დალი (მითოლოგია)

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ დალი.
დალი
მითოლოგია: ქართული მითოლოგია
სქესი: მდედრობითი
რეგიონი: კავკასია
წარმოშობის ქვეყანა: საქართველო
შვილები: ამირანი
ატრიბუტები: ირემი, ტყის ბინადრები

დალიქართულ მითოლოგიაში ნადირობის ქალღმერთი, ნადირთ პატრონი, მიეწერებოდა „წმინდა“ ნადირთა (ჯიხვი, არჩვი, ირემი) მფარველობის ფუნქცია.

დახასიათება

საქართველოს მთიანეთში (უმეტესად სვანეთში) გავრცელებული გადმოცემების თანახმად, დალის გარეგნობა მზეთუნახავის გარეგნობას წააგავს. დალი მიუვალ კლდეებზე ცხოვრობს, საიდანაც ეშვება მისი ოქროს თმები. დალი მაქციაა, მას შეუძლია ადამიანს გამოეცხადოს ცხოველის ან ფრინველის სახით. მის რჩეულ მონადირეს, რომელიც მასთან სიყვარულს გაიზიარებს, დალი ეხმარება ნადირობაში მანამ, სანამ მონადირე მათი სიყვარულის საიდუმლოს ინახავს. ამ პირობის დამრღვევი მონადირე აუცილებლად იღუპება. დალის და უცნობი მონადირის შვილად ითვლება ამირანი.

დალი სვანურად წარმოითქმის როგორც დალ— კლდის ტურფა ქალი, ნადირთა და მთაში ასულ მონადირეთა ბედის გამგებელი. ემორჩილება ჯიხვი, შუნი, არჩვი, ირემი, მათი მცველი და გამჩუქებელია.

წარმოშობა

დალი უძველესი ქალღმერთია. შესაძლოა, მისი წინაპარი იყო შუმერთა დილბადი. აქვს შეხვედრები გერმანულ და სხვა ქვეყნის მითოლოგიასთან. პირველად ოჯახის კეთილი ქალღმერთი უნდა ყოფილიყო, შემდეგ მაცდურის, ავსულის, ჯადოქრის თვისებები მიიღო. მისი სახელი ცოცხალია ქართულ ფოლკლორში, უფრო სვანურში („ბეთქილი“, „დალა კოჯას ხელღვაჟალე“ და სხვა). სვანის ცხოვრება იმდენად იყო დაკავშირებული ჯიხვზე და არჩვზე ნადირობასთან, რომ ნადირთა ღმერთი და ქალღმერთიც შეუქმნია.

დალის სახელი ძრწოლვითა და პატივისცემით წარმოითქმის. მის საბრძანებელია უხვაანი, ლალცხატი — სალი კლდეები.

ერთი ამბავი

დალები საშინლად სცემენ, ამოწყვეტენ კიდეც იმას, ვისაც გადაეკიდებიან, ვინც უღალატებს, მაგრამ ვისაც სწყალობენ, სასურველ ნადირს ახვედრებენ თუნდაც ყანაში. სვანები ასახელებენ პირებს, რომელთაც დალი სწყალობდა: სუმაშერების ისმას, დისელ ლევანს, ნუაშერების ნუას, სიხაოშერების მაკუს... ამ უკანასკნელს ხალხში გამოუჩენია დალის ნაჩუქარი რიდე, მაშინვე სანადიროდ წასვლის სურვილს მოუცავს, ორი მონადირის თანხლებით საჯიხვეები მოუნახულებია, ზვავს გადაუტანია, მხლებელნი გადარჩენილან. ზვავს გადაუტანია საძებნელად წასული 12 ვაჟკაციც. მეორე მონადირის, ნუას შვილს მამის სკივრი გაუღია, დალის ნაჩუქარი უნახავს, შინ დაბრუნებული ნუა ლოგინად ჩავარდნილა და ვეღარც ამდგარა. სიკვდილის წინ ყველა გარეთ გაუსტუმრებია. წყნარი მოთქმის ხმაზე ბიჭებს სარკმელში შეუჭყეტიათ და უნახავთ დალები მომაკვდავს რომ დასტიროდნენ და აცვამდნენ. სარკმელზე მტრედი მჯდარა, მთელი დღე გულსაკლავად ღუღუნებდაო, ხოლო ნუას ხელი, რასაც დალი გულში იკრავდა, ვეღარ გაუსწორებიათ (ბიჭებმა რომ ნახეს, დალები უეცრად გამქრალან).

