מיעוט המצוי

מיעוט המצוי הוא הגדרה הלכתית שנזכרה לראשונה בדברי הראשונים. משמעות הגדרה זו היא החלת חובת בדיקה על כלל הפריטים, מפני איסור כלשהו המצוי במיעוט ניכר מהם.

הדוגמה הבולטת לכלל הלכתי זה היא בדיקת ריאותיהן של כלל הבהמות מסירכא המטריפה את הבהמה, מחמת מיעוט מצוי של בהמות הסובלות ממחלה מטריפה זו. דוגמה נוספת שכיחה היא בדיקת פירות וירקות שמיעוט המצוי מהם נגוע בחרקים האסורים באכילה מהתורה, ומחייב את כל הפריטים ממינים אלו בבדיקה לשלילת הנגיעות בפרי או בירק הנאכל.

מקור הדין

מדין תורה, במקרים של חוסר ידיעה, ניתן להכריע על פי הרוב את דינו של הדבר. כך למשל אין חובה לברר האם בהמה שנשחטה היא טריפה, מאחר שרוב בהמות אינן טריפות. הראשונים סייגו את ההסתמכות המוחלטת על הרוב וקבעו כי במקרה שבו ידוע לנו שישנו מיעוט המצוי של איסור, קיימת חובה מדרבנן[1] לבדיקת כלל הפריטים.

הנושא המרכזי שלגביו מוזכרת הגדרה זו של 'מיעוט המצוי' הוא הימצאות סירכות מטריפות בריאות הבקר והצאן, דבר האוסר את הבהמה באכילה. לפי הכלל הנ"ל, מאחר שמיעוט מצוי (ניכר, שכיח) מהבהמות לוקה בהתגלות סירכא בריאה, יש חובה לבדוק את כל הבהמות הנשחטות מחשש הימצאות סירכא בריאה. כך כתב למשל הרשב"א:

ומה שחששו להן [בדיקת סירכת הריאה] חכמים ואבותינו הראשונים ומנהג אבות קדושים קדמונים יותר לבדיקת הריאה משאר שמונה עשר טרפות, יש מפרש מפני שסרכות הריאה דבר מצוי, ולמיעוט מצוי חששו, למיעוט שאינו מצוי לא חששו.

— חידושי הרשב"א מסכת חולין דף ט עמוד א. הרשב"א מביא טעמים נוספים לחיוב בדיקה זה.

הגדרת מיעוט המצוי

רוב הראשונים שעסקו בנושא לא פירטו את התנאים המבדילים בין מיעוט שאינו מצוי למיעוט המצוי. יוצא מן הכלל הוא הריב"ש, שכתב שמיעוט המצוי הוא מיעוט ניכר מאוד, שקרוב ל-50%: ”שמעוט מצוי, רצונו לומר שהוא קרוב למחצה, ורגיל להיות” (שו"ת הריב"ש סימן קצא).

לעומת זאת, המשכנות יעקב מוכיח ממה שנאמר במסכת גיטין[2] שיש לבדוק את חביות היין שלש פעמים בשנה מחשש שמא החמיצו (על פי ההלכה אין להפריש תרומות ומעשרות מיין שהחמיץ על יין שלא החמיץ), אף שבמסכת בבא בתרא[3] מבואר ששיעור ההחמצה המצוי של יין הוא אחת לעשרה בלבד, ששיעור מיעוט המצוי שיש לחשוש לו ולחייב בדיקה הוא 10%.[4]

יש בפוסקים שהוכיחו מדברי ראשונים שכתבו בהתייחס למקרים נדירים ביותר שהם בכלל מיעוט המצוי, שהחלוקה בין מיעוט המצוי לשאינו מצוי אינה תלויה בשכיחות גרידא.[5] כך לדוגמה, לדעת שבט הלוי אין לכמת את הגדרת מיעוט המצוי באחוזים, אלא כל שהמיעוט מלווה את הרוב בכל זמן ובכל מקום - נחשב מיעוט המצוי. אך אם ישנם זמנים שבהם אין מיעוט אסור, או שישנם מקומות שבהם אין מיעוט אסור - אין זה נחשב למיעוט המצוי:

