokkeerd ter verdediging van Bergen op Zoom.[9] Het Algonquin Regiment probeerde de Duitse stellingen bij Steenbergen, net ten noorden van Bergen op Zoom, te omsingelen terwijl de Governor General's Foot Guards op weg waren naar Steenbergen.[25]
Na enige verwarring over wie de stad verdedigde (voornamelijk de 711e Infanteriedivisie), trokken het en het Lincoln and Welland Regiment de volgende dag op naar de stad en betraden de Grote Markt. Ze bevrijdden het grootste deel van de stad, waarin ze meldden dat "de ontvangst van de mensen van Bergen op Zoom zo enthousiast en wild was als tot nu toe niet gezien".[9] De Duitsers hielden echter nog steeds het noorden van de stad in handen. Het elite Duitse 6e Parachutistenregiment bood hevig verzet en gebruikte Panzerfausten en gemechaniseerde kanonnen om de Canadese tanks uit te schakelen, maar trok zich terug in Steenbergen toen de Foot Guards dreigden hun terugtocht af te snijden.[25] Op 30 oktober verlieten de Duitsers Bergen Op Zoom volledig en de volgende dag vielen het Algonquin Regiment en de Grenadier Guards het dorp Welberg net buiten Steenbergen aan. Het dorp werd echter zo krachtig verdedigd door het 6e Parachutistenregiment, dat uiteindelijk het grootste deel van de Canadese 4e Pantserdivisie ingezet moest worden om Welberg na drie dagen van gevechten in te kunnen nemen.[25]
Enkele dagen verstreken echter voordat het gehele 1e Legerkorps de lijn Breda – Roosendaal – Bergen op Zoom had kunnen oversteken.[26] Na de inname van Breda trok de Poolse 1e Pantserdivisie samen met de Canadese 2e Pantserbrigade op richting Moerdijk en de daar liggende hoogst belangrijke bruggen over het Hollandsch Diep. Deze twee eenheden bereikten al snel de lijn van de Mark en het Markkanaal. Er volgden harde gevechten, maar ze waren niet in staat om voor eind oktober een bruggenhoofd over het kanaal te vestigen.[27]
Met het Canadese leger al in Essen en Bergen op Zoom, liepen de formaties van het Duitse 67e Legerkorps in het gebied van Korteven het gevaar omsingeld te worden en dit korps werd al gemachtigd om een algemene terugtrekking te starten. De Canadezen waren dus in staat om Korteven te nemen en het gebied ertussen en de zee werden gezuiverd, wat betekende dat ze hun aandacht konden gaan richten op de strijd om de Schelde waarin ze Operatie Vitality uitvoerden.[19]
Het Britse 1e Legerkorps was intussen zijn weg blijven bevechten richting het noorden en tegen het 27 oktober was Stanisław Maczeks1e Poolse Pantserdivisie, dicht bij de legergrens tussen het 1e Canadese en 2e Britse Leger, begonnen met een flankerende aanval op de stad Breda na het afsnijden van de weg vanaf Tilburg.[28]
Op dat moment werd de divisie verdeeld in twee gevechtsgroepen om de bevrijding van Breda te beginnen. De zuidelijke gevechtsgroep rukte op van Gilze door Bavel tot de zuidelijke rand van Breda. De noordelijke gevechtsgroep viel aan via de dorpen Molenschot en Dorst, om later de noordelijke rand van de stad te omcirkelen.[8]
In de vroege uren van 29 oktober begonnen beide gevechtsgroepen de aanval op de stad Breda. Gilze was al snel in Poolse handen, gevolgd door de dorpen Molenschot en Dorst.[28] De opmars naar Breda werd echter belemmerd door Duitse artillerie en een Duitse tegenaanval in de buurt van de Dorst, alhoewel afgeslagen, vertraagde de bevrijding van de stad. De Duitsers trokken zich terug naar het noorden en in de loop van de volgende dag werd de hele stad bevrijd. Met uitbundige vieringen werden de Polen begroet, maar in de gevechten waren 42 Poolse soldaten gedood (samen met twee Canadezen) en het dubbele van dat aantal aan gewonden. Gelukkig waren er maar weinig burgerslachtoffers en ook was de schade aan de stad licht.[8]