სვანების დამოკიდებულება

დალისა და აფსათის სვანეთში თითქმის ისევე მტკიცეა, როგორც წმინდა გიორგის - ჯგირაგისა. სვანი მოხუცები მრავალ ცნობილ და უცნობ მითს ჰყვებიან დალზე. „დევებს თუ იცნობს“?-ეკითხებით. „აჰ, არა! დევის ცნობას დალი როგორ იკადრებს. დალი სხვაა, დევი სხვაა. ნადირების მშვენიერ ქალბატონი წმინდა ჭიუხებზეა, ბანჯგვლიანი დევი - ბნელ გამოქვაბულში“. მცდარია ო. სპენსერის აზრი, რომ დალი სვანთა ერთადერთი ღვთაებაა.

მონადირეთა აზრით

დალი ფრიად ხორციელი, ვნებიანი ქალღმერთია, მოსიყვარულე დედა; ხიბლავს გამოჩენილ მონადირეებს, სიყვარულის ქსელში ახვევს და წყალობას არ აკლებს, მაგრამ თუ უღალატა, გასცა და გაამხილა ვინმემ, არ დაინდობს, ზვავს გაატანს ან კლდეზე გადაჩეხავს (ბეთქილი). დალის სიყვარული ნადირობაში წარმატების საწინდარია. კარგ მონადირეზე იტყვიან: „დალი ჰყავსო“.

სვანური გადმოცემები

სვანურ მითებში, თქმულებებში, სიმღერებში ცოცხლობს არა ერთი, არამედ, რამდენიმე დალ (დალარ, მრ.). უფრო კი კენტად ზის კლდის ქიმზე, ლორელაის მსგავსად, ოქროს სავარცხლით ივარცხნის თავთუხისფერ თმას და მღერის ან ჩივის: შვილი გონგოფ-მგელმა მომტაცაო. მამაცი მონადირე გამოივლის, ესმის მოთქმა, მგელს დაედევნება, მოკლავს, დალ ოქროს ნაწნავებს გადმოუშვებს, შვილს აიყვანს, მერე მონადირეს დაიახლოვებს; როგორც ვნებიანი ქალღმერთი დალ ნიმფებსა და აფროდიტეს მოგვაგონებს. დალისა და დარჯელანის შვილია ქართველთა ეროვნული გმირი ამირანი.

მითი: სოფლის თავში ფრიალო კლდიდან ყოველდღე ქალის შემზარავი კივილი მოისმოდა (სიყვარულის ტკივილი). ამის გამგონე მაკე ძროხას ხბო არ შერჩებოდა, ცხენს კვიცი. მიწა იძვროდა. სოფელი შეწუხდა. მამაცმა დარჯელანმა იკისრა მწვერვალზე ასვლა, რომ სოფელი ეხსნა. მჭედელს სამი რკინის პალო გამოაჭედვინა, კლდეზე საფეხურები გაიკეთა, ავიდა. გამოქვაბულში დალ ნახა, ერთი ნახვით შეუყვარდა, დალიც დანებდა. მონადირემ კლდეზე ცოცვას მოუხშირა. ეჭვიანი ცოლი აედევნა, მძინარე ქმარსა და დალს თავზე წაადგა. დალს ოქროს ნაწნავებო ოქროს მაკრატლით შეაჭრა და მიატოვა. შეჭირვებულმა დალმა დარჯელნას უთხრა: ჩემი აღსასრული დადგა, მუცელი გამიჭერი, ბავშვი ამოიყვანე, კუროს ტყავში გაახვიე და სამი გზის შესაყარზე დააგდეო. მონადირემ ყველაფერი შეასრულა. გამოიარა სამმა წმინდა კაცმა, ბავშვი დალოცეს. მიხვდნენ რომ დალის ვაჟი იყო და ამირანი (მირიმი) უწოდეს, გასაზრდელად კი ისევ დარჯელანს გადასცეს. (შეადარეთ ყრმა ჰერაკლეს დაგდება დედისაგან გზაში, ათენას და ჰერას გამოვლა და შეცნობა იმისა, რომ ბავშვი ღვათაებრივია).

