არტიკლი (ლათ. articulus — ნაწევარი) — მეტყველების ნაწილი და წარმოადგენს დამხმარე სიტყვას, სიტყვა-ნაწევარს. არტიკლი ყოველთვის თან ახლავს არსებით სახელს და ანიჭებს მას განსაზღვრულობის ან განუსაზღვრელობის კატეგორიას. მაშასადამე არსებობს განსაზღვრული და განუსაზღვრელი არტიკლი. არტიკლი ხშირად აღნიშნავს აგრეთვე თანმხლები სიტყვის გრამატიკულ სქესს, რიცხვსა და ბრუნვას.

არტიკლი შეიძლება არსებით სახელის წინ, ან უკან იდგეს. იმისდა მიხედვით, თუ სად დგას სიტყვა-ნაწევარი არსებითი სახელის თავში, თუ ბოლოში, განასხვავებენ ე.წ. წინამდებარე და უკუმდებარე არტიკლს. წინამდებარე არტიკლს პრეპოზიციურ არტიკლსაც უწოდებენ, ხოლო უკუმდებარე არტიკლს პოსტპოზიციური არტიკლი ჰქვია.

პრეპოზიციური არტიკლი არსებით სახელთან ერთად ხშირად ერთგვარ ჩარჩოს ჰქნის და შუაში მოითავსებს ზედსართავ სახელს, განსაზღვრებას, ან გარემოებას.

არტიკლი დასტურდება გერმანიკულ, რომანულ, სემიტურ ენებში.

სლავურ ენათაგან არტიკლი გააჩნია მხოლოდ ბულგარულ ენას. არტიკლი ბულგარულში პოსტპოზიციურია.

პოსტპოზიციური არტიკლი გააჩნია რომანულ ენათაგან მხოლოდ ერთადერთ ენას, - რუმინულს. სხვა ყველა დანარჩენ რომანულ ენებში არტიკლი პრეპოზიციურია.

უკუმდებარე არტიკლი აგრეთვე გააჩნია სომხურს, რომელიც ასევე ინდოვროპული ენაა.

მთავარი სტატია: ქართული ენა.

არტიკლს თანამედროვე ქართული ენა არ იცნობს, თუმცა მისი კვალი შეიმჩნევა ძველ ქართულში:
მაგ.;
„ნათელი ი გ ი ბნელსა შინა დგას და ბნელი ი გ ი მას ვერ ეწია.“

თანამედროვე ქართულ ენაზე შესრულებულ (საგაზეთო, თუ სხვ.) თარგმანებში შეიმჩნევა არტიკლის სემანტიკის მქონე სიტყვათა მომძლავრება და მათზე არტიკლის ფუნქციის დაკისრების მცდელობა. ამ სიტყვათა მოჭარბებული გამოყენება სავარაუდოდ არტიკლის მქონე ენათა მატარებელი პირებისაგან მომდინარეობს ინტერფერენციული გზით. ეს სიტყვებია; (ერთი) ვინმე, ვინმეები; (ერთი) ვიღაც, ვიღაცები; (ერთი) რამე, რამეები; (ერთი) რაღაც(ა), რაღაცები; ერთი „–“.

მთავარი სტატია: ინგლისური ენა.

• ინგლისურ ენაში განასხვავებენ ორი სახის არტიკლს.

ესენია;

1. განსაზღვრული არტიკლი (definite article) - the.

2. განუსაზღვრელი არტიკლი (indefinite article) - a/an.

• გააჩნია მხოლობითი და მრავლობითი რიცხვი.
• აქვს ორი სქესი – მამრობითი და მდედრობითი.

• განსაზღვრულ არტიკლს მხოლობითი და მრავლობითი რიცხვისათვის მხოლოდ ერთი ფორმა, - the აქვს:

მაგ.;
the boy, the boys, the day, the days, the girl, the girls.

• განუსაზღვრელი არტიკლი a იმ სიტყვების წინ დაისმის, რომლების თანხმოვანზე იწყება, ხოლო an გამოიყენება მაშინ, თუ სიტყვა რომელიმე ხმოვანზე იწყება. გამონაკლისს წარმოადგენს მხოლოდ იოტირებული ხმოვნები, ან იოტირებით წაკითხვადი ხმოვნები·

მაგ.;

a man, a hat, a university, a European, a one-way street.

