შირვანშაჰების სასახლებაქოში (აზერ. Şirvanşahlar sarayı) — შუა საუკუნეებისაზერბაიჯანის ხუროთმოძღვრების თვალსაჩინო ძეგლი. ანსამბლში შედის: სასახლის 2-სართულიანი შენობა (ყველაზე ძველია კომპლექსში), დივანხანე რვაწახნაგა დარბაზით, რომლის 5 წახნაგს ამშვენებს თარებიანი გალერეა (XV საუკუნე), გეგმით სწორკუთხა საძვალე (1435), 2-გუმბათიანი მეჩეთი და მინარეთი (1442) სეიდ იაჰია ბაქუვის მომცრო მავზოლეუმი, აღმოსავლეთის კარი (1585), აბანო. დეკორი ძუნწია. შირვანშაჰების სასახლეში მუზეუმია.
სასახლის კომპლექსი აშენდა XIII—XVI საუკუნეების პერიოდში[1]. სასახლის მშენებლობა უკავშირდებოდა შირვანშაჰების სახელმწიფოს დედაქალაქის გადატანას ბაქოდან შამახიში.
ანსამბლის მშენებლები ეყრდნობოდნენ შირვან-აფშერონის არქიტექტურული სკოლის ძველ ტრადიციებს [2].
1964 წელს სასახლის კომპლექსი გამოცხადდა მუზეუმ-ნაკრძალად და სახელმწიფო დაცვის ქვეშ იყო აყვანილი. 2000 წელს, უნიკალური არქიტექტურული და კულტურული ანსამბლი, ქალაქის ისტორიული ნაწილისა და ქალწულის კოშკთან ერთად, შეტანილია იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში. დღეს შირვანშაჰების სასახლე აზერბაიჯანის არქიტექტურის ერთ-ერთ მარგალიტად ითვლება[3].
ადგილმდებარეობა
სასახლის შენობა მდებარეობს ბაქოს გორაზე, ქალაქის უძველეს ნაწილში, სახელწოდებით „ციხე“. ამჟამად, ის გარშემორტყმულია უძველესი ქალაქის კედლებით. ნაკვეთი, რომელიც სასახლის ანსამბლის შენობას იკავებს, პატარაა, მხოლოდ ერთი ჰექტარია[4]. სასახლის გვერდით არის რამდენიმე სხვა შენობა, რომლებიც პირდაპირ უკავშირდება სასახლეს. სასახლესთან ერთად ეს შენობა წარმოადგენს მთლიან კომპლექსს.
იმის გამო, რომ ეს შენობები განლაგებულია გორაზე, მათ აქვთ დომინანტური პოზიცია ძველი ქალაქის ტერიტორიაზე, ასევე ისინი ჩანან შორიდან. შუა საუკუნეების ბაქოს მშენებლობებში ისინი გამოირჩეოდნენ თავისი არქიტექტურული მასიურობითა და მნიშვნელობით[5]. წარსულში, სასახლეს გარს ეხვა კედელი კოშკებით, და ამით ემსახურებოდა ბაქოს ციხეს ციტადელად. მიუხედავად იმისა, რომ დღეისათვის ზედაპირზე კედლის კვალი არ შემორჩენილა, XX საუკუნის 20-იან წლებში სასახლის ჩრდილო-აღმოსავლეთ მხარეს ჩანდა მისი ნაშთები[5].
სასახლის ისტორია
შაჰის მეჩეთის მინარეთი, სადაც ხსენებულია ხალილ ულა I-ის სახელი
თვითონ შენობაზე არანაირი დამწერლობა არ შენარჩუნებულა. ამიტომ მისი მშენებლობის ვადა განისაზღვრება არქიტექტურულ ძეგლებზე წარწერით, რომლებიც სასახლის კომპლექსს მიეკუთნება. ასეთი ორი წარწერა მთლიანად შენახულია საძვალესა და შაჰის მეჩეთის მინარეთზე. ორივე წარწერაზე მესაკუთრის სახელი გვხვდება, რომელმაც ბრძანა ეს შენობა დაედგათ. ეს არის შირვანის მესაკუთრე ხალილ ულა I[6].
საძვალე, სასახლე და მეჩეთი აშენებულია იმავე მასალისაგან. კომპლექსი ერთ დროს გაცილებით დიდ ფართობს იკავებდა, სადაც იყო ოთახები მოსამსახურეთათვიც[6].