ლიტერატურა

Read other articles:

Untuk Ubud sebagai tempat wisata atau Kecamatan Ubud, lihat Istana Ubud (disambiguasi). Pintu gerbang (Kori Agung) istana Ubud Istana Ubud, secara resmi Puri Saren Agung, adalah kompleks bangunan bersejarah yang terletak di Ubud, Kabupaten Gianyar, Bali, Indonesia. Istana adalah tempat tinggal resmi keluarga kerajaan Ubud. Sejarah Dalam perjalanannya, Rsi Markaneya menerima wahyu ilahi bahwa di Bali, ia akan mengubur lima logam mulia di lereng gunung tempat kuil induk Besakih berdiri sekarang...

 

Michelin Guide (Prancis: Guide Michelincode: fr is deprecated pengucapan bahasa Prancis: [ɡid miʃ.lɛ̃]) adalah serangkaian buku panduan yang diterbitkan oleh Michelin asal Prancis. Buku panduan ini memberi hingga tiga bintang Michelin untuk hotel dan restoran yang dianggap memenuhi kriteria tertentu. Perolehan dan penghilangan bintang Michelin dapat menimbulkan dampak yang signifikan terhadap kesuksesan dari suatu restoran atau hotel. Michelin juga menerbitkan serangkaian panduan umu...

 

Badan Akreditasi Nasional Perguruan Tinggi BAN-PTGambaran umumDidirikan1994Dasar hukumUU No. 12 Tahun 2012 Pendidikan TinggiPermendikbud No. 59 Tahun 2012 Badan Akreditasi NasionalBidang tugasAkreditasi Perguruan TinggiDi bawah koordinasiKementerian Pendidikan, Kebudayaan, Riset, dan TeknologiKepala BAN-PTProf. Dr. Ir. Ari Purbayanto, M.Sc.Sekretaris UtamaProf. Tjokorde Walmiki Samadhi, ST., MT., Ph.D.Kantor pusatKantor Kementerian Pendidikan, Kebudayaan, Riset, dan Teknologi G...

Study of biological systems using methods from the physical sciences Kinesin uses protein domain dynamics on nanoscales to walk along a microtubule. Part of a series onPhysicsThe fundamental science Index Outline Glossary History (timeline) Branches Acoustics Astrophysics Atomic physics Biophysics Classical physics Electromagnetism Geophysics Mechanics Modern physics Nuclear physics Optics Thermodynamics Research Physicist (list) List of physics awards List of journals List of unsolved proble...

 

Chemical compound LP-44Identifiers IUPAC name 4-[2-(methylthio)phenyl]-N-(1,2,3,4-tetrahydronaphthalen-1-yl)-1-piperazinehexanamide CAS Number824958-12-5 YPubChem CID11224758ChemSpider9399811 NUNIIM5K3JUP5EZCompTox Dashboard (EPA)DTXSID50459307 Chemical and physical dataFormulaC27H37N3OSMolar mass451.67 g·mol−13D model (JSmol)Interactive image SMILES c3cccc2c3CCCC2NC(=O)CCCCCN(CC4)CCN4c1ccccc1SC InChI InChI=1S/C27H37N3OS/c1-32-26-15-7-6-14-25(26)30-20-18-29(19-21-30)17-8-2-3...

