PROFILPELAJAR.COM

მიუხედავად იმისა, რომ ერევანის გუბერნატორის მუსლიმური მოსახლეობის (ძირითადად თათრების) მნიშვნელოვანი ნაწილი იძულებით გადაადგილებული იყო შიდა კონფლიქტის დროს სომეხი არალეგალური და მილიციის მოქმედებების გამო, სომხეთის მთავრობა ატარებდა ეთნიკური ჰომოგენიზაციის პოლიტიკას დაზარალებულ რაიონებში. 1918 წლიდან სომეხმა პარტიზანებმა განდევნეს და დახოცეს ათასობით აზერბაიჯანელი მუსლიმი ზანგეზურში და გაანადგურეს მათი დასახლებები რეგიონის „ხელახალი სომხიზაციის“ მიზნით. ეს ქმედებები აზერბაიჯანმა დაასახელა ზანგეზურში სამხედრო კამპანიის დაწყების მიზეზად. საბოლოოდ აზერბაიჯანმა სომხეთიდან ათიათასობით მუსლიმი ლტოლვილი მიიღო და ჩამოასახლა. დაღუპულთა საერთო რაოდენობა მეცნიერთა კამათის საგანია. სომხეთის დამოუკიდებლობის მოპოვების მომენტისთვის ქვეყანაში თურქული მოსახლეობა 10 ათასზე მეტი იყო.

ფონი

რუსეთის მიერ სომხეთის ანექსიის შემდეგ, 1828–1831 წლებში ათიათასობით სომეხი დაბრუნდა რუსულ სომხეთში, რითაც დაიბრუნა ეთნიკური უმრავლესობა თავის სამშობლოში პირველად „რამდენიმე ასეული წლის განმავლობაში“.^[1] ამის მიუხედავად, რუსეთის იმპერიის აღწერამ მიუთითა, რომ 1897 წელს დღევანდელი სომხეთის ტერიტორიაზე 240 ათასზე მეტი მუსლიმი ცხოვრობდა, წინა აღწერების მიხედვით, ძირითადად თათრები (მოსახლეობის 30 პროცენტზე მეტი).^[2] სამხრეთ კავკასიაში მზარდი ნაციონალიზმის შედეგად 1905-1907 წლებში რუსეთის იმპერიაში სომხებსა და თათრებს შორის დაიწყო ეთნიკური შეტაკებები, რასაც მოჰყვა ათასობით ხოცვა-ჟლეტა და განადგურდა შესაბამისად 128 და 158 სომხური და თათრული სოფლები.

1918 წელს ოსმალეთის სამხრეთ კავკასიაში შემოსევამდე სომხები და თათრები პირველი მსოფლიო ომის განმავლობაში „შედარებით მშვიდობიანად“ ცხოვრობდნენ.^[3] დაძაბულობა გაიზარდა მას შემდეგ, რაც 1918 წელს სომხეთი და აზერბაიჯანი დამოუკიდებელნი გახდნენ რუსეთისგან, რადგან ორივეს ჰქონდა კონფლიქტი იმის გამო, თუ სად იყო მათი საერთო საზღვრები.^[4]^[5]

Ივენთი

ექსპერტი მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის საკითხებში თომას დე ვაალი წერდა, რომ სომხეთში აზერბაიჯანელები გახდნენ ოსმალეთის იმპერიის მიერ წლების წინ განხორციელებული სომხების გენოციდის „პირადი მსხვერპლი“. ასევე დასძინა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ აზერბაიჯანელები სამი დელეგატით იყვნენ წარმოდგენილი სომხეთის ოთხმოცი მანდატიან პარლამენტში, ისინი საყოველთაოდ იყვნენ სამიზნე, როგორც „თურქი მეხუთე კოლონისტები“.^[6] პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ, სომხეთ-აზერბაიჯანის ომისა და რუსეთის სამოქალაქო ომის დროს მოხდა სომხების და აზერბაიჯანელების მიერ ჩადენილი ორმხრივი ხოცვა-ჟლეტა ერთმანეთის წინააღმდეგ.^[5] ერივანის გუბერნატორს, რომელიც სომხეთის რესპუბლიკის ნაწილი იყო,^[7] ჰყავდა „1919 წლამდე მნიშვნელოვანი მუსლიმი მოსახლეობა“.^[8]