1501 წლამდე, სასახლის შენობის შესახებ ინფორმაცია ვერ მოიძებნება. ერთ-ერთ სპარსულ მატიანეში წერია, რომ 1501 წელს შირვანშაჰ ფარუხ-იესარის, ხალილ ულა I-ს ვაჟის, არმია შემახიში დამარცხდა შაჰ ისმაილ პირველთან ბრძოლაში, რომელიც იყო სეფევიდთა დინასტიიდან. ბრძოლაში შირვანშაჰი ფარუხ-იესარი დაიღუპა; ისმაილ I-ს არმია მიადგა ბაქოს და აიღო ის. მაშინ, მატიანეს თქმით, შაჰ ისმაილ I-ს ბრძანებით განადგურდა შირვანშაჰების მაღალი შენობა. ეს გამოთქმა იგულისხმებოდა იმ გაგებით, რომ შირვანშაჰების სასახლე განადგურდა. ისტორიკოსი ლევიატოვი აღნიშნავს, რომ ამ გამოთქმის გაგება საჭიროა იმ გაგებით, რომ შირვანშაჰებისა და მათი საკუთრების უმაღლესი უფლებები განადგურდა. შესაძლებელია, რომ იმ ვითარებაში, როდესაც ბაქო აიღო შაჰ ისმაილმა პირველმა სასახლე გაქურდეს და, შესაძლოა, ნაწილობრივ გაანადგურეს. რამდენიმე ხნის მერე ბაქოსა და შირვანის მთელს ოლქს მეფისნაცვლები მართავდნენ, რომლებიც დანიშნეს სეფევიდებმა. ვინ ცხოვრობდა სასახლეში და რა მდგომარეობაში იყო ის XVI საუკუნის პირველ ნახევარში, ინფორმაცია არ მოიძებნება[7].
XVI საუკუნის მეორე ნახევარში სეფევიდებსა და ოსმალეთის იმპერიას შორის ომი მიმდინარეობდა. 1578 წელს თურქებმა ბაქო აიღეს. ოსმალეთის იმპერიის მმართველობისგან შემორჩენილია კარიბჭე სასახლის კედელში. კარიბჭეზე ამოტვიფრული წარწერის მიხედვით, ის აშენებული იყო სულთან მურად III მმართველობის დროს[8].
XVII საუკუნიდან სასახლე დაცარიელდა და მასში არავინ ცხოვრობდა. 1723 წელს ბაქო ალყაში მოაქციეს პეტრე I- ს ჯარებმა და ქალაქი დაბომბეს. სასახლის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ფასადი ჩამოინგრა. ასეთ დანგრეული მდგომარეობაში, სასახლე მე -19 საუკუნის შუა წლებამდე იმყოფებოდა სანამ რუსულ სამხედრო განყოფილებას გადაეცა[7][9].
რუსეთის სამხედრო განყოფილებამ სასახლე ნაწილობრივ გაარემონტა. იმავდროულად სასახლის მნიშვნელოვანი რესტრუქტურიზაცია მოხდა. სასახლეს გამოიყენებდნენ სამხედრო ტექნიკის საწყობად. სამხედრო განყოფილების მიერ განხორციელებულმა სარემონტო სამუშაოებმა, განადგურებული ნაწილების აღდგენასთან ერთად, სასახლის რესტავრაციისთვის აუცილებელი რაოდენობის დეტალების განადგურება გამოიწვია[7].
ამ პერიოდში მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ ბაქოში მოითხოვა სასახლის დემონტაჟი და მის ადგილზე ბაქოს ტაძრის აშენება. თუმცა, ეს შუამდგომლობა უარყოფილ იქნა ცარისტული ხელისუფლების მიერ იმ მიზეზის გამო, რომ სასახლის შენობაში საწყობები იყო[10].
აზერბაიჯანის დემოკრატიული რესპუბლიკის (1918-1920 წწ.) განმავლობაში არქიტექტურული ძეგლების შესწავლისა და დაფიქსირების მიზნით რამდენიმე ღონისძიება ჩატარდა. ამრიგად, 1918 წლის ბოლოს, შირვანშაჰების სასახლის ნახაზები გაკეთდა არქიტექტორ- ტექნიკოსის, ისმაილ ბეკ ნაბი ოღლუ, მიერ[11].
1920 წელს, აზერბაიჯანის სსრ-ს მთავრობამ ძეგლის დაცვის მიზნით ზომები მიიღო. 1932-1934 წლების ძირითადი სარემონტო სამუშაოების დასრულების შემდეგ ყოფილი შირვანშაჰების სასახლის შენობა აზერბაიჯანის ისტორიის მუზეუმს გადაეცა[12].
1937-1938 წლებში არქეოლოგ ლევიატოვის ხელმძღვანელობით სასახლეში ჩატარდა არქეოლოგიური გათხრები და აღმოჩენილ იქნა დიდი რაოდენობის არტეფაქტები, რომლებიც მიეკუთვნებოდნენ XII—XV საუკუნეებს. 1945 წელს კვლავ ლევიატოვის ხელმძღვანელობით ჩატარდა სასახლის ტერიტორიაზე გათხრები და გამოვლინდა მჭიდროდ დასახლებული საცხოვრებელი კვარტლის ნარჩენები. კერამიკული ნაკეთობებისა და მონეტების მრავალი ფრაგმენტი თარიღდება VIII-IX საუკუნეებით[13].