 

The following is an alphabetical list of members of the United States House of Representatives from the state of Vermont. For chronological tables of members of both houses of the United States Congress from the state (through the present day), see United States congressional delegations from Vermont. The list of names should be complete, but other data may be incomplete. Current representative Current as of January 3, 2023. Vermont's at-large district: Becca Balint (D) (since 2023) Lis...

Turkish public university located in Marmara, İstanbul, Turkey This article contains content that is written like an advertisement. Please help improve it by removing promotional content and inappropriate external links, and by adding encyclopedic content written from a neutral point of view. (July 2019) (Learn how and when to remove this message) Marmara UniversityMarmara ÜniversitesiTypePublicEstablished1883: Hamidiye Ticaret Mekteb-i Âlis 1959: Istanbul Economy and Commerce Academy 1982...

 

County in Kansas, United States County in KansasRooks CountyCountyRooks County Courthouse in Stockton (2014)Location within the U.S. state of KansasKansas's location within the U.S.Coordinates: 39°27′05″N 99°06′07″W / 39.4514°N 99.1019°W / 39.4514; -99.1019Country United StatesState KansasFoundedFebruary 26, 1867Named forJohn C. RooksSeatStocktonLargest cityPlainvilleArea • Total895 sq mi (2,320 km2) • Land89...

 

New York City Subway station in Brooklyn New York City Subway station in Brooklyn, New York Sheepshead Bay ​ New York City Subway station (rapid transit)Station statisticsAddressSheepshead Bay Road & East 16th StreetBrooklyn, NYBoroughBrooklynLocaleSheepshead BayCoordinates40°35′14″N 73°57′12″W / 40.587168°N 73.953266°W / 40.587168; -73.953266DivisionB (BMT)[1]LineBMT Brighton LineServices   B  (weekday rush hours,...

For the FM station in Traverse City on 89.9, see WLJN-FM. For the FM station in Fife Lake on 95.9, see WLJW-FM. Radio station in Michigan, United StatesWLJNElmwood Township, MichiganUnited StatesBroadcast areaTraverse City, MichiganFrequency1400 kHzBrandingThe SourceProgrammingFormatChristian talk and teachingOwnershipOwnerGood News MediaSister stationsWLJN-FM, WLJW-FMHistoryFirst air dateDecember 23, 1982(41 years ago) (1982-12-23)Call sign meaningWe're Lifting Jesus' NameTechnical...

 

この記事は検証可能な参考文献や出典が全く示されていないか、不十分です。出典を追加して記事の信頼性向上にご協力ください。(このテンプレートの使い方)出典検索?: コルク – ニュース · 書籍 · スカラー · CiNii · J-STAGE · NDL · dlib.jp · ジャパンサーチ · TWL(2017年4月) コルクを打ち抜いて作った瓶の栓 コルク(木栓、�...

 

Prima della nascita della cosiddetta Era Open del tennis, ossia l'apertura ai tennisti professionisti degli eventi più importanti, tutti i tornei erano riservati ad atleti dilettanti. Nel 1888 tutti i tornei erano amatoriali, tra questi c'erano i tornei del Grande Slam: il Torneo di Wimbledon, e gli U.S. National Championships. Nel 1888 venne disputata la dodicesima edizione del Torneo di Wimbledon questo vide vittoria di Ernest Renshaw che sconfisse nella finale del torneo preliminare il br...

Park Row Park Row is a street in Leeds city centre, West Yorkshire, England. It divides the main financial districts from the main retail districts and forms a spine between City Square and The Headrow, two of Leeds' most sought-after addresses. The street forms the western flank of the Public Transport Box, and as such is mostly reserved for buses, taxis and cyclists, especially since reconfiguration 202-2021 as part of city-centre-wide traffic infrastructure changes.[1] Between the...