אבל מה שיראה לעניות דעתי, דענין מיעוט המצוי היינו שהופעת המיעוט ומציאותו הוא מצוי הרבה, דכל רוב בהמות שבעולם ובכל מדינה ומדינה מוחזקים במיעוט טריפות מחמת סירכות הריאה... ולעולם אין רוב כשירות בלי מועט טריפות, והמועט מלווה את הרוב בכל עת ובכל מקום

— שו"ת שבט הלוי חלק ד' סימן פ"א

הלכות שלגביהן מוזכר דין זה

מלבד חובת בדיקת ריאות הבהמה מסירכות, אחד המופעים המרכזיים של דין זה הוא חיוב הבדיקה של פירות וירקות מתולעים. בהלכה[6] מחולקים הפירות לשלש קטגוריות: פירות שמוחזקים בנקיות; פירות שמוחזקים בנגיעות, ופירות שיש בהם מיעוט המצוי של תולעים. כך לדוגמה כותב הרשב"א:

"וכן עדשים ופולין וזיתים הרחש מצוי בהם הרבה במחובר ולפיכך צריכין בדיקה".

— תורת הבית בית ג שער ד[7]

חיוב הבדיקה במיעוט המצוי נזכר במקומות נוספים:

  • מים שאין להם סוף - איסור אשת איש להינשא לגבר אחר על סמך עדות שבעלה הראשון נראה טובע בים או אגם גדול שלא ניתן לראות את קצהו, הואיל ומיעוט המצוי של הטובעים מצליח להינצל מכך ולחיות.[8]
  • אשת איש - מי שהעידו על בעלה שהגיע לגסיסה, אינה מותרת להינשא לאדם אחר על סמך עדות זו, הואיל ומיעוט מצוי של הגוססים אינם מתים מיד, וחוששים למיעוט זה.[9]
  • שחיטה - למרות שרוב העוסקים בשחיטה מומחים הם, אין להכשיר שחיטתו של מי שלא הוחזק במומחיות כל עוד ניתן לבחון אותו ולבדוק האם אינו מהמיעוט המצוי של השוחטים שאינם בקיאים במלאכתם.[10]
  • חליצה - אלמנה הרה שבעלה מת ללא ילדים, ולאחר מותו ילדה ילד שמת בתוך שלושים יום, על פי ההלכה אינה יכולה להינשא לאדם אחר ללא חליצה, הואיל וחוששים שמא אותו ילד שמת היה מאותו מיעוט המצוי של ילדים המוגדרים כ'נפלים' המתים בתוך שלושים יום מלידתם, שאינם נחשבים ל'ולד של קיימא', וממילא חל חיוב חליצה על אותה אשה.[11]
  • דמאי - גם איסור דמאי מבוסס על כך שמיעוט שכיח של עמי הארץ לא היו מעשרים את פירותיהם.[12]

כללים בדין זה

מאחר שכאמור דין זה הוא מדרבנן, ומן התורה ניתן לסמוך על הרוב, כתבו הראשונים שכאשר לא ניתן לבצע את הבדיקה, אין לחשוש למיעוט המצוי. כך לדוגמה, למרות שחלה חובה לבדוק את הריאה מסירכות, במידה שהריאה נאבדה לפני בדיקתה, יש להתיר את הבהמה באכילה.