! ფორმა an გამოიყენება იმ სიტყვების წინ, რომლებიც იწყება;

1. ხმოვანზე (a, e, i, o, u), ან ყრუ თანხმოვან h-ზე .

მაგ.;

an apple, an island, an uncle, an egg, an onion, an hour.

2. ხმოვან ბგერაზე, მაგ.; აბრევირებული სიტყვების წინ.

მაგ.;

an L-plate, an MP, an SOS, an „x“

განუსაზღვრელი არტიკლი ყველა სქესის სიტყვათათვის ერთი და იგივე არის;
მაგ.;

a man, a woman, an actor, an actress, a table.

მთავარი სტატია: გერმანული ენის მორფოლოგია.

გერმანული არტიკლი (der Artikel, არსებობს აგრეთვე „არტიკლის“ გერმანული ადეკვატი, – das Geschlechtswort, რაც ზედმიწევნით თარგმანში სქესის (გამომხატველი) სიტყვაა.)

ფორმაცვალებადობის მხრივ ერთ-ერთი მეტად მდიდარია, მაგრამ მისი გამოყენების შესწავლა ერთ-ერთ ურთულესად მიიჩნევა, განსაკუთრებით კი იმ ენების მატარებელთათვის, რომელთაც მშობლიურ ენაში არტიკლის კატეგორია საერთოდ არ მოეპოვებათ.

• გერმანულ ენაში განასხვავებენ ორი სახის არტიკლს.

ესენია;

1. განსაზღვრული არტიკლი (der bestimmte Artikel),

2. განუსაზღვრელი არტიკლი (der unbestimmte Artikel),

• გერმანულ არტიკლს სამი სქესი აქვს - მდედრობითი, მამრობითი და საშუალო.
• აქვს ორი რიცხვი – მხოლობითი და მრავლობითი რიცხვი.
• გერმანული განსაზღვრელი და განუსაზღვრელი არტიკლი იბრუნვის მხოლობითი და მრავლობითი რიცხვის, სამივე სქესში. გამონაკლისს წარმოადგენს განუსაზღვრელი არტიკლი (მამრ. სქ. ein; მდედრ. სქ. eine; საშ. სქ. ein), რომელსაც მრავლობითი რიცხვი არ გააჩნია, რადგან იგი სიტყვა „ერთი“-საგან არის ნაწარმოები.

მამრობითი სქესისათვის - der

მდედრობითი სქესისათვის - die

საშუალო სქესისათვის - das

მამრობითი სქესისათვის - ein

მდედრობითი სქესისათვის - eine

საშუალო სქესისათვის - ein

მრავლობითი რიცხვისათვის გერმანულ ენაში მხოლოდ ერთი ფორმა - die არსებობს. მიუხედავად იმისა, რომელი გრამატიკული სქესი ჰქონდა მხოლობით რიცხვში არსებით სახელს მრავლობით რიცხვში გადაყვანისას ის ყოველთვის ფორმა die-ს დაირთავს.

! ზემოხსენებული არტიკლები მოცემულია სახელობითი ბრუნვაში.

მთავარი სტატია: ფრანგული ენა.

• ფრანგულ ენაში განასხვავებენ სამი სახის არტიკლს.

ესენია;

1. განსაზღვრული არტიკლი (l'article défini),

2. განუსაზღვრელი არტიკლი (l'article indéfini),

3. ნაწილობითი (პარტიტიული) არტიკლი (l'article partitif).

• ფრანგულ არტიკლს ორი სქესი აქვს - მდედრობითი და მამრობითი.
• აქვს ორი რიცხვი – მხოლოობითი და მრავლობითი.

• მამრობითი სქესი, მხოლობითი რიცხვი.

le prince - პრინცი, უფლისწული.

l'enfant - ბავშვი.

le héros - გმირი.

l'homme - ადამიანი, კაცი.

• მამრობითი სქესი, მრავლობითი რიცხვი.

les princes - პრინცები, უფლისწულები.

les enfants - ბავშვები.

les héros - გმირები.

les hommes - ადამიანები, კაცები.

• მდედრობითი სქესი, მხოლობითი რიცხვი.

la serviette - ხელსახოცი, პორტფელი, საქაღალდე.

l' orange - ფორთოხალი.

la hauteur - სიმაღლე.

l' heure - საათი, დრო.