 

迪奥斯达多·马卡帕加尔Diosdado Pangan Macapagal第9任菲律賓總統任期1961年12月30日—1965年12月30日前任卡洛斯·P·加西亚继任费迪南德·马科斯第6任菲律賓副總統任期1957年12月30日—1961年12月30日前任卡洛斯·P·加西亚继任伊曼纽尔·佩莱斯 个人资料出生(1910-09-28)1910年9月28日 美屬菲律賓馬尼拉逝世1997年4月21日(1997歲—04—21)(86歲) 菲律賓馬卡迪墓地 菲律賓馬卡迪達義市英...

 

عبدالله عطيف عطيف مع السعودية في كأس العالم 2018 معلومات شخصية الاسم الكامل عبد الله إبراهيم يحيى عطيف[1] الميلاد 3 أغسطس 1992 (العمر 31 سنة)[2]الرياض، السعودية الطول 1.77 م (5 قدم 10 بوصة)[3] مركز اللعب وسط الجنسية السعودية  أخوة وأخوات عبده عطيف،  وأحمد عطيف...

Liet Ingai Wakil Bupati Bulungan ke-2Masa jabatan2005–2015PresidenSusilo Bambang YudhoyonoJoko WidodoGubernurGubernur KaltimAwang Faroek Ishak Gubernur KaltaraIrianto Lambrie (Pj.)Triyono Budi Sasongko (Pj.)BupatiBudiman ArifinPendahuluHenry EdomPenggantiIngkong Ala Informasi pribadiLahir29 Juli 1954 (umur 69) Long Sungai Barang, Kayan Selatan, Malinau, Kalimantan UtaraAlma materUniversitas BrawijayaSunting kotak info • L • B Drs. Liet Ingai, M.Si (lahir 29 Juli 1954)...

 

Déclaration unanime des treize États unis d’Amérique Pour un article plus général, voir Déclaration d'indépendance. Déclaration d'indépendance des États-Unis Copie de 1823 de la Déclaration. Titre original The unanimous declaration of the thirteen united States of America (traduction française sur Wikisource) Rédigé le 11 juin au 4 juillet 1776 Présenté le 4 juillet 1776 Ratifié le 4 juillet 1776 Lieu Independence Hall à Philadelphie Commanditaire Secon...

 

Protein-coding gene in the species Homo sapiens dCMP deaminaseDeoxycytidylate deaminase hexamer, Cyanophage s-tim5IdentifiersEC no.3.5.4.12CAS no.9026-92-0 DatabasesIntEnzIntEnz viewBRENDABRENDA entryExPASyNiceZyme viewKEGGKEGG entryMetaCycmetabolic pathwayPRIAMprofilePDB structuresRCSB PDB PDBe PDBsumGene OntologyAmiGO / QuickGOSearchPMCarticlesPubMedarticlesNCBIproteins dCMP deaminaseIdentifiersSymbolDCTDNCBI gene1635HGNC2710OMIM607638RefSeqNM_001921UniProtP32321Other dataEC number3.5.4.12L...

State park in Oregon, United States Ecola State ParkSouthern view of the coast from Ecola State Park with Haystack Rock in the distance.Show map of OregonShow map of the United StatesLocationClatsop County, Oregon, United StatesNearest cityCannon BeachCoordinates45°55′22″N 123°58′09″W / 45.92278°N 123.96917°W / 45.92278; -123.96917[1]OperatorOregon Parks and Recreation DepartmentWebsiteEcola State Park Ecola State Park is a state park located a...

 

This article relies excessively on references to primary sources. Please improve this article by adding secondary or tertiary sources. Find sources: Naremburn Cammeray Anglican Church – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2012) (Learn how and when to remove this message) Church in AustraliaNaremburn Cammeray Anglican ChurchSt. Cuthbert's Anglican Church, Naremburn33°49′08″S 151°12′04″E / 33.8188°S 151.201°E...