სხივფარფლიანი თევზები

სხივფარფლიანი თევზები

მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:  ცხოველები
ტიპი:  ქორდიანები
ზეკლასი:  ძვლიანი თევზები
კლასი:  სხივფარფლიანი თევზები
ლათინური სახელი
Actinopterygii (Klein, 1885)
ქვეჯგუფები

სისტემატიკა
ვიკისახეობებში
სურათები
ვიკისაწყობში
ITIS  161061
NCBI  7898
EOL  1905
FW  266403

სხივფარფლიანი თევზები (ლათ. Actinopterygii) — ხერხემლიან ცხოველთა კლასი. ცნობილი არიან ქვედა დევონური პერიოდიდან (400 მლნ. წლის წინ), ყველაზე დიდ მრავალფეროვნებას მიაღწიეს ახალი ერის დასაწყისისთვის. ადრე განიხილებოდა ძვლიანი თევზების კლასის ქვეკლასად. სხივფარფლიანებს მიეკუთვნება ხრტილოვანი განოიდები, ძვლიანი განოიდები და ძვლოვანი თევზები (ზოგიერთი კლასიფიკიაციით — აგრეთვე მრავალფარფლიანები, ცალკე ტაქსონად Cladistia). მათ შორის არიან როგორც გიგანტები (5–7 მეტრის სიგრძისა და 200–1500 კგ მასის თევზები — სვია, კალუგა, არაპაიმა), ისე ძალიან მცირე ზომისანი, მაგ., ფილიპინების კუნძულების რაიონებში მობინადრე 7–11 მმ სიგრძის ღორჯოები. ძლიერ მრავალფეროვანია სხეულის ფორმა და შეფერილობა; ზოგიერთს შეუძლია გრუნტის მიხედვით სწრაფად შეიცვალოს მოხატულობა და ფერი (კამბალასნაირნი). სხივფარფლოვანი თევზების ფარფლთა ფრთები (ლაპოტები) უკავია ხრტილოვან ან ძვლოვან სხივებს (აქედან სახელწოდება). სხეული დაფარულია ძვლოვანი ქერცლით (ციკლოიდური ან ქტენოიდური), ფირფიტებით ან შიშველია;[1] ძვლოვანი ქერცლი ერთიმეირეზე კრამიტის სახურავივითაა განლაგებულია. ჯავშნოსან ქარიყლაპიებს აქვთ განოიდური ქერცლი.[2] ჩონჩხში აქვთ ძვლოვანი ქსოვილი.[1] ჩონჩხი ძვლოვანია, ზოგიერთ სახეობას აქვს ქორდა ან მისი ნაშთი. მალები ამფიცელურია. წყვილი ფარფლები სხეულისადმი ვერტიკალურადაა განლაგებული. კუდის ფარფლი ჰომოცერკალურია.[2] ყბები კბილიანია. ლაყუჩები მდებარეობს სალაყუჩე რკალებში და დაფარულია სარქვლებით. ნესტოები წყვილია. შიგნითა ყურში სამი ნახევარწრიული არხია. საცურავი ბუშტი ზოგიერთს არ აქვს. ანალური და შარდსასქესო ხვრელები, ჩვეულებრივ, მუცლის ფარფლების უკან მდებარეობს. ძვლოვანი თევზების სისხლძარღვოვან სისტემას ახასიათებს სისხლის მიმოქცევის ერთი წრე და ორკამერიანი (წინაგულები და პარკუჭები) გული; მათ ნაწლავში სპირალური სარქველი არ აქვთ.[1] განსხვავებულსქესიანები არიან, მხოლოდ ზღვის ქორჭილაა ჰერმაფროდიტი. სხივფარფლიანი თევზებს ახასიათებს გარეგანი განაყოფიერება, გამონაკლისია ზოგიერთი სახეობა, რომლებიც შინაგან განაყოფიერებით მრავლდებიან და ცოცხლადმშობები არიან.[2]

სხივფარფლიანი თევზები აერთიანებს ყველა თანამედროვე თევზის 97%-ს; მათ შორისაა 26 ათასზე მეტი სახეობა, დაახლ. 4500 გვარი და 500-ზე მეტი ოჯახი. ხერხემლიანი ცხოველების ყველაზე მრავალფეროვანი ჯგუფია. ხანგრძლივმა ევოლუციამ, რასაც თან ახლდა ფართო ადაპტიური რადიაცია, განაპირობა ამ თევზების მორფოლოგიური და ეკოლოგიური თავისებურებების ასეთი მრავალფეროვნება. ცხოვრობენ მტკნარ წყლებსა და ზღვებში, მთის ნაკადულებსა და ტბებში, მზით განათებულ მარჯნის რიფებსა და სინათლეს მოკლებულ გამოქვაბულებში, ოკეანეების ღრმულებში; ზოგიერთმა თევზმა შეიძინა წყლიდან ამოხტომის და მასზე ლივლივის ან წყლის გარეთ ხანგრძლივად ყოფნის უნარი (ნოტიო ტროპიკების ატმოსფეროში — ხტუნიები). მრავალფეროვანია საკვების მოპოვებისა საშუალებები და კვების სპექტრი.[1]

