უიღურები

უიღურები
ئۇيغۇر
საერთო მოსახლეობა
11 000 000 (დაახ.)
რეგიონები მნიშვნელოვანი მოსახლეობით
ჩინეთის დროშა ჩინეთი (სინძიანი) 10 019 758[1]
ყაზახეთის დროშა ყაზახეთი 223 100[2]
უზბეკეთის დროშა უზბეკეთი 55 220
ყირგიზეთის დროშა ყირგიზეთი 49 000[3]
თურქეთის დროშა თურქეთი 19 300
რუსეთის დროშა რუსეთი 3 696[4]
უკრაინის დროშა უკრაინა 197[5]
ენები უიღურული
რელიგიები სუნიზმი

უიღურები (უიღ. ئۇيغۇر; [6] ჩინ.: 维) — ცენტრალურ და აღმოსავლეთ აზიაში მცხოვრები თურქული ეთნოსი. დღეისთვის უიღურების უმეტესობა ცხოვრობს ჩინეთში, სინძიანის პროვინციაში. უიღურების დაახლოებით 80%-ცხოვრობს სინძიანის სამხრეთ ნაწილში - ტარიმის დაბლობში.[7] უიღურები ჩინეთში სიძიანის გარდა ცხოვრობენ ტაოიანში, სამხრეთ-ცენტრალურ ხუნანიში.[8] ჩინეთის გარდა უიღურები ასევე ცხოვრობენ: ყაზახეთში, ყირგიზეთსა და უზბეკეთში. ასევე მცირე დიასპორებია: ავღანეთში, პაკისტანში, გერმანიაში, ნიდერლანდებში, რუსეთში, აშშ-სა და თურქეთში.[9]უიღურების რელიგიაა ისლამი, რომელმაც XIV-XVII საუკუნეებში განდევნა ქრისტიანობა, ამანიქეველობა, შამანიზმი და ბუდიზმი.

სახელი

სახელ უიღურის მნიშვნელობა უცნობია. ყველაზე ახლოს დგას სიტყვა uyushmaq-თან რომელიც აღნიშნავს გაერთიანებულ ხალხს. ორხონ-ენისეის ძეგლებზე უიღურები მოხსენებულია როგორც uyɣur[10] რაც ჩინურში ტანის დინასტიის ანალებში გადავიდა როგორც -Huí Hé (回紇).[11] მოგვიანებით 788 - 809 წლებში უიღურების მოთხოვნით დასახელება შეიცვალა Huí Hú (回鶻)-ით. ხუთი დინასტიის ისტორიაში ტერმინი განმარტებულია როგორც „არწივის ირაო“.[12]

ისტორია

უიღურების წინაპრები აზიის ერთ-ერთი უძველესი ტომი იყო და მნიშვნელოვან როლს თამაშობდნენ ჰუნების ტომობრივ გაერთიანებაში.ეთნიკური კონსოლიდაციის პროცესი დამთავრდა VIII საუკუნეში. თურქთა სახაკანოსდაცემის შემდეგ მდინარე ორხონის ხეობაში ჩამოყალიბდა უიღურთა ადრინდელი ფეოდალური სახელმწიფო. 840 წელს ის დაარბიეს ენისეის ყირგიზებმა. ნაწილი XII საუკუნეში დაიპყრეს ტანგუტებმა და ყარახატაელებმა. XIV საუკუნეში უიღურები შევიდნენ მონღოლეთის შემადგენლობაში. მიუხედავად დამპყრობთა ძლიერი გავლენისა, უიღურებმა შეინარჩუნეს ეროვნული თვითშეგნება და ენა. 1949 წლიან უიღურები ცხოვრობენ ჩინეთის შემადგენლობაში შემავალი სინძიანის ავტონომიურ რეგიონში. მათი ძირითადი საქმიანობაა მიწათმოქმედება და შინახელოსნობა. ჩინეთის ხელისუფლებას ხშირად ადანაშაულებენ უიღურების უფლებების დარღვევაში.[13]

ლიტერატურა

  • ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, თბ., 1986. — გვ. 118-119.
  • Hessler, Peter. Oracle Bones: A Journey Through Time in China. New York: Harper Perennial, 2006.
  • Hierman, Brent. "The Pacification of Xinjiang: Uighur Protest and the Chinese State, 1988-2002." Problems of Post-Communism, May/Jun2007, Vol. 54 Issue 3, pp 48–62
  • Human Rights in China: China, Minority Exclusion, Marginalization and Rising Tensions, London, Minority Rights Group International, 2007