יש באחרונים שכתב שאין לחדש חששות למיעוט המצוי אלא מה שנמצא לו סמך בתלמוד ומפורש בדברי הראשונים.[13]

האחרונים נחלקו האם קיימת חובת בדיקה בדבר שהמיעוט המצוי בו אינו של האיסור עצמו, אלא של סימנים חיצוניים המעוררים חשש לנוכחות האיסור.[14]

קישורים חיצוניים

הערות שוליים

  1. ^ הריב"ש סימן קסג; ב"ח יורה דעה סימן לט, ש"ך ופרי מגדים שם.
  2. ^ תלמוד בבלי מסכת גיטין דף לא עמוד א.
  3. ^ תלמוד בבלי, בבא בתרא דף צג עמוד ב.
  4. ^ משכנות יעקב יורה דעה סימן י"ז.
  5. ^ למשל, השבט הלוי חלק ד סימן פא.
  6. ^ שולחן ערוך יורה דעה סימן פד.
  7. ^ וכך נפסק בשולחן ערוך יורה דעה סימן פד, ח.
  8. ^ תלמוד בבלי, מסכת יבמות, דף קכ"א, עמוד א', וראשונים שם.
  9. ^ תלמוד בבלי, מסכת יבמות, דף ק"כ, עמוד ב'.
  10. ^ רמב"ן חולין ג, ב ועוד.
  11. ^ תוספות על מסכת יבמות דף ל"ו עמוד ב'.
  12. ^ תוספות על מסכת שבת דף י"ג, עמוד א'.
  13. ^ בית אפרים סימן ו.
  14. ^ בית אפרים סימן ו, משכנות יעקב יורה דעה סימן יז.

Read other articles:

Agus Supriatna

Agus Supriatna Kepala Staf TNI Angkatan Udara ke-20Masa jabatan2 Januari 2015 – 18 Januari 2017PresidenJoko WidodoWakilBagus Puruhito (2015)Hadiyan Sumintaatmadja(2015—17)Panglima TNIMoeldoko (2015)Gatot Nurmantyo (2015—17) PendahuluIda Bagus Putu DuniaPenggantiHadi TjahjantoKepala Staf Umum TNIMasa jabatan31 Desember 2014 – 2 Januari 2015 PendahuluAde SupandiPenggantiDede Rusamsi Informasi pribadiLahir28 Januari 1959 (umur 65)Bandung, Jawa BaratKebangsaanIn...

 

Universitas Muhammadiyah Purwokerto

Muhammadiyah University of PurwokertoDidirikan1995RektorDr. Jebul Suroso, S.Kp., Ns., M.Kep.LokasiPurwokerto Universitas Muhammadiyah Purwokerto merupakan alih bentuk dari IKIP Muhammadiyah Purwokerto, yang sudah berdiri pada tanggal 5 April 1965. IKIP Muhammadiyah Purwokerto adalah cabang dari IKIP Muhammadiyah Surakarta. Tahun 1968 IKIP Muhammadiyah Surakarta Cabang Purwokerto memisahkan diri dan beralih nama menjadi IKIP Muhammadiyah Purwokerto.[1] Dengan dasar SK Dirjen Dikti Depd...

 

الدوري البلجيكي الدرجة الأولى 1984–85

يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير هذه المقالة من خلال إضافة مصادر موثوق بها. أي معلومات غير موثقة يمكن التشكيك بها وإزالتها. (ديسمبر 2018) الدوري البلجيكي الدرجة الأولى الموسم 1984–85 البلد بلجيكا  المنظم الاتحاد الملكي البلجيكي لكرة القدم ...

Dewan Perwakilan Rakyat Daerah Kabupaten Padang Pariaman

Dewan Perwakilan Rakyat Daerah Kabupaten Padang PariamanDewan Perwakilan Rakyat Kabupaten Padang Pariaman 2019-2024JenisJenisUnikameral Jangka waktu5 tahunSejarahSesi baru dimulai14 Agustus 2019PimpinanKetuaIr. H. Arwinsyah, M.T. (Gerindra) sejak 24 September 2019 Wakil Ketua IAprinaldi, M.Pd. (PAN) sejak 24 September 2019 Wakil Ketua IIRisdianto, S.T. (PKS) sejak 24 September 2019 KomposisiAnggota40Partai & kursi   PDI-P (2)   NasDem (3)   PKB (4...