ზანგეზურში

1918–1921 წლებში სომეხმა სარდლებმა ანდრანიკ ოზანიანი^[9]^[10]^[11]^[12]^[13]^[14]^[15] და გარეგინ ნჟდე მოახდინეს ზანგეზურის „ხელახალი სომხიზაცია“^[16]^[17]^[18]^[19]^[20] 10 ათასი აზერბაიჯანელის ხოცვა-ჟლეტით.^[21] ადგილობრივი ოლქის უფროსის 12 სექტემბრის შეტყობინებაში ნათქვამია, რომ სოფლები რუტი, დარაბასი, აგადუ, ვაგუდუ დაინგრა და არიკლი, შუკიური, მელიქლი, პულკენდი, შაკი, ყიზილჯიგი, ყარაკილისას მუსლიმური ნაწილი, ირლიკი, ფახლილუ, დარაბასი, კიურთლიანი, ხოტანანი, სისიანი და ზაბაზდური აალდა, რის შედეგადაც დაიღუპა 500 კაცი, ქალი და ბავშვი.^[22] ბარკუშატ-გეღვაძორის ხეობებში და გორისის სამხრეთ-აღმოსავლეთით 1920 წლის იანვარში ცხრა სოფელი და ორმოცი დასახლება განადგურდა აგულისში სომხების ხოცვა-ჟლეტის საპასუხოდ.^[23] მარკ ლევენის ცნობით, 1918 წლის მაისისთვის აღმოსავლეთ კავკასიაში 250 მუსლიმური სოფელი დაიწვა - ანდრანიკის მეთაურობით სომხური შენაერთების მიერ წამოწყებული მკვლელობების შედეგად.^[24]

შემდგომი

1920 წლის აპრილში ერევნის მთავარეპისკოპოსმა, სომხეთის ხორენ I-მა აღიარა, რომ „სომხეთის მთავრობის ქვეშ მყოფი რამდენიმე თათრული სოფელი დაზარალდა“ და ასევე გაამართლა ეს იმით, რომ „ისინი იყვნენ აგრესორები“.^[25]

სქოლიო

↑ Herzig & Kurkchiyan 2005, p. 66.
↑ Korkotyan 1932, pp. 164–165.
↑ Wright 2003, p. 98.
↑ de Waal 2003, pp. 127–128.
↑ ^5.0 ^5.1 Kaufman 2001, p. 58.
↑ de Waal 2015, p. 75.
↑ Herzig & Kurkchiyan 2005, p. 110.
↑ Bournoutian 2015, p. 33.
↑ de Waal 2003, pp. 127–129.
↑ Arslanian 1980, p. 93.
↑ Namig 2015, p. 240.
↑ Gerwarth & Horne 2012, p. 179.
↑ Hovannisian 1971, p. 87.
↑ Hovannisian 1982, p. 207.
↑ Leupold 2020, p. 24.
↑ Broers 2019, p. 4.
↑ Chorbajian, Levon; Donabedian, Patrick; Mutafian, Claude (1994). The Caucasian Knot: The History & Geopolitics of Nagorno-Karabagh (English). London. ISBN 978-1-85649-287-4. „"...it is undeniable that if Zangezur has since been an integral part of Soviet Armenia, it was Nzhdehwho made it possible. Following Andranik, he successfully implemented a 're-Armenianization' of the region..."“
↑ Chorbajian 1994, p. 134.
↑ Zakharov 2017, pp. 105–106.
↑ Ovsepyan 2001, p. 224.
↑ Coyle 2021, p. 49.
↑ Buldakov 2010, pp. 893–894.
↑ Hovannisian 1982, p. 239.
↑ Levene 2013, p. 217.
↑ Bloxham 2005, p. 105.