Om de bruggen over het Hollandsch Diep in te nemen, moest het Markkanaal worden overgestoken en daarmee de geallieerde linie verbreed. Op 31 oktober werd de stad Moerdijk ingenomen door de Polen, die werden ondersteund door de artillerie die bij Zevenbergen stond opgesteld. De Polen raakten echter steeds verder uit bereik, wat de artillerieondersteuning niet verbeterde. De Polen slaagden er vervolgens in het kanaal over te steken, maar naarmate Duitse versterkingen werden aangevoerd, werden de Polen getroffen door een aantal zware Duitse tegenaanvallen. Ze slaagden erin de aanvallen te weerstaan, maar de volgende dag reageerden de Duitsers met nog meer kracht. Gedurende de hele dag en avond behielden de Polen wanhopig hun bruggenhoofd. Pas toen de artillerie op hun eigen positie werd gericht, was het momentum van de Duitse aanval voorbij.[29]
Amerikaanse opmars naar de Mark
De Amerikaanse 104e (Timberwolf) Infanteriedivisie was vanaf zijn verzamelpunt in Frankrijk vertrokken om zich bij de 21e Legergroep te voegen en te helpen bij de operaties daar. Ze werden geplaatst met links de Britse 49e Infanteriedivisie en rechts de 1e Poolse Pantserdivisie. De Amerikanen namen deel aan de offensieve operaties vanaf 23 oktober.[30]
Op 30 oktober, na vijf dagen van continue operaties, was de divisie ongeveer 23 km opgerukt, hadden de stad Zundert bevrijd na een hard gevecht en ze waren nu in het zicht van de Mark. Onderweg daarheen was Achtmaal ingenomen, de controle verkregen over de weg Breda – Roosendaal en Leur en Etten bevrijd. De divisie kwam uiteindelijk op 31 oktober bij de Mark aan.[30] Een gecoördineerde aanval over de Mark bij Standdaarbuiten op 2 november vestigde een bruggenhoofd en de rest van de divisie stak de rivier over. De volgende twee dagen bleven de Timberwolves de Duitse restanten noordwaarts achtervolgen. Zevenbergen werd ingenomen en het Hollandsch Diep werd bereikt op 5 november.[30]
Operatie Rebound – Roosendaal naar Willemstad
De Britse 49e Infanteriedivisie trok samen met de 4e Canadese Pantserdivisie richting Breda. De Britten zouden aanvallen in de richting van Loenhout en vervolgens Clarkeforce (een gemengde tanks/infanterie/artillerie gevechtsgroep vanuit de 34e Tankbrigade) inzetten om de doorbraak te benutten en de hoofdweg naar Wuustwezel op te trekken in Operatie Rebound. Op 20 oktober begon Rebound met een spervuur, waarna Clarkeforce om 16:00 uur werd gelanceerd, waarbij enkele Duitse stellingen werden omtrokken om later door ondersteunende troepen te worden opgeruimd, en een gebied werd bereikt dat bekend staat als "de Stenen Brug".[31] Het gevecht om dit punt nam het grootste deel van de resterende middag in beslag, maar de brug werd veroverd voordat deze kon worden opgeblazen. Clarkeforce drong eroverheen en drong Wuustwezel van de achterzijde binnen en nam ongeveer 500 man gevangen die dag. De tanks rukten vervolgens verder op in het donker totdat ze werden tegengehouden door Duitse wegversperringen.[32]
De divisie rukte vervolgens op richting Nieuwmoer. De speerpunt van Clarkeforce werd tegengehouden door Duitsers bezette bossen. Nadat deze beschoten waren door artillerie ging de opmars door. Op 22 oktober werd Essen bereikt en ingenomen na het opruimen van verspreide Duitse pockets.[33] De 56e Infanteriebrigade plaveide de weg door in de nacht van 25 op 26 oktober vanuit Essen op te rukken naar Nispen. Clarkeforce zette de volgende ochtend koers naar Brembosch tegen een sterke Duitse achterhoede. Veel obstakels moesten worden genomen, inclusief sterk Duits verzet. Onder andere een enorme antitankgracht moest worden overgestoken, wat lukte. Kort daarna zou de 49e Infanteriedivisie te maken gaan krijgen met een Duitse tegenaanval.[32]