რესურსები ინტერნეტში

სქოლიო

  1. ↑ Xinjiang 新疆. The China Story. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2017-06-28. ციტირების თარიღი: 2013-12-04.
  2. ↑ Агентство Республики Казахстан по статистике :Итоги переписи населения Республики Казахстан 2009 года დაარქივებული 2010-02-08 საიტზე Wayback Machine.
  3. ↑ 3.1. Численность постоянного населения по национальностям. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-05-30. ციტირების თარიღი: 2013-12-04.
  4. ↑ Перепись населения России 2010 года. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-12-23. ციტირების თარიღი: 2013-12-04.
  5. ↑ State statistics committee of Ukraine - National composition of population, 2001 census
  6. ↑ Mair, Victor. (13 July 2009) A Little Primer of Xinjiang Proper Nouns. Language Log. ციტირების თარიღი: 30 July 2009.
  7. ↑ Dillon, Michael (2004). Xinjiang: China's Muslim far northwest. Routledge. ISBN 978-0-415-32051-1. p.24
  8. ↑ „Ethnic Uygurs in Hunan Live in Harmony with Han Chinese“. People's Daily. 29 December 2000.
  9. ↑ Ethno-Diplomacy: The Uyghur Hitch in Sino-Turkish Relations (PDF). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-09-27. ციტირების თარიღი: 2011-08-28.
  10. ↑ Lilla Russell-Smith (2005). Uygur Patronage In Dunhuang: Regional Art Centres On The Northern Silk Road. Brill, გვ. 33. ISBN 978-9004142411. 
  11. ↑ Colin MacKerras, The Uighur Empire According to the T'ang Dynasty Histories, Australian National University, 1972, p. 224.
  12. ↑ 舊五代史 Jiu Wudai Shi, Chapter 138. Original text: 回鶻，其先匈奴之種也。後魏時，號爲鐵勒，亦名回紇。唐元和四年，本國可汗遣使上言，改爲回鶻，義取迴旋搏擊，如鶻之迅捷也。]
  13. ↑ ჩინეთის ხელისუფლება მილიონამდე უიღურს და სხვა ეთნიკურ ჯგუფებს აიძულებს ბამბის პლანტაციებში ხელით მუშაობას რადიო „თავისუფლება“ დეკემბერი 16, 2020

Read other articles:

Klub Sepak Bola Jiangsu

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Oktober 2022. JiangsuNama lengkapKlub Sepak Bola JiangsuBerdiri1958; 66 tahun lalu (1958) (semi-profesional) 28 Maret 1994 (profesional)Dibubarkan28 Februari 2021StadionPusat Olimpiade Olahraga Nanjing, Nanjing, Jiangsu, Tiongkok(Kapasitas: 61.443)LigaLiga Supe...

 

 

Poltava

Poltava (Ukrainian: Полта́ваcode: uk is deprecated ) ialah kota dan pusat oblast di Provinsi Poltava di Ukraina tengah dengan sejumlah 313.400 penduduk (2004). Iklim Data iklim Poltava (1980-2018) Bulan Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Agt Sep Okt Nov Des Tahun Rekor tertinggi °C (°F) 9.4 (48.9) 16.0 (60.8) 22.4 (72.3) 29.9 (85.8) 34.2 (93.6) 35.7 (96.3) 37.2 (99) 39.4 (102.9) 33.5 (92.3) 29.6 (85.3) 19.3 (66.7) 13.5 (56.3) 39.4 (102.9) Rata-rata tertinggi °C (°F) −2.0 (28.4) −1.1 ...

 

 

Топонимические легенды

Эта статья описывает ситуацию применительно лишь к одному региону, возможно, нарушая при этом правило о взвешенности изложения. Вы можете помочь Википедии, добавив информацию для других стран и регионов. Капитолийская волчица, вскармливающая братьев Ромула и Рема. Один ...

Olimpiade Sains Nasional Indonesia

Olimpiade Sains Nasional (OSN), sempat diubah namanya menjadi Kompetisi Sains Nasional (KSN), kemudian kembali lagi dengan sebutan lamanya, yakni Olimpiade Sains Nasional (OSN), merupakan ajang kompetisi tahunan dalam bidang sains bagi para siswa SD, SMP, dan SMA serta yang sederajat di seluruh Indonesia. Kompetisi ini diselenggarakan oleh Pusat Prestasi Nasional di bawah Kementerian Pendidikan, Kebudayaan, Riset, dan Teknologi Republik Indonesia (Kemdikbudristek, sebelumnya Kemdikbud). Sisw...