 

National Grid plc

National GridIndustriutilitas gasDidirikan1990KantorpusatBritania RayaWilayah operasiSeluruh duniaPendapatan$23,4 miliarTotal aset$83,9 miliarSitus webwww.forbes.com/companies/national-grid/ National Grid adalah sebuah perusahaan asal Britania Raya yang bergerak di sektor utilitas.[1] Industri yang menjadi fokus utama National Grid adalah industri utilitas gas.[1] Pada tahun 2014, National Grid mendapatkan nilai penjualan sebesar AS$23,4 miliardengan profit AS$3,9 miliar.[...

 

Mitsubishi Logistics

Mitsubishi Logistics, Inc. adalah sebuah perusahaan logistik yang berkantor pusat di Shinkawa, Chuo-ku, Tokyo. Perusahaan ini merupakan bagian dari Mitsubishi Group.[1][2] Bekas kantor pusat. Sejarah Perusahaan ini didirikan dengan nama Tokyo Logistics pada tahun 1887 dan kemudian mengubah namanya menjadi Mitsubishi Logistics pada tahun 1918. Di lingkungan zaibatsu Mitsubishi, perusahaan ini didirikan setelah pendirian NYK Line, Mitsubishi Corporation, Mitsubishi Heavy Industr...

Final Piala Liga Inggris 2010

Final Piala Liga Inggris 2010TurnamenPiala Liga Inggris 2009–2010 Manchester United Aston Villa 2 1 Tanggal28 Februari 2010StadionStadion Wembley, LondonPemain Terbaik Antonio Valencia (Manchester United)[1]WasitPhil Dowd (Staffordshire)[2]Penonton88.596CuacaUmumnya berawan7 °C (45 °F)[3]← 2009 2011 → Final Piala Liga Inggris 2010 adalah pertandingan final ke-50 dari turnamen sepak bola Piala Liga Inggris untuk menentukan juara musim 2009–20...

 

صناعة منتجات شجر الصنوبر

بطاقة بريدية من عام 1912 تُعنى صناعة منتجات شجر الصنوبر بجمع ومعالجة وتسويق منتجات الغابات التي يتم إنشاؤها من الراتين الزيتي المستخلص من أنواع معينة من شجر الصنوبر (جنس شجر الصنوبر) وشجر الصنوبر المائل وشجر الصنوبر طويل الأوراق. وترتبط هذه الصناعة بصيانة السفن الخشبية ومعا...

 

Humid subtropical climate

Transitional climatic zone This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Humid subtropical climate – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (August 2020) (Learn how and when to remove this template message) Warm temperate with hot summer climate zones of the world according to a modified Köppen clima...

Daciad

1978 stamp promoting the Daciad The Daciad (Romanian: Daciada) was a multi-sport competition held every two years in the Socialist Republic of Romania meant to encourage mass participation in amateur sports.[1] Only six editions were held, the first being held in 1977–1978, when 6 million people participated (of which 2,000 were selected to participate in professional sports).[2] The last Daciad was the Winter Daciad of 1989; it was disbanded after the Romanian Revolution. &...

 

コルク

この記事は検証可能な参考文献や出典が全く示されていないか、不十分です。出典を追加して記事の信頼性向上にご協力ください。（このテンプレートの使い方）出典検索?: コルク – ニュース · 書籍 · スカラー · CiNii · J-STAGE · NDL · dlib.jp · ジャパンサーチ · TWL（2017年4月） コルクを打ち抜いて作った瓶の栓 コルク（木栓、�...

 

Kabinet Ampera II

Kabinet Ampera IIKabinet Pemerintahan IndonesiaDibentuk14 Oktober 1967Diselesaikan6 Juni 1968Struktur pemerintahanKepala negaraSoehartoKepala pemerintahanSoehartoJumlah menteri23Total jumlah menteri23Partai anggotaAngkatan Bersenjata Republik IndonesiaPartai Nasional IndonesiaPartai Musyawarah Rakyat BanyakPartai Kristen IndonesiaPartai Katolik Republik IndonesiaNahdlatul UlamaIndependenSejarahPendahuluKabinet Ampera IPenggantiKabinet Pembangunan I Artikel ini adalah bagian dari seriPolitik d...