მრავალი სხივფარფლიანი თევზი რეწვისა და აკვაკულტურის მთავარი ობიექტია.[1]

კლასიფიკაცია

თანამედროვე სხივფარფლიანი თევზების კლასიფიკაციის ყველაზე გავრცელებული კლადოგრამა იხილეთ ქვემოთ:[3][4][5]

Actinopterygii
Cladistia

Polypteriformes (მრავალფარფლები)

 
Actinopteri
Chondrostei

Acipenseriformes (ზუთხები, დინგნიჩაბები)

 
Neopterygii
Holostei
 

Lepisosteiformes (კაიმანისებრი თევზები)

 
 

Amiiformes (ამია)

 
275 მლნ.
 

Teleostei

310 მლნ.
360 მლნ.
 
 


 
სხივფარფლიანი თევზები
პრეკამბრ. კამბრ. ორდოვიც. სილ. დევონ. კარბონული პერმ. ტრიას. იურული ცარცული პალეოგ. ნეო. IV
◄ 570 500 440 410 360 285 251 199,6 145,5 65,5 23,03 2
 ◄ მლნ. წლის წინ 

სქოლიო

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Решетников Ю. С. Лучепёрые рыбы // Большая российская энциклопедия. т. 18. — М., 2011. — стр. 168.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 ჯანაშვილი ა., სხივფარფლიანი თევზები // ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 9, თბ., 1985. — გვ. 631.
  3. ↑ Thomas J. Near; et al. (2012). „Resolution of ray-finned fish phylogeny and timing of diversification“. PNAS. 109 (34): 13698–13703. Bibcode:2012PNAS..10913698N. doi:10.1073/pnas.1206625109. PMC 3427055. PMID 22869754.
  4. ↑ Betancur-R, Ricardo; et al. (2013). „The Tree of Life and a New Classification of Bony Fishes“. PLOS Currents Tree of Life. 5 (Edition 1). doi:10.1371/currents.tol.53ba26640df0ccaee75bb165c8c26288. PMC 3644299. PMID 23653398. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 13 October 2013. ციტირების თარიღი: 28 ნოემბერი 2021. მითითებულია ერთზე მეტი |archiveurl= და |archive-url= (დახმარება); მითითებულია ერთზე მეტი |archivedate= და |archive-date= (დახმარება)
  5. ↑ Laurin, M.; Reisz, R.R. (1995). „A reevaluation of early amniote phylogeny“. Zoological Journal of the Linnean Society. 113 (2): 165–223. doi:10.1111/j.1096-3642.1995.tb00932.x.

Read other articles:

Justine De Jonckheere

Belgian model Justine De JonckheereBornJustine De Jonckheere[1] (1992-03-24) 24 March 1992 (age 31) [1]Menen, BelgiumHeight1.73 m (5 ft 8 in)[1]Beauty pageant titleholderTitleMiss Belgium 2011Hair colorBlonde[1]Eye colorBrown[1]Majorcompetition(s)Miss Universe 2011 (Unplaced)Miss World 2011 (Unplaced) Justine De Jonckheere (born 24 March 1992) is a Belgian model and beauty pageant titleholder who was crowned Miss Belgium 2011 and rep...

 

Alexander Sokurov

Alexander SokurovLahirAlexander Nikolayevich Sokurov14 Juni 1951 (umur 72)Podorvikha, Oblast Irkutsk, RSFS RusiaPekerjaanSutradaraTahun aktif1978–sekarangPenghargaan Alexander Nikolayevich Sokurov, ARR (Rusia: Алекса́ндр Никола́евич Соку́ровcode: ru is deprecated ; kelahiran 14 Juni 1951) adalah seorang pembuat film Rusia. Karya buatannya yang paling signifikan meliputi sebuah film fitur yang berjudul Russian Ark (2002), yang difilmkan secara sekali s...

 

Brian van Loo

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada November 2022. Brian van Loo Informasi pribadiNama lengkap Brian Marcel van LooTanggal lahir 2 April 1975 (umur 48)Tempat lahir Almelo, BelandaTinggi 1,98 m (6 ft 6 in)Posisi bermain Penjaga gawangInformasi klubKlub saat ini Heracles AlmeloNomor ...