• მდედრობითი სქესი, მრავლობითი რიცხვი.

les serviettes - ხელსახოცები, პორტფელები, საქაღალდეები.

les oranges - ფორთოხლები.

les hauteurs - სიმაღლეები.

les heures - საათები, დროები.

განუსაზღვრელ არტიკლს ფრანგულ ენაში მხოლოდ ერთი მრავლობითი ფორმა აქვს.

• მამრობითი სქესი, მხოლობითი რიცხვი.

un client - კლიენტი, მუშტარი.

• მდედრობითი სქესი, მხოლობითი რიცხვი.

une élève - მოსწავლე (გოგონა).

• მამრობითი სქესი და მდედრობითი სქესი, მრავლობითი რიცხვი.

des problèmes - პრობლემები.

მთავარი სტატია: ესპანური ენა.

• ესპანურ ენაში განასხვავებენ ორი სახის არტიკლს.

ესენია;

1. განსაზღვრული არტიკლი.

2. განუსაზღვრელი არტიკლი.

• გააჩნია მხოლობითი და მრავლობითი რიცხვი.
• აქვს ორი სქესი – მამრობითი და მდედრობითი სქესი.

• მხოლობით რიცხვში, მამრობითი სქესის განსაზღვრული არტიკლი არის el.

el medico – ექიმი.

el tren – მატარებელი.

• მრავლობით რიცხვში, მამრობითი სქესის განსაზღვრული არტიკლი არის los.

los medicos – ექიმები.

los trenes – მატარებლები.

წინდებულ a-სთან შეიცვლის ფორმას და ხდება a + el = al.

წინდებულ de-სთან შეიცვლის ფორმას და ხდება de + el = del.

მაგ.;

Hoy voy al mercado. დღეს ბაზარში მივდივარ.

No encuentro la llave del coche. ავტომანქანის გასაღებს ვერ ვპოულობ.

• მხოლობით რიცხვში, მდედრობითი სქესის განსაზღვრული არტიკლი არის la.

la familia – ოჯახი.

la noche – ღამე.

• მრავლობით რიცხვში, მდედრობითი სქესის განსაზღვრული არტიკლი არის las.

las familias – ოჯახები.

las noches – ღამეები.

სხვა ენათაგან განსხვავებით ესპანურს განუსაზღვრელი არტიკლი მრავლობითი რიცხვისთვისაც გააჩნია ( - მიუხედავად იმისა, რომ განუსაზღვრელი არტიკლი ესპანურშიც სიტყვა ერთისაგანაა ნაწარმოები), თანაც ამ ენაში არსებული ორივე სქესისათვის.

• მხოლობით რიცხვში, მამრობითი სქესის განუსაზღვრელი არტიკლი არის un.

un medico – ექიმი.

un tren – ღამე.

• მრავლობით რიცხვში, მამრობითი სქესის განუსაზღვრელი არტიკლი არის unos.

unos medicos – ექიმები.

unos trenes – მატარებლები.

• მხოლობით რიცხვში, მდედრობითი სქესის განუსაზღვრელი არტიკლი არის una.

una familia – ოჯახი.

una noche – ღამე.

• მრავლობით რიცხვში, მდედრობითი სქესის განუსაზღვრელი არტიკლი არის unas.

unas familias – ოჯახები.

unas noches – ღამეები.

არტიკლ un-ს შეცვლის uno, თუკი არსებითი სახელი წინა წინადადებაში გამოიყენეს.

მაგ.;

¿Tienes un perro? გყავს ძაღლი?

-Si, tiengo uno. კი. (ერთი) მყავს.

მთავარი სტატია: იტალიური ენა.

• იტალიურ ენაში არტიკლი სიტყვის წინ დგას და აჩვენებს მოცემული სიტყვის სქესსა და რიცხვს. განასხვავებენ ორი სახის არტიკლს; ესენია;

1. განსაზღვრული არტიკლი (L'articolo determinativo)

2. განუსაზღვრელი არტიკლი (L'articolo indeterminativo).

3. ნაწილობითი (პარტიტიული) არტიკლი (L'articolo partitivo).

იტალიურ ენაში განსაზღვრულ არტიკლს აქვს სხვადასხვა ფორმები. იტალიური განსაზღვრული არტიკლის ფორმაცვალებადობა დამოკიდებულია იმაზე, თუ რომელ ასოებზე იწყება მოცემული არტიკლის შემდეგ მდებარე სიტყვა.