Голубянки

Голубянки Самец голубянки икар Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ПервичноротыеБез ранга:ЛиняющиеБез ранга:PanarthropodaТип:ЧленистоногиеПодтип:ТрахейнодышащиеНадкласс:ШестиногиеКласс...

 

2020年夏季奧林匹克運動會波蘭代表團

2020年夏季奥林匹克运动会波兰代表團波兰国旗IOC編碼POLNOC波蘭奧林匹克委員會網站olimpijski.pl（英文）（波兰文）2020年夏季奥林匹克运动会（東京）2021年7月23日至8月8日（受2019冠状病毒病疫情影响推迟，但仍保留原定名称）運動員206參賽項目24个大项旗手开幕式：帕维尔·科热尼奥夫斯基（游泳）和马娅·沃什乔夫斯卡（自行车）[1]闭幕式：卡罗利娜·纳亚（皮划艇）&#...

 

Перон, Эва

У этого человека испанская фамилия; здесь Дуарте — фамилия отца, Ибаргурен — фамилия матери, Перон — фамилия мужа. Запрос «Эвита» перенаправляется сюда; см. также другие значения. Эва ПеронEva Perón Дата рождения 7 мая 1919(1919-05-07)[1][2][…] Место рождения Хунин, Буэ...

Volume parkir

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Maret 2010. Volume parkir yang merupakan komulatip kendaraan yang parkir Volume parkir adalah jumlah kendaraan yang parkir di suatu tempat atau kawasan parkir tertentu selama waktu tertentu. Waktu yang yang biasanya digunakan adalah satu hari. Karakteristik volume p...

 

Forensic firearm examination

Analysis of firearms and bullets for presentation as legal evidence A fired .38 Special hollow-point bullet viewed from the side, showing the intended terminal ballistics sometimes referred to as mushrooming Part of a series onForensic science Physiological Anthropology Biology Bloodstain pattern analysis Dentistry DNA phenotyping DNA profiling Forensic genealogy Entomology Epidemiology Limnology Medicine Palynology Pathology Podiatry Toxicology Social Psychiatry Psychology Psychotherapy Soci...

 

National League (English football)

Association football league in England For the professional baseball league, see National League (baseball). Football Conference redirects here. For other uses, see Football Conference (disambiguation). Football leagueNational LeagueFounded1979; 45 years ago (1979) (as Alliance Premier League)2004; 20 years ago (2004) (North & South)CountryEngland (72 clubs)DivisionsNational LeagueNational League North and SouthNumber of teams24 National League24 North ...

Mark Schauer

American politician (born 1961) Mark SchauerMember of the U.S. House of Representativesfrom Michigan's 7th districtIn officeJanuary 3, 2009 – January 3, 2011Preceded byTim WalbergSucceeded byTim WalbergMinority Leader of the Michigan SenateIn officeJanuary 8, 2007 – January 2, 2009DeputyTupac HunterPreceded byRobert EmersonSucceeded byMike PrusiMember of the Michigan Senatefrom the 19th districtIn officeJanuary 1, 2003 – January 2, 2009Preceded byP...

 

Guerra latina

Guerra latinaparte delle guerre della Repubblica romanaIl Latium vetus alla metà del IV secolo a.C.DataTra il 340 e il 338 a.C.[1] LuogoLatium vetus, Latium adiectum e Campania Casus belliLotta per l'egemonia sulla penisola italica EsitoVittoria romana e scioglimento della lega latina. Annessione dei territori settentrionali della Campania e sottomissione dei Volsci SchieramentiRomani Confederazione sannita Aristocrazie campane fedeliFederazione dei Latini Campani Volsci Sidicini Aur...