გარკვეული დროის განმავლობაში, სასახლის შენობაში მდებარეობდა აზერბაიჯანის სახალხო მუზეუმი და რელიგიის ისტორიის მუზეუმი[14]. 1960 წელს სასახლე გადაიქცა არქიტექტურულ ნაკრძალად, რომელიც 1964 წელს გადაკეთდა სახელმწიფო ისტორიულ და არქიტექტურულ მუზეუმ-ნაკრძალად — „შირვანშჰაების სასახლის კომპლექსი“[15].
1992 წელს დაიწყო ახალი სარეაბილიტაციო სამუშაოები. სასახლის კომპლექსის რესტავრაციის ავტორი ნიაზი რზაევი იყო[16].
2000 წელს, იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის კომიტეტის 24-ე სესიაზე, ბაქოს ისტორიული ნაწილი იჩერი-შეჰერი, სასახლესთან ერთად, იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სიაში მოხვდნენ. ეს იყო პირველი ობიექტები, რომლებიც შეტანილია იუნესკოს სიაში და რომლებიც მდებარეობენ აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე. 2006 წელს, სასახლის მომდევნო რესტავრაცია დასრულდა[17].
არქიტექტურა
სასახლე
სასახლის შენობა ერთიანად არ აღიდგა. კომპლექსის მშენებლობა დაიწყო 1411 წელს შირვანშაჰ იბრაჰიმ I -ს მიერ. სასახლე წარმოადგენს რთულ ფიგურას. დასავლეთის, ჩრდილოეთისა და აღმოსავლეთ ფასადის პატარა ნაწილები ქმნიან არასრულ მართკუთხედს. აღმოსავლეთ ფასადის დანარჩენი ნაწილი და მთლიანი სამხრეთ ფასადი შედგენილია ორი სამწახნაგოვანი ფანრითა და ტეხილი ხაზით მათ შორის, რომელიც ოთხ სწორ კუთხეს წარმოშობს[7].
ადრე სასახლეში 52 ოთახი იყო: 27 ოთახი პირველ სართულზე და 25 ოთახი მეორეზე[7] (დღესდღეობით 16 ოთახი მეორე სართულზე[14]). სასახლის ცენტრალურ ნაწილს გააჩნია სქელი კედლები. დასავლეთის ფასადის მთავარი შემოსასვლელთან მაღალი პორტალია. პორტის კიბე, გუმბათით დაფარული მაღალი რვაწახნაგოვანი დარბაზით.[7] ვარაუდობენ, რომ ეს მიღების ოთახი იყო. რვაწახნაგოვანი ვესტიბიული აერთიანებდა დარბაზს დანარჩენ ოთახებთან. ქვედა სართულზე მდებარეობდა მომსახურეთა ოთახები. მეორე სართულის ოთახები და დარბაზები უფრო საზეიმოა. მეორე სართულზე ასევე არის შაჰისა და მისი ოჯახის ოთახები[14].
სასხლეში XII—XV საუკუნეებში აღმოჩენილი ექსპონატებია განლაგებული, ასევე XIX საუკუნის იარაღები და სამკაულები. ასევე ექსპონატებს შორისაა XIX საუკუნის ქალის კოსტიუმები და შამახის ხალიჩები. დარბაზის ცენტრში განლაგებულია ქალაქის ისტორიული ნაწილის მაკეტი.
დივან-ხანე
შირვანშაჰების სასახლე, დივან-ხანე
პატარა ღიობს, რომელიც სასახლის ბაღის ჩრდილოეთ მხარეს მდებარეობს, მივყავართ დივან-ხანეს დახურულ ეზოში, რომელიც სამი მხრიდან ისროვანი არკადითაა წარმოდგენილი. დივან-ხანეს საკომპოზიციო ცენტრში დგას რვაწახნაგოვანი როტონდა-პავილიონი. ამ დარბაზის როტონდა გარშემორტყმულია იმავე ორდერის ღია არკადით. ელიფტიკური საფარი ოდნავ მბრუნავი ზედაპირით დაცულია გარედან ქვის გუმბათით. როტონდის დასავლური ფასადი გაფორმებული და მორთულია არაბესკების პორტალებით. ბრტყელი კედლები მოხატულია ორნამენტებით. პორტალს მივყავართ წინკარამდე, რომელიც უკავშირდება დარბაზს და სხვა ოთახებს[18].