Het verlies van Essen en zijn vitale kruispunt maakte het Oberkommando der Wehrmacht razend, zich realiserend dat dit het zwakste punt was geweest. Verdere terugtrekking werd geweigerd en de commandant van het 67e Legerkorps, Otto Sponheimer, zette een grote tegenaanval in.[34] De 49e Infanteriedivisie voelde de volle impact van de tegenaanval van de Duitse 245e Infanteriedivisie (alleen het versterkte Grenadierregiment 936 was beschikbaar, maar wel met ondersteuning van Sturmgeschütz-Brigade 667 en Schwere Panzerjäger-Abteilung 559, die de opdracht had gekregen om Wuustwezel te heroveren met de steun van hun korpsartillerie.[11] De tegenaanval viel zwaar op het Leicestershire Regiment toen twee pelotons van diens A-compagnie onder de voet werden gelopen – en zes Duitse tanks braken toen door. Desalniettemin vocht de rest van de Leicesters terug en vergezeld van Churchill-tanks werden vier Duitse tanks uitgeschakeld. De Duitsers zetten de aanval voort tot de avond, waarop ze zich teruggetrokken nadat ze zware verliezen aan manschappen hadden geleden en in totaal dertien tanks en zelfrijdende kanonnen waren uitgeschakeld. Maar ook de Leicesters hadden stevige verliezen geleden, 111 man waaronder 25 gesneuvelden.[35]
Op 31 oktober was Clarkeforce door Wouw getrokken en had Roosendaal bereikt. Een met artillerie en tanks ondersteunde systematische aanval op de stad werd bevolen, omdat ze zware tegenstand verwachtten. Een patrouille onder dekking van een mist ontdekte echter dat de Duitsers zich al hadden teruggetrokken, waardoor de stad en haar bevolking voor verdere vernietiging werden behoed.[2] Het uiteindelijke doel van de 49e Infanteriedivisie was Willemstad aan het Hollands Diep. Dit was 15 km over terrein dat niet geschikt was voor pantservoertuigen, dus werd Clarkeforce ontbonden en voerde de divisie een conventionele infanterieopmars uit. Willemstad werd op 6 november vrijwel zonder tegenstand bevrijd nadat het Duitse garnizoen zich over het Hollands Diep had teruggetrokken.[36]
Duitse terugtocht
Von Rundstedt besefte het gevaar van dit offensief en was van plan om Britse mankracht weg te trekken. Op 26 oktober troffen twee Duitse gepantserde divisies Dempsey’s dunne linies in de Peel.[22] De Amerikaanse 7e Pantserdivisie was het slachtoffer van deze aanval en dreigde afgesneden te worden nabij de stad Meijel. Dempsey reageerde echter snel en verplaatste de 15e Schotse Divisie en de 6e Guards Pantserbrigade vanuit Tilburg, zodat ze zich binnen een dag achter de Amerikanen concentreerden. Van 29 oktober tot 7 november dreef deze strijdmacht in zware gevechten, vaak in modder en regen, de Duitsers terug naar hun oorspronkelijke posities en werd deze dreiging weggenomen.[37] Nadat deze ontlastingsaanval beëindigd was, gaf Von Rundstedt, in een poging om ervoor te zorgen dat het 15e Leger niet werd vernietigd, toestemming voor een terugtrekking naar de lijn van de Mark en het Markkanaal.[2]
Von Rundstedt rapporteerde aan Hitler dat het 15e Leger zich zou moeten terugtrekken over de Waal, maar Hitler beval dat het stand moest houden in het gebied ten zuiden van de Maas. Terwijl de situatie van het 15e Leger bleef verslechteren, vroeg Von Rundstedt om nieuwe orders. Hitlers herhaalde slechts zijn eis en zei dat er opdracht was gegeven voor een grote versterking van het 15e Leger.[37] Belangrijker, in operationele termen, was het bevel dat GeneraloberstKurt Student, bevelhebber van de 1e Parachutistenleger op de linkerflank van het 15e Leger, het bevel zou overnemen over alle Duitse troepen in het noordwestelijke deel van Nederland, bekend als Armeegruppe Student. Deze ontstond formeel op 30 oktober en werd op 11 november omgedoopt tot Legergroep H.[37]
Laatste operaties
Op 4 november begon de 51e Hoogland Divisie een aanval over het Afwateringskanaal, een klein overgebleven bruggenhoofd even ten westen van 's-Hertogenbosch. Bekend als Operatie Guy Fawkes werden de Hooglanders bijgestaan door de 7e Pantserdivisie op de linkerflank. Tegen verspreide weerstand in ontruimden ze een gebied van ruim 60 vierkante kilometer en schakelden het bruggenhoofd binnen een paar dagen uit.