 

 

Chicago Loop

Pemandangan dari Chicago Loop yang terlihat dari sisi selatan Danau Michigan. Chicago Loop, merupakan pusat keuangan, komersial, dan bisnis kota Chicago yang juga menjadi salah satu dari 77 wilayah resmi yang ditetapkan pemerintah kota. Wilayah ini juga merupakan di mana terdapat kantor balai kota dan kantor dinas dari Cook County. Sisi utara dari Chicago Loop dibatasi oleh Sungai Chicago, sisi bagian timur dibatasi oleh Danau Michigan yang merupakan danau terbesar kelima di dunia, dan di bag...

 

 

La Tribune (Sherbrooke)

Pour les articles homonymes, voir Sherbrooke (homonymie) et La Tribune. Cet article est une ébauche concernant la presse écrite et le Québec. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Pays Canada Zone de diffusion Cantons-de-l'Est Langue Français Périodicité Quotidien Format Tabloïd Genre Généraliste Diffusion 33 000 ex. (2008[1]) Date de fondation 1910 Ville d’édition Sherbrooke, Québec ...

KRL Depok Ekspres

Artikel ini tidak memiliki referensi atau sumber tepercaya sehingga isinya tidak bisa dipastikan. Tolong bantu perbaiki artikel ini dengan menambahkan referensi yang layak. Tulisan tanpa sumber dapat dipertanyakan dan dihapus sewaktu-waktu.Cari sumber: KRL Depok Ekspres – berita · surat kabar · buku · cendekiawan · JSTOR KRL JR 103 (Depok Ekspres) di Stasiun Gambir. Kereta Rel Listrik (KRL) Depok Ekspres adalah kereta komuter ekspres yang pernah berope...

 

 

Listed buildings in Sheffield S6

The S6 district lies within the City of Sheffield, South Yorkshire, England. The district contains 180 listed buildings that are recorded in the National Heritage List for England. Of these, one is listed at Grade I, the highest of the three grades, four are at Grade II*, the middle grade, and the others are at Grade II, the lowest grade. The district is in the north west of the city of Sheffield, and covers the areas of Bradfield, Dungworth, Hillsborough, Loxley, Malin Bridge...

 

 

Histoire de l'art

Pour les articles homonymes, voir Histoire de l'art (homonymie). Pour l’histoire de l'art en tant qu'histoire de l'ensemble constitué par des œuvres artistiques, voir l'Histoire de l'art par période, Art par période et Analyse artistique. Si ce bandeau n'est plus pertinent, retirez-le. Cliquez ici pour en savoir plus. Cet article d'histoire doit être recyclé (septembre 2016). Une réorganisation et une clarification du contenu paraissent nécessaires. Améliorez-le, discutez des poin...

Thomas Bryant

Questa voce sull'argomento cestisti statunitensi è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Thomas Bryant Thomas Bryant con la maglia dei Washington Wizards Nazionalità  Stati Uniti Altezza 208 cm Peso 112 kg Pallacanestro Ruolo Centro Squadra  Miami Heat CarrieraGiovanili Bishop Kearney High SchoolHuntington Prep High School2015-2017 Indiana HoosiersSquadre di club 2017-2018 ...

 

 

コルク

この記事は検証可能な参考文献や出典が全く示されていないか、不十分です。出典を追加して記事の信頼性向上にご協力ください。（このテンプレートの使い方）出典検索?: コルク – ニュース · 書籍 · スカラー · CiNii · J-STAGE · NDL · dlib.jp · ジャパンサーチ · TWL（2017年4月） コルクを打ち抜いて作った瓶の栓 コルク（木栓、�...

 

 

Fibrina

Questa voce sull'argomento proteine è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. FibrinaGeneHUGOFGA Entrez2243 LocusChr. 4 q28 ProteinaNumero CAS9001-31-4 OMIM134820 UniProtNM_000508 PDBP02671 Modifica dati su Wikidata · Manuale La fibrina è una proteina fibrillare del sangue coinvolta nel processo di coagulazione, viene polimerizzata per formare una maglia (insieme con le piastrine) sopra il...