განუსაზღვრელი არტიკლი განსაზღვრულის მსგავსად დგას არსებითი სახელი წინ და მითითებს მოცემული არსებითი სახელის გრამატიკულ რიცხვსა და სქესზე. განუსაზღვრელი არტიკლი გამოიყენება იმ შემთხვევაში, თუ რამეს პირველად ახსენებენ საუბარში. განუსაზღვრელი არტიკლის ფორმა დამოკიდებულია მომდევნო სიტყვის დამწყებ ასო-ნიშანზე.

მთავარი სტატია: ბულგარული ენა.

თანამედროვე ბულგარული ენის ჩამოყალიბება ძველი საეკლესიო სლავურის გავლენისგან გათავისუფლების ხარჯზე მოხდა XIX საუკუნის მიწურულს. დროთა განმავლობაში ბულგარულმა ენამ დაკარგა არსებითი სახელის ბრუნება და მის ნაცვლად დამკვიდრდა განსაზღვრული არტიკლი, რომელსაც პოსტპოზიციურ არტიკლსაც უწოდებენ.

მრავალ სხვა ენათაგან გასხვავებით არტიკლი ბულგარულ ენაში სიტყვას ბოლოში მოუდის და სიტყვაფორმის უშუალო ნაწილი ხდება, ანუ ბულგარული არტიკლი არ დგას არსებითისაგან გამოცალკევებით. არტიკლის ფორმაცვალებადობა დამოკიდებულია სიტყვის გრამატიკულ სქესზე. გარდა ამისა, მამრობითი სქესის არსებით სახელებს გააჩნიათ ე.წ. გრძელი და მოკლე ფორმები.

ბულგარული არტიკლისთვის დამახასიათებელია:

* პოსტპოზიციურობა (ბოლოსართაულობა)

* განსაზღვრულობა

* დიფერენცირებულობა სქესში

* დიფერენცირებულობა რიცხვში

* მრავლობით რიცხვში ბულგარულ ენას სქესი არ გააჩნია.

მრავლობით რიცხვში ბულგარულ ენას სამივე სქესისათვის ფაქტობრივად ერთი ფორმა გააჩნია. თუმცა არსებობს (უფრო იშვიათად) ასევე ფორმა -тa-ც, რომელიც მდედრობითი სქესის არტიკლს ჰგავს და სხვა ფუნქცია (კერძოდ სახელის მრავლობითში განსაზღვრის ფუნქცია) აკისრია.

მრავლობით რიცხვში ბულგარულ ენას სამივე სქესისათვის ერთი ფაქტობრივად ერთი ფორმა გააჩნია. ფორმა -те-ს ნაცვლად არსებითი სახელი დაირთავს მრავლობით რიცხვში -тa-ს

* ბულგარულ ენაში არსებითი სახელისთვის არტიკლის არდართვა მიანიშნებს იმას, რომ ეს სახელი განუსაზღვრელი კატეგორიისა არის.

მთავარი სტატია: არაბული ენა.

არაბული ენა იცნობს ال არტიკლს, რომელიც მხოლოდ განსაზღვრული (დეტერმინირებული) არსებითი სახელების წინ დაისმის და წარმოითქმის, როგორც [ალ]. არტიკლი „ალ“ სხვადასხვა არაბულენოვან ქვეყნებში, ან არაბული ენის დიალექტებში ხშირად ჟღერს და ისმის როგორც [ელ], ან [ილ].
არაბული არტიკლი არ იცვლის ფორმას რიცხვსა და ბრუნვაში. გარდა ამისა, „ალ“ არტიკლი ჰკარგავს ბგერა ა-ს და იგი არ ისმის, თუ მის წინ ხმოვანია.
განსაზღვრული და განუსაზღვრელი არსებითი სახელები სალიტერატურო ენაში დამატებით სხვადასხვაგვარ სუფიქსებს დაირთავენ, რომელთა წაკითხვა არაბული ენის ჯერ კიდევ გაუწაფავი მცოდნისთვის მხოლოდ სრული გახმოვანების პირობებშია შესაძლებელი.
მაგ.;

القمر [ ალ-ყამარ-უ ] მთვარე,

قمر [ ყამარ-უნ ] მთვარე.

• ქსე. პირველი ტომი.

• არტიკლის სწავლების ზოგიერთი პრობლემის შესახებ