დივან-ხანის დანიშნულების რამდენიმე ვარიანტი არსებობს[19]. ითვლებოდა, რომ იგი ემსახურებოდა იურიდიული წარმოების, მიღებებისა თუ სახელმწიფო საბჭოს მიღებას, ან შესაძლოა იყო მავზოლეუმი. ყველაზე გავრცელებული ჰიპოთეზა ეფუძნება ძეგლის საერთო სახელს, რომლის მიხედვითაც მიიჩნეოდა, რომ იყო სასამართლო, ან სასახლის მიმღები ოთახი, ან „წესრიგის დამცავი შენობა“. სტილი და დაუსრულებელი ნაწილები იძლევა იმის საშუალებას, რომ დივან-ხანე დათარიღებულ იქნეს XV საუკუნით, როდესაც სეფევიდებმა აიღეს ბაქო. სადარბაზოს შესასვლელთან წარწერა (ყურანი, სურა 10, ლექსები 26 და 27) მიუთითებს მის მემორიალურ დანიშვნაზე[20].
ორიგინალური არქიტექტურის სტრუქტურის წარმოშობას აკავშირებენ წინა ისლამურ დამარხვის ტრადიციასთან. ისტორიკოსი სარა აშურბეილი მიიჩნევს, რომ წინა მუსულმანურ დროში დივან-ხანეს ტერიტორიაზე წმინდა ადგილი იყო (ითვლება, რომ თასის ფორმის ღარები მსახურობდა ცხოველების სამსხვერპლო სისხლის ავსებისთვის)[21].
სასახლის ეზოში დგას XV საუკუნის მავზოლეუმი, რომელსაც „დერვიშის“ მავზოლეუმს უწოდებენ და ცნობილია ხალილ ულა I-ის სამეფო კარის მეცნიერის სეიდ იაჰია ბაქუვის საფლავით, რომელიც შეისწავლიდა მედიცინას, მათემატიკასა და ასტროლოგიას.
მავზოლეუმს რვაწახნაგოვანი კორპუსი გააჩნია, რომელიც სრულდება პირამიდული კარვით. მავზოლეუმის ინტერიერი შედგება მიწისქვეშა საძირკვლისგან, სადაც მდებარეობს ბაქუვის საფლავი. მავზოლემის გვერდებზე სამი პატარა ფანჯარაა, რომელიც კირქვის მყარი ფირფიტებისგანაა ამოტვიფრული და მრავალსხივებიანი ვარსკვლავებისგან შედგება. ჩრდილოეთ ნაწილში არსებული არკის ღიობი აერთიანებდა მავზოლეუმს უძველეს მეჩეთთან[18].
მეჩეთი ქეი-კუბადა
ბაქუვის მავზოლეუმი და მეჩეთის ნანგრევები
ძველ დროს სეიდ იაჰია ბაქუვის მავზოლეუმს მიუშენეს მეჩეთი, რომელსაც „ძველ“ მეჩეთს უწოდებდნენ. ის ცნობილია სახელით „ქეი-კუბადა“. მეჩეთი აშენებულ იქნა XIV საუკუნის ბოლოსა და XV საუკუნის დასაწყისში. მეჩეთი იყო დაფარული გუმბათით, რომელიც ეყრდნობოდა ოთხი ქვის სვეტს, რომლებიც იდგნენ მეჩეთის შიგნით. 1918 წელს ხანძრის დროს „ძველი“ მეჩეთი დაიწვა[22].
XX საუკუნის 20-იან წლებში არქეოლოგ ევგენი პახომოვის მიერ მავზოლეუმისა და მეჩეთის ნანგრევების ჩატარებული კვლევის თანახმად, დაადგინეს, რომ მასში დიდი ორმოა. ამ ორმოს შიგნით კი რამდენიმე ქვის სამარხი იყო. სამარხების შემოწმებისას აღმოჩნდა, რომ მასში ოცი ადამიანის ჩონჩხი იყო. ძვლები არანაირი წესისი მიხედვით არ იყო დალაგებული. ეს აიხსნება იმით, რომ იმ ადგილას, სადაც იდგა მავზოლეუმი და მის გარშემო ოდესღაც იყო სასაფლაო. ხოლო მეჩეთის მშენებლობის დროსა და საძირკვლის ამოთხრისას რამდენიმე სამახი გადადგურებულ იქნა. დღესდღეობით იმ ადგილას, სადაც ოდესღაც მეჩეთი იდგა ორი სვეტია, რომლებიც ადრე მეჩეთის შიგნით იდგნენ, ასევე შენარჩუნებულია კედლის ნაწილი სახურავით[20].