Il treno per il Darjeeling

Il treno per il DarjeelingAdrien Brody, Jason Schwartzman e Owen Wilson in una scena del filmTitolo originaleThe Darjeeling Limited Paese di produzioneStati Uniti d'America Anno2007 Durata91 min Rapporto2,35:1 Generedrammatico, commedia RegiaWes Anderson SoggettoWes Anderson SceneggiaturaWes Anderson, Roman Coppola, Jason Schwartzman ProduttoreWes Anderson, Roman Coppola, Scott Rudin, Lydia Dean Pilcher Produttore esecutivoSteven Rales Casa di produzioneAmerican Empirical Pictures Distrib...

 

 

Мангонель

Мангонель (англ. mangonel, фр. mangonneau, араб. المنجنيق‎, al-manajaniq, позднелат. manganum, визант. греч. manganon — «военная машина», искаж. греч. монанкон — «однорукий») — средневековый термин, в разных странах закрепившийся за одноплечевыми камнемётами с различными принципами де�...

 

 

Gravity (John Mayer song)

2006 single by John MayerGravitySingle by John Mayerfrom the album Continuum ReleasedSeptember 12, 2006Recorded2006GenreBlues rocksoft rock[1]soul[2]Length4:05LabelSony BMGAwareColumbiaSongwriter(s)John MayerProducer(s)John MayerSteve JordanJohn Mayer singles chronology Belief (2006) Gravity (2006) Dreaming with a Broken Heart (2007) Gravity is a song by American musician John Mayer. It is written by Mayer and produced by Mayer and Steve Jordan. Gravity is featured on three of...

西遊記大結局之仙履奇緣

本條目存在以下問題，請協助改善本條目或在討論頁針對議題發表看法。 此條目需要編修，以確保文法、用詞、语气、格式、標點等使用恰当。 (2013年8月6日)請按照校對指引，幫助编辑這個條目。（幫助、討論） 此條目剧情、虛構用語或人物介紹过长过细，需清理无关故事主轴的细节、用語和角色介紹。 (2020年10月6日)劇情、用語和人物介紹都只是用於了解故事主軸，輔助�...

 

 

Thomas Ambrose Butler

19th-century Irish American Catholic priest and author Reverend FatherThomas Ambrose ButlerButler as a young priestChurchRoman Catholic ChurchArchdioceseDublinSt. LouisDioceseLeavenworthOrdersOrdinationMay 17, 1864by Paul CullenPersonal detailsBornThomas Ambrose Butler(1837-03-21)March 21, 1837Dublin, IrelandDiedSeptember 6, 1897(1897-09-06) (aged 60)St. Louis, Missouri, United StatesBuriedCalvary CemeterySt. Louis, Missouri, U.S.DenominationRoman CatholicEducationCatholic Universit...

 

 

Hans Dekkers (cyclisme, 1981)

Cet article est une ébauche concernant un coureur cycliste néerlandais. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?). Pour plus d’informations, voyez le projet cyclisme. Pour les articles homonymes, voir Hans Dekkers et Dekkers. Hans DekkersHans Dekkers lors du Grand Prix de l'Escaut 2015 à Schoten.InformationsNaissance 8 août 1981 (42 ans)EindhovenNationalité néerlandaiseSpécialité SprinteurÉquipes non-UCI 2012-2013TML Dommelstreek2014-2017Arrow...

Siemens NX

Computer-aided design software NX (Software)Developer(s)Siemens Digital Industries SoftwareInitial releaseOctober 1973; 50 years ago (1973-10)Stable release*see chart below Operating systemMac OS up to NX12, Unix-like (x64, partially), Windows (x64)Available inmulti-languageTypeCAD/CAM/CAE/PLMLicenseproprietaryWebsitewww.plm.automation.siemens.com/global/en/products/nx/ NX, formerly known as Unigraphics, is an advanced high-end CAD/CAM/CAE, which has been owned since 20...

 

 

رئيس السنغال

رئيس جمهورية السنغال رئيس السنغالشعار السنغال شاغل المنصب بشيرو جمعة فاي منذ 2 أبريل 2024 البلد السنغال  عن المنصب مقر الإقامة الرسمي شارع روم، دكار مدة الولاية 5 سنوات، قابلة للتجديد مرة واحدة فقط تأسيس المنصب 6 سبتمبر 1960 تعديل مصدري - تعديل   جزء من سلسلة مقالات سياسة ا�...