Op 5 november had de onverbiddelijke druk uitgeoefend door de formaties van het Britse 1e Legerkorps, grotendeels bijgestaan door RAF-jachtbommenwerpers, de door de Duitsers bezette rivierlijn van de Mark verbroken. In de loop van de volgende drie dagen sloot het korps op naar de Maas, maar niet snel genoeg om te voorkomen dat de Duitsers de Moerdijkbruggen vernietigden.[38] Hiermee eindigde Operatie Pheasant ten slotte.
Er bleef nog een klein Duits bruggenhoofd, en dat was bij Empel, net ten noorden van 's-Hertogenbosch. Het 7th Battalion Argyll and Sutherland Highlanders kreeg opdracht dit te ruimen. Op 6 november om 22:30 uur lanceerden D Compagnie en B Compagnie een korte aanval. Oppositie was er nauwelijks, alleen wat artillerie- en mortiervuur. Met negen eigen man verliezen nam het bataljon in totaal 10 Duitsers krijgsgevangen.[39]
Kaart van en de Schelde operaties
Nasleep
Na de voltooiing van Pheasant namen Canadese troepen de verantwoordelijkheid voor de gehele Maas-sector op zich, stroomopwaarts tot aan Maren en namen ook de Nijmeegse sector over van het Britse 30e Legerkorps.[40]
De Duitse terugtocht ontaardde nooit in een vlucht; het 15e Leger gebruikte vertragende tactieken en een vastberaden verzet tegen de aanvallende geallieerden. De geallieerden waren zelf niet in staat om een knock-out uit te delen, maar ze waren niettemin in staat om het belangrijkste resultaat te bereiken: het opruimen van de Duitse troepen uit het gebied tussen Antwerpen en de Maas om de geallieerde aanvoerlijnen veilig te stellen.[2] Bovendien sneed het offensief de Duitsers volledig af, die achterbleven waren in hun posities aan de monding van de Schelde.[1] Als gevolg van dat offensief in november en met Walcheren volledig vrij, capituleerden meer dan 40.000 Duitsers. Nu de Schelde vrij was van obstakels en Duitse kanonnen, werd Antwerpen de belangrijkste haven die de geallieerden de komende maanden nodig zouden hebben.[41]
De Duitsers hadden zware verliezen geleden; het 15e Leger verloor tijdens deze operatie in totaal 8.000 gevangenen en evenveel doden en gewonden. De 712e Infanteriedivisie, die tijdens de strijd bijna 1.700 gevangenen had verloren en vele doden en gewonden, werd versterkt en naar het oostfront gestuurd. De 59e Infanteriedivisie werd teruggetrokken naar de Hoeksche Waard om het tegen aanvallen te verdedigen.[42] Voor de Nederlanders was de bevrijding een enorme opluchting – Brabant was nu bijna geheel vrij.[38] De bevrijde dorpen en steden leden over het algemeen slechts geringe schade; met uitzondering van 's-Hertogenbosch. Tilburg, Willemstad, Breda, Roosendaal en Bergen op Zoom werden allemaal relatief onbeschadigd veroverd en er vielen relatief weinig burgerslachtoffers. Grote gevechten bleven namelijk gespaard omdat de Duitsers zich telkens uit die plaatsen hadden teruggetrokken.[19]
Een grondig historisch vooronderzoek naar niet-gesprongen explosieven in de omgeving van Bergen op Zoom, inclusief frontkaarten van de Slag om de Schelde en Operatie Pheasant (uitgevoerd door Arcadis Nederland B.V., Riel, 9 november 2021): Bekijk het rapport
Guderian, Heinz Günther (2001). From Normandy to the Ruhr: With the 116th Panzer Division in World War II. Aberjona Press. ISBN 9780966638974.