აღმოსავლეთის კარი
აღმოსავლეთის კარი
კომპლექსის სამხრეთ ეზოს მივყავართ ე.წ აღმოსავლეთის კარს, რომელიც ასევე ცნობილია როგორც „მურადის კარიბჭე“. ამ კარის მშენებლობით დასრულდა ანსამბლის ფორმირება. კარიაშენებული იყო ოსმალეთის იმპერიის მიერ ბაქოს აღების პერიოდში ცნობილი ბაქოელის რაჯაბ-ბაბას ბრძანებით. ამას მოწმობს კარის უმაღლეს ნაწილზე არაბულ ენაზე წარწერა. დივან-ხანესა და საძვალესთან შედარებით კარის სტრუქტურა და ფორმა უბრალოა და არ გამოირჩევა მდიდრული დეკორით. სასახლის სხვა პორტალებისაგან განსხვავებით, აღმოსავლეთ კარს აქვს ფართო შესასვლელი[23].
ქვედა ეზოს ნაწილში მდებარეობს მეჩეთის შენობა მინარეთით. მეჩეთი მართკუთხაა, აქვს დიდი დარბაზი, პატარა ქალთა სამლოცველო და მომსახურების ოთახი. ჩრდილოეთის პორტალი შირვანშაჰის სამარხს გადაჰყურებს. ეს პორტალი უფრო საზეიმოა, ვიდრე აღმოსავლური. ორსვეტიანი სამლოცველო დარბაზი დაფარულია გუმბათებით[24].
მეჩეთის მიჰრაბი მდებარეობს დარბაზის სამხრეთით. ქალთა სამლოცველოზე ასევე არის გუმბათოვანი ოთახი[18].
მეჩეთის ჩრდილო-აღმოსავლეთ კუთხეში აღმართულია მინარეთი. წარწერა აღბეჭდავს მინარეთს ქვემოთ მოთავსებულ სტალაქტურ კარნიზს. ის დაწერილია „ნასხის“ შრიფტით, რომელშიც წერია მინარეთის მშენებლობის შესახებ, მაგრამ არა მეჩეთის, რომელიც ადრე აშენდა[21].
წარწერა მინარეთზე არაბულ ენაზე
მეჩეთის დიდი დარბაზი
მეჩეთის მთავარი შესასვლელი
სასახლის მეჩეთი
საძვალე
შაჰის მეჩეთთან ქვედა ეზოში განლაგებულია შირვანშაჰების საძვალე შენობა, ე.წ „თურბე“. შენობაზე აღმართულია მდიდრულად დეკორირებული პორტალი. ეს პორტალი იმეორებს დივან-ხანეს კომპოზიციას, მაგრამ მასთან შედარებით უბრალოა[18][20].
პორტალის მარჯვნივ და მარცხნივ ორი მედალიონია, სადაც წერია საძვალის არქიტექტორ-მშენებელია სახელი. ერთ მედალიონში ერთი და იგივე წარწერა ორჯერაა განმეორებული და შემდეგი სიტყვები წერია: ალლაჰ მუჰამად ალი მემარ („ალლაჰ, მუჰამად ალი, არქიტექტორი“). სახელიდან გამომდინარე ვარაუდობენ, რომ არქიტექტორი შიიტი იყო. ტიმპანების ორნამენტებზე არის ხაზი რელიგიური წარწერით[20].
პორტალს მივყავართ წინკარამდე, რომლის მარჯვენა და მარცხენა მხარეს განლაგებულია პატარა ოთახები, რომლებიც, სავარაუდოდ, განკუთვნილია კულტის თაყვანისმცემელთათვის. წინკარს მივყავართ მთავარ დარბაზში, რომელიც ჯვრისებრია, ხოლო მისი ცენტრალური ნაწილი გუმბათითაა დაფარული[21].
არქეოლოგიური გათხრების დროს საძვალეში აღმოჩენილი იყო საფლავის არქიტექტურული დეტალების ფრაგმენტები დარბაზში, ისევე როგორც ჰალილ ულას ოჯახის წევრების რამდენიმე სამარხი. 1946 წელს არქეოლოგიური გათხრების შედეგად აღმოაჩინეს ხუთი სამარხი (ერთ-ერთში იყო 6-7 წლის ბავშვის ნაშთები, სავარაუდოდ ჰალილ ულას ვაჟის, მეორეში - ხანში შესული ქალბატონის, სავარაუდოდ ჰალილ ულას დედის, და კიდევ ერთი - 18-19 წლის მამაკაცის ჩონჩხი). საძვალეში მუშაობის გაგრძელების შედეგად უამრავი ხელშეუხებელი სამარხი აღმოაჩნდა, რომელთა საერთო რაოდენობამ 14-ს მიაღწია[20].