ბიბლიოგრაფია

Akçam, Taner (2007) A Shameful Act: The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility. New York: Metropolitan Books. ISBN 978-0805079326.
Akouni, E. (2011). Political Persecution: Armenian Prisoners Of The Caucasus (a Page Of The Tzar's Persecution). Nabu Press. ISBN 978-1179951164.
Arslanian, Artin H. (1980). „Britain and the question of Mountainous Karabagh“. Middle Eastern Studies. 16 (1): 92–104. doi:10.1080/00263208008700426. ISSN 0026-3206.
Balayev, Aydyn (1990). Азербайджанское национально-демократическое движение 1917-1929 гг. (ru). Baku. ISBN 978-5-8066-0422-5.
Bloxham, Donald (2005). The Great Game of Genocide: Imperialism, Nationalism, and the Destruction of the Ottoman Armenians. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-927356-1. OCLC 57483924.
თარგი:Cite Demographic Changes in the Southwest Caucasus
თარგი:Cite Armenia and Imperial Decline
Broers, Laurence (2019). Armenia and Azerbaijan: Anatomy of a Rivalry. Edinburgh, UK. ISBN 978-1-4744-5054-6. OCLC 1127546732.
Buldakov, V. P. (2010). Хаос и этнос. Этнические конфликты в России, 1917-1918 гг. (ru). Moscow: Novy khronograf. ISBN 978-5-94881-160-4. OCLC 765812131.
Chmaïvsky, Imprimerie H. (1919). L'Etat du Sud-Ouest du Caucase (fr). Batoum: le Comité central pour la défense des intérêts de la population du Sud-Ouest.
Chorbajian, Levon (1994). The Caucasian Knot: The History & Geopolitics of Nagorno-Karabagh, Patrick Donabédian, Claude Mutafian, London: Atlantic Highlands, NJ. ISBN 1-85649-287-7. OCLC 31970952.
Coyle, James J. (2021). Russia's Interventions in Ethnic Conflicts: The Case of Armenia and Azerbaijan. Cham: Springer International Publishing. DOI:10.1007/978-3-030-59573-9. ISBN 978-3-030-59572-2.
de Waal, Thomas (2003). Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War. New York: New York University Press. ISBN 978-0814719459.
de Waal, Thomas (2015). Great Catastrophe: Armenians and Turks in the Shadow of Genocide. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-935070-4. OCLC 897378977.
(2012) War in Peace: Paramilitary Violence in Europe after the Great War. Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780191626531. OCLC 827777835.
Herzig, Edmund; Kurkchiyan, Marina (2005) The Armenians: Past and Present in the Making of National Identity. London: RoutledgeCurzon. ISBN 0-203-00493-0. OCLC 229988654.
Kaufman, Stuart J. (2001). Modern Hatreds: The Symbolic Politics of Ethnic War. Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-8736-1.
„Les musulmans en Arménie“. Le Temps. 25 July 1920.
Leupold, David (2020). Embattled Dreamlands: the Politics of Contesting Armenian, Kurdish and Turkish Memory. New York. ISBN 978-0-429-34415-2. OCLC 1130319782.
Levene, Mark (2013). Devastation: The European Rimlands 1912–1938. Oxford University Press. ISBN 9780191505546.
Lieberman, Benjamin (2013). Terrible Fate: Ethnic Cleansing in the Making of Modern Europe. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1-4422-3038-5. OCLC 866448976.
Mammadov, Ilgar; Musayev, Tofik (2008) Армяно-азербайджанский конфликт: История, Право, Посредничество, 2nd (ru), Baku: Graf and K Publishing House. ISBN 9785812509354.
Namig, Sadiqova Sayyara (2015). „Unforgettable Azerbaijani painter Huseyn Aliyev“. Problemy Sovremennoy Nauki I Obrazovaniya. 12 (42). ISSN 2304-2338.
Ovsepyan, Vache (2001). Гарегин Нжде и КГБ (ru). Yerevan. დაარქივებული 30 October 2007^{[Date mismatch]} საიტზე Wayback Machine.Category:Webarchive-ის თარგის შეტყობინებები
Tarasov, Stanislav. (7 July 2014) Зачем Азербайджану Новая "Историческая Родина".
თარგი:Cite Atlas of the Ethno-Political History of the Caucasus
Volkova (1969). Кавказский этнографический сборник (ru). Moscow: Nauka.
Wright, John (2003). Transcaucasian Boundaries. New York: Taylor & Francis. ISBN 978-0805079326.
творчество (Фольклор), Народное (2018). Andranik. Armenian Hero. New York: ЛитРес. ISBN 9785040624676.
Zakharov, Nikolay (2017). Post-Soviet Racisms. Leeds, UK: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-47692-0. OCLC 976083039.