Hughes, Major Richard (2016). Memories of a World War II Gunner. Pen and Sword. ISBN 9781473868632.
Delaforce, Patrick (2017). Monty's Highlanders: 51st Highland Division in the Second World War. Pen & Sword Books Limited. ISBN 9781526702128.
Delaforce, Patrick (2015). Red Crown & Dragon: 53rd Welsh Division in North-West Europe 1944-1945. Thistle Publishing. ISBN 9781910198636.
Delaforce, Patrick (2013). The Polar Bears: Monty's Left Flank: from Normandy to the Relief of Holland with the 49th Division. Fonthill Media. ISBN 9781781550724.
Haasler, Timm (2011). Hold the Westwall: The History of Panzer Brigade 105, September 1944. Stackpole Books. ISBN 9780811744942.
Hart, Russell, Hart, Stephen (2010). World War II: Northwest Europe 1944-1945. The Rosen Publishing Group, Inc. ISBN 9781435891296.
Koskodan, Kenneth K (2011). No Greater Ally: The Untold Story of Poland's Forces in World War II. Bloomsbury Publishing. ISBN 9781780962221.
Moulton, James Louis (1978). Battle for Antwerp: the liberation of the city and the opening of the Scheldt, 1944. I. Allan. ISBN 9780711007697.
Oliver, Dennis (2018). Death Ride of the Panzers: German Armor and the Retreat in the West, 1944-45. Simon and Schuster. ISBN 9781510720961.
Renouf, Tom (2011). Black Watch: Liberating Europe and catching Himmler - my extraordinary WW2 with the Highland Division. Hachette UK. ISBN 9780748118564.
Sainsbury, John David (1999). The Hertfordshire Yeomanry Regiments, Royal Artillery: An Illustrated History, Part 1. Hart. ISBN 9780948527050.
Tout, Ken (2003). In the Shadow of Arnhem: The Battle for the Lower Maas, September-November 1944. Sutton. ISBN 9780750928212.
Van Der Zee, Henri A (1998). The Hunger Winter: Occupied Holland, 1944-1945. Bison books. ISBN 9780803296183.
Williams, Jeffery (1988). Long Left Flank: The hard Fought Way to the Reich 1944-1945. Pen and Sword. ISBN 9780850528800.
Williams, Mary H (1999). United States Army in World War 2, Special Studies, Chronology, 1941-1945. Government Printing Office. ISBN 9780160018763.
Zuehlke, Mark (2009). Terrible Victory: First Canadian Army and the Scheldt Estuary Campaign: September 13 - November 6, 1944. D & M Publishers. ISBN 9781926685809.
Halaman ini berisi artikel tentang lagu AKB48. Untuk untuk lagu-lagu lain berjudul sama, lihat Heavy Rotation (disambiguasi). Heavy RotationSampul Tipe A, menampilkan Yuko Oshima, Atsuko Maeda dan Mariko Shinoda.Singel oleh AKB48dari album Koko ni Ita KotoSisi-BNamida no See-Saw GameYasai SistersLucky SevenDirilis18 Agustus 2010 (2010-08-18)FormatCD singel, unduh digitalGenreJ-pop, Pop rockDurasi4:41LabelKing Records/You! Be CoolPenciptaYasushi Akimoto, Yō YamazakiProduserYūsuke Tanaka...
TPA Bantar Gebang, Jakarta, salah satu tempat pembuangan sampah terbesar di dunia, dengan luas mencapai 110 hektar.[1] Bank sampah adalah suatu tempat yang digunakan untuk mengumpulkan sampah yang sudah dipilah-pilah.[2] Hasil dari pengumpulan sampah yang sudah dipilah akan disetorkan ke tempat pembuatan kerajinan dari sampah atau ke tempat pengepul sampah.[2] Bank sampah dikelola menggunakan sistem seperti perbankkan yang dilakukan oleh petugas sukarelawan .[2]...