ჰალილ ულას ოჯახის წევრების სახელების გაგება შიძლება ბადრ შირვანის ელეგიებისა და ქრონოლოგიების საფუძველზე: ჰალილ ულას დედა - ბიქე ხანუმი (გარდაიცვალა ჰიჯრის 839 წელს - 1435/36 წ), მისი ვაჟები - ფარუხ იამინი (დაიბადა ჰიჯრის 839 წელს - გარდაიცავალა ჰიჯრის 846 წელს შვიდი წლის ასაკში - 1435/36 – 1442/46 ); შიხ სალეჰი (დაიბადა ჰიჯრის 847 წელს - გარდაიცავალა ჰიჯრის 849 წელს ორი წლის ასაკში - 1443 -1445/46); მირ ბაჰრამი (მოკლული (შაჰიდი) ყაითაგანის სტეპებში ახალგაზრდა წლის ასაკში, დაიდაბა ჰიჯრის 850 წელს 20 მუჰარემს / 1446 წლის 17 აპრილი); პრინცი (შახზადე) მუჰამმად იბრაჰიმი (ჰიჯრის 836 წელს 20 მუჰარემს დაიბადა/ 1432 წლის 16 სექტემბერი); ფარუხ იასარი (ჰიჯრის 845 წელს 12 მუჰარემს დაიბადა/ 1441 წლის 2 ივნისი)[20].
კომპლექსის ქვედა ეზოში შენარჩუნებულია აბანო. ვარაუდობენ, რომ XV საუკუნეში აშენებული აბანო მართლაც სასახლის იყო. მისი აღდგენა შესაძლებელი გახდა კედლის ქვის ქვედა რიგების შენარჩუნების წყალობით[18].
სასახლის აბანო, ისევე როგორც აღმოსავლეთის აბანოს უმრავლესობა, მიწაში იყო ჩაღრმავებული. აბაზანის ასეთი ძლიერი სიღრმე დამახასიათებელი იყო მთელი აფშერონის ნახევარკუნძულის აბანოებისთვის.
აბანოს სტუმარი შედიოდა საპნის ოთახში, სადაც იყო ბასეინი მთლიანი დაბანისთვის. საპნის ოთახს ერთვოდა მსხვილი და პატარა ოთახები, განკუთვნილი ყველა პროცედურისთვის, რომლისთვისაც საჭირო იყო სხვადასხვა ტემპერატურა. სხვადასხვა ოთახის საჭირო ტემპერატურის შენარჩუნებას ცდილობდნენ აბანოების შიდა განლაგებით. აბანოს ერთ-ერთ ბოლო კამერაში იყო რეზერვუარი ცხელი წყლით. მის ქვეშ იყო სათბობი, რომელიც ემსახურობდა აბანოს ყველა ოთახის გათბობას. მიწისქვეშეთი, საწოლები და აბანოს კედლები თბებოდა სითბოსგამტარი მილების საყრდენი სისტემით[25].
შესასვლელი ოვდანში
ოვდანი
აბანოს მოშორებით მდებარეობს ოვდანი — წყალსაცავი, რომელიც ციხეში ერთ-ერთი ყველაზე დიდი იყო. ეს ოვდანი სასმელი წყლით ამარაგებდა არა მხოლოდ სასახლეს, არამედ მთლიან მიმდებარე ტერიტორიას. ამ მოსაზრებას ადასტურებს XIV საუკუნეში აშენებული ჩინ-მეჩეთი, რომელიც წყალსაცავთან ახლოს მდებარეობდა. ოვდანი წყლით ამარაგებდა სასახლის აბანოს[25].
ოვადანი არის ღრმა მიწისქვეშა წყალსაცავი, რომელიც სპეციალური ვერტიკალური ლილვის მეშვეობით ვენტილირდებოდა. მსგავსი სტრუქტურა დამახასიათებელია ჩვენამდე შემონახული ოვდანებისთვისაც. წყალი ოვდანში მიეწოდებოდა მიწისქვეშა წყალსადენით[24]. ამ წყალსადენის წყალმიმღები ობიექტები ქალაქისგან შორს იყო[18].
კულტურაში
სასახლე აზერბაიჯანულ ბანკნოტზე
შირვანშაჰების სასახლის გამოსახულება შეიძლება მოიძებნოს ისეთი მხატვრების ნამუშევრებში, როგორებიცა არიან გრიგორი გაგარინი, გიორგი ჰოჰენფელდენი, რიჩარდ ტილეს ფოტოებში. 1990 წელს გამოიცა საბჭოთა კავშირის საფოსტო მარკა, რომელიც ეძღვნებოდა სასახლეს. მოგვიანებით, სასახლის სურათები გამოჩნდა აზერბაიჯანის რესპუბლიკის საფოსტო მარკებზეც. გარდა ამისა, შირვანშაჰების სასახლე ასახული იყო აზერბაიჯანის 10 000 ბანკნოტზე. სასახლის აღწერას ვხვდებით ყურბან საიდის რომანში „ალი და ნინო“[26].