[FOOTNOTEHerzigKurkchiyan200566-1] Herzig & Kurkchiyan 2005, p. 66.

[FOOTNOTEKorkotyan1932164–165-2] Korkotyan 1932, pp. 164–165.

[FOOTNOTEWright200398-3] Wright 2003, p. 98.

[FOOTNOTEde_Waal2003127–128-4] Waal 2003, pp. 127–128.

[FOOTNOTEKaufman200158-5] 5.0 ^5.1 Kaufman 2001, p. 58.

[FOOTNOTEde_Waal201575-6] Waal 2015, p. 75.

[FOOTNOTEHerzigKurkchiyan2005110-7] Herzig & Kurkchiyan 2005, p. 110.

[FOOTNOTEBournoutian201533-8] Bournoutian 2015, p. 33.

[FOOTNOTEde_Waal2003127–129-9] Waal 2003, pp. 127–129.

[FOOTNOTEArslanian198093-10] Arslanian 1980, p. 93.

[FOOTNOTENamig2015240-11] Namig 2015, p. 240.

[FOOTNOTEGerwarthHorne2012179-12] Gerwarth & Horne 2012, p. 179.

[FOOTNOTEHovannisian197187-13] Hovannisian 1971, p. 87.

[FOOTNOTEHovannisian1982207-14] Hovannisian 1982, p. 207.

[FOOTNOTELeupold202024-15] Leupold 2020, p. 24.

[FOOTNOTEBroers20194-16] Broers 2019, p. 4.

[17] Chorbajian, Levon; Donabedian, Patrick; Mutafian, Claude (1994). The Caucasian Knot: The History & Geopolitics of Nagorno-Karabagh (English). London. ISBN 978-1-85649-287-4. „"...it is undeniable that if Zangezur has since been an integral part of Soviet Armenia, it was Nzhdehwho made it possible. Following Andranik, he successfully implemented a 're-Armenianization' of the region..."“

[FOOTNOTEChorbajian1994134-18] Chorbajian 1994, p. 134.

[FOOTNOTEZakharov2017105–106-19] Zakharov 2017, pp. 105–106.

[FOOTNOTEOvsepyan2001224-20] Ovsepyan 2001, p. 224.

[FOOTNOTECoyle202149-21] Coyle 2021, p. 49.

[FOOTNOTEBuldakov2010893–894-22] Buldakov 2010, pp. 893–894.

[FOOTNOTEHovannisian1982239-23] Hovannisian 1982, p. 239.

[FOOTNOTELevene2013217-24] Levene 2013, p. 217.

[FOOTNOTEBloxham2005105-25] Bloxham 2005, p. 105.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

PROFILPELAJAR.COM

აზერბაიჯანელთა ხოცვა-ჟლეტა სომხეთში (1917–1921)

ფონი

Ივენთი

ზანგეზურში

შემდგომი

სქოლიო

ბიბლიოგრაფია

Read other articles:

List of Romanian flags

Rod Stewart

Windows Server 2008

Merpati dan Semut

مدينة الكويت

العلاقات الباكستانية البولندية

Wallace, Idaho

Chandrakant Raghuwanshi

Klaus Naumann

Sundair

Deborah Boardman

Северный морской котик

Ultraman X

Ar-Rihab

Denyce Graves

NGC 4172

Templo de Suria (Konark)

Leake County, Mississippi

كائنات معدلة وراثيا

Neville Godwin