إيسبوس الإحداثيات 41°49′40″N 73°57′54″W / 41.827777777778°N 73.965°W / 41.827777777778; -73.965 [1] تقسيم إداري البلد الولايات المتحدة[2] التقسيم الأعلى مقاطعة أولستر خصائص جغرافية المساحة 41.94 ميل مربع ارتفاع 198 متر عدد السكان عدد السكان 9548 (1 أبري...
South Korean singer In this Korean name, the family name is An. Kangta강타Kangta in 2018BornAn Chil-hyun (1979-10-10) October 10, 1979 (age 44)Seoul, South KoreaOccupationsSinger-songwritercomposerrecord produceractorradio personalitycreative directorMusical careerGenresK-popdanceR&BInstrument(s)VocalspianoYears active1996–presentLabelsSMMember ofSM TownFormerly ofH.O.T.SKangta & VannessWebsiteOfficial website KangtaHangul강타Hanja強打Revised RomanizationGangtaMcCune–Re...
بسيخيكو خريطة الموقع تقسيم إداري البلد اليونان [1] خصائص جغرافية إحداثيات 38°00′39″N 23°46′22″E / 38.0108°N 23.7727°E / 38.0108; 23.7727 الارتفاع 190 متر السكان التعداد السكاني 11046 (resident population of Greece) (2001)11019 (resident population of Greece) (1991)9595 (resident population of Greece) (2021)9529 (resident popula...
American comic strips This article is about the comic strip. For the baseball player nicknamed Ozark Ike, see Gus Zernial. Ozark IkeRay Gotto's Ozark Ike (December 21, 1947)Author(s)Ray GottoCurrent status/scheduleConcludedLaunch dateNovember 12, 1945End dateSeptember 14, 1958Syndicate(s)King Features SyndicateGenre(s)Humor Ozark Ike is a newspaper comic strip about dumb but likable Ozark Ike McBatt, a youth from a rural area in the mountains. The strip was created by Rufus A. (Ray) Gotto whi...
Nindy SanyotoLahirNindy Novitasari Sanyoto7 November 1996 (umur 27)Lombok, Nusa Tenggara Barat, IndonesiaKebangsaanIndonesiaNama lainNindy MCI 7PendidikanUniversitas Ciputra (2014–2018)PekerjaanJurutama masak Pengusaha YoutuberKota asalLombok, Nusa Tenggara BaratKarier kulinerGaya masakMasakan Indonesia Restoran saat ini Red Bridge (2021–sekarang) Acara televisi MasterChef Indonesia (7) Celebrity & Netizen Nindy Novitasari Sanyoto atau yang akrab dipanggil Nindy (lahir...
Not to be confused with Class (2016 TV series). American TV series or program The ClassGenreSitcomCreated by David Crane Jeffrey Klarik Directed byJames BurrowsStarring Jason Ritter Lizzy Caplan Heather Goldenhersh Jesse Tyler Ferguson Jon Bernthal Andrea Anders Sean Maguire Lucy Punch ComposerChad FischerCountry of originUnited StatesOriginal languageEnglishNo. of seasons1No. of episodes19ProductionExecutive producers David Crane Jeffery Klarik James Burrows Producers Lisa Helfrich Jackson T...
Moulding and sculpting shapes out of moist sand For other uses, see Sand art.Sandcastle redirects here. For other uses, see Sandcastle (disambiguation). Making a sandcastle Sand art during COVID pandemic Sandcastle of Dover Castle Sand sculpture of Noah's Ark Sand art is the practice of modelling sand into an artistic form, such as sand brushing, sand sculpting, sand painting, or creating sand bottles. A sandcastle is a type of sand sculpture resembling a miniature building, often a castle. T...
Schleswig-Holstein This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Concordat of 2009 – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2009) (Learn how and when to remove this message) Some of this article's listed sources may not be reliable. Please help improve this article by looking for better, more rel...
Romanization scheme for Cantonese This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Jyutping – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (January 2013) (Learn how and when to remove this message) JyutpingJyutping RomanizationTraditional Chinese粵拼Simplified Chinese粤拼Jyutpingjyut6 ping3Canton...
