Urbs ad orientale Silvae Thuringiensis promunturium sita est. Mentio prima facta est die 13 Maii1268. A Schwartzburgensibus monasterium Cisterciense a Salfelda Thuringorum huc translatum erat anno 1274/1275. Cessavit officio fungi anno 1533. Post sic dictam Reformationem in castellum redactum est; anno 1918 demarchium esse coepit. Remanserunt crypta quaedam, calefactorium anticum, decuriarum grangiae (in tota Thuringia maximae), tamquam monasterii vestigia. Pars curiae museum est. Perpulchra inter aedificia urbis aestimatur a nonnullis insuper Fanum Sanctae Mariae Protestanticum.
Hostes saepe urbem petebant, quam moenia protexerunt. Murorum partes et hodie videri possunt. Die 29 Maii1613 flumen super ripas effusum urbi damna magna fecit.
Industriae
In oenomicis priscis agnorumpecorumque cultores, lintearii, coriarii dignentur mentionis. Saeculo XIX fabricae haud paucae hic tenebantur. Tum etiam viaeductusferriviarius arcuum tredecim constructus est in longitudinem 202 metrorum. Hodie e.g. lomenta (Domal Wittol), autocinetorum partes subsidiariae (Gelenkwellenwerk Stadtilm GmbH) et organa tubulata(Orgelbau Schönefeld) conficiuntur.
In museo urbano de laboratoriis ad vim nuclearem explorandam, quae annis inter 1943 et 1945 in schola quadam a domino Diebner instructa erant, docetur.
Tribus
Ex Ianuario mense 2019 hi omnes tribus ad Ilmam pertinent:
Behringen
Cottendorf
Dienstedt
Döllstedt
Dörnfeld an der Ilm
Ehrenstein
Geilsdorf
Gösselborn
Griesheim
Großhettstedt
Großliebringen
Hammersfeld
Hohes Kreuz
Kleinhettstedt
Kleinliebringen
Nahwinden
Niederwillingen
Oberwillingen
Oesteröda
Singen
Stadtilm cum Oberilm (ubi statio ferriviaria)
Traßdorf
Septem miracula Ilmensia
aedificium pro decuma hordei
Septem res visu digniores scurriliter epitheton septem miraculorum nactae sunt, nempe:
Höchste Brücke Thüringens: altissimus Thuringiae pons inter turres ecclesiae (annis inter 1899 et 1903) .
Krypta: refectorium monasterii pristini in curia hodierna
Größter Zinsboden Thüringens: aedes decumae hordei servandae (saeculi XIV) quod aedificium suae speciei maximum in Thuringia habetur
Stadtmauer: moenia cum ambitibus
Größter Marktplatz Thüringens: forum Thuringiae maxime latum
Höchstschwimmende Ente Stadtilms: anas in aere natans (vere mensura aquarum super ripas effusarum), anni 1613
Klosterlinde: tilia monasterii maxima
Filii urbis
Obeliscus in foro componistam Ioannem Methfessel (1785-1869) effert, tamquam bellorum liberationis ab iugo Napoleonis Bonaparte citharoedum. Iste homo anno 1823 Hammoniae circulum cantorum praetitulatum Hamburger Liedertafel condidit. Fridericus Fröbel paedagogus, cum iuvenis esset, apud avunculum Ilmae vixit.