Battle of Perez Dasmariñas

Battle of Perez DasmariñasCavite Offensive of 1897Part of the Philippine RevolutionDateFebruary 15 (Start of the Cavite Offensive) to March 24, 1897LocationPerez Dasmariñas (with nearby vicinities of the town), Cavite, PhilippinesResult Spanish victoryBelligerents Katipunan Magdalo Spanish Empire Guardia CivilCommanders and leaders Emilio Aguinaldo Crispulo Aguinaldo † Flaviano Yengko † Placido Campos Marcela Marcelo †[1] Jose de Lachambre Antonio Z...

 

Христианский мир

Процент христианского населения по странам (данные за 2014 год)[1] Христианский мир[2][3] — исторически христианские страны — страны с христианским большинством, страны, в которых христианство доминирует[4][2] или с которыми оно культурно или истори�...

 

Sinema Thailand

Sinema ThailandSinema Siam dalam lingkar Siam dengan The Tin Mine karya Jira Maligool pada bagian bawahnya pada 26 Mei 2005. The Tin Mine adalah perwakilan Thailand untuk Oscar Berbahasa Asing Terbaik.Jumlah layar757 (2010)[1] • Per kapita1.2 per 100,000 (2010)[1]Film fitur yang diproduksi (2005-2009)[2]Total45 (rata-rata)Jumlah admisi (2010)[3]Total28,300,000Keuntungan Box Office (2012)[4]Total$142 juta Sinema Thailand bermul...

Natsuiro Kiseki

Japanese anime television series Natsuiro KisekiCover of first BD volume featuring the main characters (from left to right): Natsumi Aizawa, Saki Mizukoshi, Yuka Hanaki and Rinko Tamaki夏色キセキGenreSlice of life MangaWritten bySunriseIllustrated byTatsuhikoPublished bySquare EnixMagazineYoung GanganDemographicSeinenOriginal runJanuary 20, 2012 – March 15, 2013Volumes3 Anime television seriesDirected bySeiji MizushimaWritten byTatsuhiko UrahataMusic byMas...

 

Deputy Prime Minister of Greece

Senior member of the Greek cabinet Deputy Prime Minister of GreeceCoat of arms of the Greek GovernmentIncumbentVacantsince 25 May 2023Government of GreeceMember ofCabinetReports toPrime MinisterAppointerPrime Minister of GreeceTerm lengthNo fixed termInaugural holderKonstantinos KanarisFormation1862; 162 years ago (1862)WebsiteDeputy Prime Minister's Office This article is part of a series onPolitics of Greece Constitution Constitutional history Human rights Executive H...

 

British colonization of the Americas

The colonies of Great Britain in the Americas Part of a series onEuropean colonizationof the Americas First wave Basque British Curonian Danish Dutch French German Hospitaller Italian Norse Portuguese Russian Scottish Spanish Swedish Colonization of Canada Colonization of the United States Decolonization  History portalvte The British colonization of the Americas is the history of establishment of control, settlement, and colonization of the continents of the Americas by England, Sc...

PFC Slavia Sofia

Bulgarian association football club Football clubPFC Slavia Sofia 1913Full nameProfessional Football Club SlaviaNickname(s)Белите (The Whites) Добрата стара Славия (The good old Slavia) Лавината (The Avalanche) Бялата дама (The White Lady) Founded10 April 1913; 111 years ago (1913-04-10)GroundStadion Aleksandar ShalamanovCapacity25,000OwnerMladen MihalevChairmanVentsislav StefanovManagerZlatomir ZagorčićLeagueFirst League2022–23F...

 

Comté de Genève

Pour les articles homonymes, voir Genève (homonymie) et Genevois (province). Comté de Genève avant le XIe siècleprobablement au IXe siècle – 14011416 Informations générales Statut Comté du Saint-Empire Capitale Genève, puis Annecy et La Roche Histoire et événements 5 août 1401 Odon de Thoire-Villars vend le comté à Amédée VIII de Savoie. 1564 Jacques de Savoie-Nemours érige le comté en duché. Entités précédentes : Royaume de Bourgogne : -...

 

Governatore delle Isole Vergini statunitensi

Governatore delle Isole Vergini statunitensi Albert Bryan 9º governatore delle Isole Vergini statunitensi Nome originaleGovernor of the United States Virgin Islands Stato Stati Uniti In caricaAlbert Bryan (D) da7 gennaio 2019 Istituito1º luglio 1969 Durata mandatomandato quadriennale, rinnovabile una volta Modifica dati su Wikidata · Manuale Il governatore delle Isole Vergini statunitensi è il capo del governo locale del territorio organizzato delle Isole Vergini Americane. Dal ...