Legal status of early pregnancy termination Abortion in Arizona is currently legal up to 15 weeks of pregnancy.[1] The Arizona Supreme Court ruled on April 9, 2024 that the near-total ban on abortion from 1864 is constitutional.[2] Attorney General Kris Mayes has stated that based on court rulings, enforcement of this law can begin from September 26, 2024.[3] However, Mayes, a Democrat, has also said that as long as she is in office, then women or doctors will not be p...
Anaerobic ammonium oxidation, a microbial process of the nitrogen cycle A bioreactor containing the anammox bacterium Kuenenia stuttgartiensis Anammox, an abbreviation for anaerobic ammonium oxidation, is a globally important microbial process of the nitrogen cycle[1] that takes place in many natural environments. The bacteria mediating this process were identified in 1999, and were a great surprise for the scientific community.[2] In the anammox reaction, nitrite and ammonium...
1905 novel by H. Rider Haggard Ayesha First edition cover pub. by Ward LockAuthorH. Rider HaggardLanguageEnglishSeriesAyesha SeriesGenreFantasy, Adventure novelPublisherWard LockPublication date1905Publication placeUnited KingdomMedia typePrint (hardback & paperback)Pages384 ppISBN978-1515054283Preceded byAllan Quatermain Ayesha, the Return of She is a gothic-fantasy novel by the English Victorian author H. Rider Haggard, published in 1905 as a sequel to his 1887 novel She...
American singer (1965–1993) Mia ZapataBackground informationBirth nameMia Katherine ZapataBorn(1965-08-25)August 25, 1965Chicago, Illinois, U.S.DiedJuly 7, 1993(1993-07-07) (aged 27)Seattle, Washington, U.S.GenresPunk rock[1]hardcore punk[1]riot grrrl[1]Occupation(s)SingerYears active1986–1993Formerly ofThe GitsMusical artist Mia Katherine Zapata (August 25, 1965 – July 7, 1993) was an American musician who was the lead singer for the Seattle punk band The G...
Town in Devon, England Human settlement in EnglandBrixhamBrixham HarbourCoat of Arms of BrixhamBrixhamLocation within DevonPopulation16,825 (2021 Census)[1]OS grid referenceSX9255Civil parishBrixham[2]Unitary authorityTorbayCeremonial countyDevonRegionSouth WestCountryEnglandSovereign stateUnited KingdomPost townBRIXHAMPostcode districtTQ5Dialling code01803PoliceDevon and CornwallFireDevon and SomersetAmbulanceSouth Western UK Parli...
Humour of the Romanian ethnic group This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these messages) This article is written like a personal reflection, personal essay, or argumentative essay that states a Wikipedia editor's personal feelings or presents an original argument about a topic. Please help improve it by rewriting it in an encyclopedic style. (February 2018) (Learn how and when to remove this message) T...
Shape with three sides This article is about the basic geometric shape. For other uses, see Triangle (disambiguation). This article or section is in a state of significant expansion or restructuring. You are welcome to assist in its construction by editing it as well. If this article or section has not been edited in several days, please remove this template.If you are the editor who added this template and you are actively editing, please be sure to replace this template with {{in ...
Founder of Buddhism Buddha and Gautama redirect here. For other uses, see Buddha (disambiguation) and Gautama (disambiguation). The BuddhaStatue of the Buddha, preaching his first sermon at Sarnath. Gupta period, c. 5th century CE. Archaeological Museum Sarnath (B(b) 181).[a]PersonalBornSiddhartha Gautamac. 563 BCE or 480 BCELumbini, Shakya Republic (according to Buddhist tradition)[b]Diedc. 483 BCE or 400 BCE (aged 80)[1][2][3][c&...
هشام المشيشي (بالعربية: هشام المشيشي) رئيس الحكومة التونسية تولى المنصب2 سبتمبر 2020 - 25 يوليو 2021 الرئيس قيس سعيد الحكومة المشيشي إلياس الفخفاخ نجلاء بودن وزير الداخلية التونسي تولى المنصب27 فبراير 2020 - 25 يوليو 2021 الرئيس قيس سعيد الحكومة الفخفاخ رئيس الوزراء إلياس الفخفا�...
_Division,_during_the_assault_on_Tilburg,_Holland,_28_October_1944._B11419.jpg)
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