სასახლის არქიტექტურა რამდენიმეჯერ მოხვდა ლეონიდ გაიდაის ფილმში „ბრილიანტის ხელი“ , რომლის ეპიზოდი ბაქოს „ძველ ქალაქში“ გადაიღეს[27].
↑Бретаницкий Л. С. Баку. — Ленинград-Москва: Искусство, 1970. — 245 с.
↑ 5.05.1Левиатов В. Н. Памятники азербайджанской культуры (Бакинский дворец ширваншахов). — Баку: Издательство Азербайджанского филиала Академии наук ССР, 1944. — 52 с.
↑ 6.06.1Левиатов В. Н. Памятники азербайджанской культуры (Бакинский дворец ширваншахов). — Баку: Издательство Азербайджанского филиала Академии наук ССР, 1944. — 52 с.
↑ 7.07.17.27.37.47.5Левиатов В. Н. Памятники азербайджанской культуры (Бакинский дворец ширваншахов). — Баку: Издательство Азербайджанского филиала Академии наук ССР, 1944. — 52 с.
↑И. П. Щеблыкина — «Краткий очерк истории дворца ширваншахов». Изд. АзФАН, 1939 г.
↑Средневековый Восток / Редколлегия: Г. Ф. Гирс (председатель), Е. А. Давидович, С. Б. Певзнер, И. В. Стеблева. — Наука, 1980. — С. 22. — 318 с.
↑История Азербайджана. — Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР, 1960. — Т. 2-й. — С. 359.
↑Левиатов В. Н. Памятники азербайджанской культуры (Бакинский дворец ширваншахов). — Баку: Издательство Азербайджанского филиала Академии наук ССР, 1944. — 52 с.
↑Бретаницкий Л. С. Баку. — Ленинград-Москва: Искусство, 1970. — 245 с.
Untuk posisi matahari, lihat Qingming. QingmingMembakar kertas sembahyang untuk orang yang meninggalNama resmiQingming Jie (清明节) Festival Ching Ming (清明節)Hari Menyapu Makam (掃墓節)Dirayakan olehTionghoa, Chetty,[1] dan orang RyukyuJenisKultural, AsiaMaknaPeringatan mengenang leluhurKegiatanMembersihkan dan menyapu kuburan, sembahyang leluhur, mempersembahkan sesajen kepada almarhum, membakar kertas sembahyangTanggalhari ke-15 setelah Ekuinoks Maret (antara 4 April dan ...
مدرسة سعيدية مدرسه سعیدیه مدرسة سعيدية معلومات الموقع الجغرافي المدينة أرسنجان البلد إيران تعديل مصدري - تعديل مدرسة سعيدية هي مدرسة تاريخية تعود إلى السلالة الصفوية، وتقع في أرسنجان.[1] مراجع ^ Encyclopaedia of the Iranian Architectural History. Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Iran. 19 م...
Design process This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Environmental design – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (December 2018) (Learn how and when to remove this template message) Environmental design is the process of addressing surrounding environmental parameters when devising plans, pr...
Newark, New Jersey, 1912 From roughly 1860 to 1920[1][2] painted photography backdrops were a standard feature of early photography studios. Generally of rustic or quasi-classical design, but sometimes presenting a bourgeoisie trompe-l'œil,[3] they eventually fell out of fashion with the advent of the Brownie and Kodak cameras which brought photography to the masses with concurrent changes to public sensibility. Inasmuch as they were produced for six decades by local ...
Human settlement in EnglandMongewellMongewell ParkMongewellLocation within OxfordshireOS grid referenceSU611877Civil parishCrowmarshDistrictSouth OxfordshireShire countyOxfordshireRegionSouth EastCountryEnglandSovereign stateUnited KingdomPost townWallingfordPostcode districtOX10PoliceThames ValleyFireOxfordshireAmbulanceSouth Central UK ParliamentHenley List of places UK England Oxfordshire 51°35′10″N 1°07′08″W / 51.586°N 1.119°W...
Minority in Greece Ethnic group Slavic speakers of Greek MacedoniaRegions with significant populationsFlorina, Edessa, Kastoria, Thessaloniki, Serres, Kilkis[1] Greece50,000–250,000 (est.)[2][3][4][5][6][7][8][9] Bulgariadescendants of the 92,000–120,000 (est.) refugees from Greece (1913–1950)[10][11][12] Australia81,745 (2006 census) – 90,000 (est.) descendants of migrants f...