Andrea Dovizioso

Italian motorcycle racer Andrea DoviziosoDovizioso in 2018NationalityItalianBorn (1986-03-23) 23 March 1986 (age 38)Forlimpopoli, ItalyBike number04Websiteandreadovizioso.com Motorcycle racing career statistics MotoGP World Championship Active years2008–2022 ManufacturersHonda (2008–2011)Yamaha (2012, 2021–2022) Ducati (2013–2020) Championships02022 championship position21st (15 pts) Starts Wins Podiums Poles F. laps Points 248 15 62 7 11 2583 250cc World ChampionshipActive ...

 

Gaius (ahli hukum)

Gaius atau Caius. Gaius adalah seorang ahli hukum Romawi. Tidak banyak yang diketahui mengenai kehidupan pribadinya. Nama lengkapnya saja tidak diketahui, tetapi kemungkinan ia hidup dari tahun 110 hingga 179 M, karena ia banyak menulis mengenai undang-undang yang ditetapkan pada masa itu. Berdasarkan bukti-bukti dari karya-karyanya, kemungkinan ia aktif menulis pada masa kekuasaan Kaisar Hadrianus, Antoninus Pius, Marcus Aurelius dan Commodus. Setelah kematiannya, Gaius dan empat ahli hukum ...

 

Подоходный налог

Подоходный налог — основной вид прямых налогов. Исчисляется в процентах от совокупного дохода физических или юридических лиц за вычетом документально подтверждённых расходов, в соответствии с действующим законодательством. В ряде стран подоходным налогом называют...

Eastern religions

Religions that originated in East, South and Southeast Asia Part of a series onCulture of Asia Cinema Cuisine Medicine Philosophy Religion Sport vte Approximate distribution of Eastern religions today[timeframe?] (yellow), as opposed to the Abrahamic world (purple). The Eastern religions are the religions which originated in East, South and Southeast Asia and thus have dissimilarities with Western, African and Iranian religions.[1] Eastern religions include:[2][3&#...

 

Compton Mackenzie

Scottish writer (1883–1972) SirCompton MackenzieOBEMackenzie in 1914Born(1883-01-17)17 January 1883West Hartlepool, County Durham, EnglandDied30 November 1972(1972-11-30) (aged 89)Edinburgh, Midlothian, ScotlandResting placeBarra, ScotlandEducationSt Paul's School, LondonAlma materMagdalen College, OxfordOccupations Scottish croquet player actor broadcaster writer political activist Years active1907–1971Notable workWhisky GaloreThe Monarch of the GlenSpouses Faith Stone ...

 

Evita (musical)

1978 musical by Lloyd Webber and Rice EvitaProgramme from the original West End Production at the Prince Edward TheatreMusicAndrew Lloyd WebberLyricsTim RiceBookTim RiceBasisThe life of Eva PerónPremiereJune 21, 1978: Prince Edward Theatre, LondonProductions 1978 West End 1979 Broadway 2006 West End 2012 Broadway 2014 West End 2017 West End 2019 London Awards Laurence Olivier Award for Best New Musical Tony Award for Best Musical Tony Award for Best Book of a Musical Tony Award for Best Orig...

Villa Adriana

Villa Adriana (Tívoli) Patrimonio de la Humanidad de la Unesco Canopo en Villa Adriana, que imitaba la villa egipcia de Canopo, un lugar de recreo cercano a Alejandría. Vista desde el templo de Serapis. Villa Adriana (Tívoli)Ubicación en Italia.LocalizaciónPaís Italia ItaliaCoordenadas 41°56′31″N 12°46′31″E / 41.941944, 12.775278Datos generalesTipo CulturalCriterios i, ii, iiiIdentificación 907Región Europa y América del NorteInscripción 1999 (XXIII se...

 

稀有气体

  关于在一定条件下不容易发生化学反應的氣體，请见「非活性氣體」。 注意：本页有Unihan新版汉字：「鿫」，這些字符可能會错误显示，詳见Unicode扩展汉字。 稀有氣體 氫（非金屬） 氦（惰性氣體） 鋰（鹼金屬） 鈹（鹼土金屬） 硼（類金屬） 碳（非金屬） 氮（非金屬） 氧（非金屬） 氟（鹵素） 氖（惰性氣體） 鈉（鹼金屬） 鎂（鹼土金屬） 鋁（貧金屬） ...