Minimum age for an elected governmental official Youth rights Activities Bailey v. Drexel Furniture Co. Child Labor Deterrence Act Children's Online Privacy Protection Act Kids Online Safety Act Convention on the Rights of the Child Fair Labor Standards Act Hammer v. Dagenhart History of youth rights in the United States Morse v. Frederick Newsboys' strike of 1899 Prez Quebec Charter of Human Rights and Freedoms Wild in the Streets Theory/concepts Adultcentrism Adultism Ageism Criminalization...
American television game show For the unrelated American game show of the same name that debuted in 1952, see Wheel of Fortune (1952 game show). For other uses, see Wheel of Fortune (disambiguation). Wheel of FortuneAlso known asWheelGenreGame showCreated byMerv GriffinDirected byJeff GoldsteinDick CarsonMark CorwinBob CisnerosRobert EnnisAlex Van WagnerPresented byChuck WooleryPat SajakRolf BenirschkeBob GoenSusan StaffordVanna WhiteRyan SeacrestAnnouncerCharlie O'DonnellJack ClarkM. G. Kell...
Voce principale: Golden State Warriors. Golden State WarriorsStagione 2019-2020Sport pallacanestro Squadra G.S. Warriors CoachSteve Kerr ProprietarioJoe LacobPeter Guber General managerBob Myers NBA15-50 (.231)Division: 5°(Pacific)Conference: 15° (Western) PlayoffNon qualificata StadioOracle Arena 2018-2019 2020-2021 Dati aggiornati al 16 novembre 2020 La stagione 2019-2020 dei Golden State Warriors è stata la 74ª stagione della franchigia nella NBA. L'11 marzo 2020, la stagione...
Proposed political union of New Brunswick, Nova Scotia and Prince Edward Island For maritime industry labour unions, see Trade union. The three Maritime provinces. Maritime Union (French: Union des Maritimes) is a proposed political union of the three Maritime provinces of Canada – New Brunswick, Nova Scotia, and Prince Edward Island – to form a single new province.[1] The idea has been proposed at various times throughout Canadian history. Most recently, it was reintroduced in No...
Canadian aviator For other people named George Johnson, see George Johnson (disambiguation). George Owen JohnsonNickname(s)G.O.Born(1896-01-24)January 24, 1896Woodstock, OntarioDiedMarch 28, 1980(1980-03-28) (aged 84)Vancouver, British ColumbiaAllegiance CanadaService/branch Royal Naval Air Service Royal Flying Corps Royal Air Force Canadian Air Force (1918-20) Canadian Air Force (1920-24) Royal Canadian Air ForceYears of service1913–1947RankAir MarshalUnitNo. 84 Squadron RAF...
This article relies largely or entirely on a single source. Relevant discussion may be found on the talk page. Please help improve this article by introducing citations to additional sources.Find sources: 2007–08 in Danish football – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (August 2016) Football in DenmarkSeason2007–08 ← 2006–07 2008–09 → The 2007-08 season in Danish football, starting July 2007 and ending June 2008. ...
Rogan's SeatThe moorland from the summit with Mickle Fell in the backgroundHighest pointElevation672 m (2,205 ft)Prominencec. 195 mParent peakGreat Shunner FellListingMarilyn, Hewitt, NuttallCoordinates54°25′24″N 2°07′35″W / 54.42327°N 2.12634°W / 54.42327; -2.12634GeographyRogan's SeatNorth Yorkshire, England Parent rangeYorkshire DalesOS gridNY919031Topo mapOS Landranger 98 Rogan's Seat is a remote hill located near East Stonesdale and Gun...
Association football club in Aarhus Football clubVRIFull nameVejlby-Risskov IdrætsklubFounded9 November 1937; 86 years ago (1937-11-09)GroundNES Park, RisskovChairmanJesper Ørskov NielsenHead coachAndreas Skriver NielsenLeagueDenmark Series2021–22Denmark Series Group 4, 8th of 10WebsiteClub website Home colours Away colours Vejlby-Risskov Idrætsklub, commonly known as VRI, is a sports club based in Risskov, Aarhus, Denmark. VRI is mostly known for its association footba...
Traditional age reckoning in East AsiaThis article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: East Asian age reckoning – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (September 2024) (Learn how and when to remove this message)How the age of a Korean person, who was born on June 15, is determined by traditional and of...
This article is about the town and former municipality in the Netherlands. For the borough in New Jersey, see Brielle, New Jersey. Town in South Holland, NetherlandsBrielle BrillTownHistoric town centre FlagCoat of armsLocation in South HollandCoordinates: 51°54′N 4°10′E / 51.900°N 4.167°E / 51.900; 4.167CountryNetherlandsProvinceSouth HollandMunicipalityVoorne aan ZeeArea[1] • Total31.14 km2 (12.02 sq mi) • Land27...
_azerbaijan_8-18centuries10.jpg)
_azerbaijan_8-18centuries9.jpg)
_f-1.jpg)
