Rimas (Bécquer)

Rimas (Bécquer)
Edición das Rimas de 1871, o primeiro volume dos dous que compuñan as Obras de Bécquer
Título orixinalObras (rimas)
Autor/aGustavo Adolfo Bécquer
OrixeEspaña
Lingualingua castelá
Xénero(s)poesía
Data de pub.1870
Na rede
BNE: XX2303607
[ editar datos en Wikidata ]

As Rimas de Bécquer é o conxunto de poemas deste escritor sevillano do ‘tardorromanticismo español’. Foron publicadas trala súa morte con ese título.[1] A obra é universalmente recoñecida como «a máis fonda e fina poesía do século XIX, en ton menor»,[2] malia que as opinións sobre ela foron moi variadas. Foi ridiculizada por Núñez de Arce, máis tamén eloxiada por Antonio Machado, Rafael Alberti e Federico García Lorca,[3] e homenaxeada por Rubén Darío e Juan Ramón Jiménez.[a] A primeira edición reunía 76 poemas breves, mentres que algunhas edicións posteriores inclúen até 96 pezas poéticas. Entre os estudos clásicos realizados sobre a obra destacan os de Rafael Montesinos, José Luís Cano ou Luis Cernuda.[4] Nos aspectos formais, resulta innovadora a abundancia da rima asonante e os versos libres.[5]

Libro de los gorriones

Bécquer deixou composto o manuscrito titulado Libro de los gorriones: colección de argumentos, ideas y planes de cosas diferentes que se concluirán o no según sople el viento, asinado en 1868 como «Gustavo Adolfo Claudio D. Bécquer», conforme o antedito documento, que se conserva na Colección de Obras Maestras de la Literatura da Biblioteca Nacional de España, en Madrid.[6][7]

Trala morte do poeta, ao parecer, sen coñecemento do manuscrito, os seus amigos Narciso Campillo e Augusto Ferrán recompilaron a obra de Bécquer –que ordenaron e revisaron con diversa, discutible e discutida fortuna–,[8] e publicáronna nunha primeira edición titulada Obras en 1870.[b][4] En 1871, fíxose unha nova edición (cun prólogo de Rodríguez Correa) en dous volumes. Incluían, baixo o título de Rimas, os 76 poemas recompilados, xuntamente coas súas Leyendas, co fin de axudar á viúva e mais á súa descendencia.[9]

En 1914, o hispanista Franz Schneider,[c] tralas súas pescudas na Biblioteca Nacional de Madrid, deu a coñecer o manuscrito do Libro de los Gorriones. Tratouse dun achado documental que implicaría unha nova revisión das Rimas. Isto débese á «aparición de poemas non publicados na edición de 1871, a súa distinta ordenación e a autoría das numerosas correccións do texto».[d] Descoñécese o paradoiro do manuscrito entre 1868 e 1896, ano no que a Biblioteca Nacional llo comprou a Consuelo B. de Ortiz por vinte e cinco pesetas.[7]

Detalles técnicos

A rima XXVII, autografiada por Bécquer no manuscrito titulado Libro de los gorriones.

O Libro de los gorriones foi escrito nun caderno de pauta, datado o 17 de xuño de 1868.[4] No interior aparece a Introducción sinfónica e o ensaio incompleto sobre La mujer de piedra. Despois de cincocentas páxinas en branco, a partir da 529, Bécquer reescribe de cor as Rimas. O motivo foi que o libro orixinal, confiado ao seu protector, o ministro da Unión Liberal, Luís González Bravo, perdeuse no saqueo á súa casa durante os disturbios revolucionarios de 1868. O manuscrito inclúe nos rexistros 529 a 531 o índice das Rimas, e no rexistro número 537, setenta e nove rimas precedidas do título: «Poesías que recuerdo del libro perdido».[4][10]

Rafael Montesinos, na súa edición revisada de 1995,[e] presentou o corpo "definitivo" das Rimas e incluíu a Introducción Sinfónica escrita por Bécquer, seguida de 76 rimas. Como apéndices, achega «Las tres rimas rechazadas por Bécquer»,[f] amais de «Cuatro poesías publicadas por Ramón Rodríguez Correa, fuera del contexto de las Rimas, en la cuarta edición de las Obras (1885)»,[g] e unha «Poesía que no figura en las ediciones de Fernando Fé» (a titulada La gota de rocío). Montesinos engade outros dous apéndices, un co poema Lejos, y entre los árboles, e outro cos «Versos apócrifos de Ferrán y Campillo para la 1ª ed. (1871)».

Contexto e estilo

Manuel Altolaguirre considerou a poesía de Bécquer como a máis humana do Romanticismo español.[h][11] Situado no nacemento da poesía moderna en termos cronolóxicos e estilísticos,[2] semella que Bécquer intuíu dalgún xeito a gran repercusión popular que ían adquirir os seus versos co paso do tempo cando escribiu: «a poesía popular é a síntese da poesía».[12]

O 20 de xaneiro de 1861, nunha análise publicada en El Contemporáneo, sobre a obra La Soledad, de Augusto Ferrán, poeta e amigo do sevillano, Bécquer escribe:[13]

Hai unha poesía magnífica e sonora; unha poesía filla da meditación e a arte, que se engalana con toda a pompa da lingua, que se move cunha cadenciosa maxestade, fálalle á imaxinación, completa os seus cadros e condúcea ao seu antollo por un sendeiro descoñecido, seducíndoa coa súa harmonía e a súa fermosura. Hai outra natural, breve, seca, que agroma da alma como unha chispa eléctrica, que fere o sentimento cunha palabra e foxe, e ispe de artificio, desembarazada dentro dunha forma libre, esperta, cunha que as toca, as mil ideas que dormen no océano sen fondo da fantasía (...) A primeira ten un valor dado: é a poesía de todo o mundo. A segunda carece de medida absoluta, adquire as proporcións da imaxinación que impresiona: pode ser chamada a poesía dos poetas (...) Unha é o froito divino da unión da arte e a fantasía. A outra é a faísca inflamada que agroma ao choque do sentimento e a paixón.


Gustavo Adolfo Bécquer (186).

Max Aub preséntao como herdeiro de san Xoán da Cruz na loita contra «a imposibilidade de expresar os sentimentos». Lembra, amais, a influencia do «elemento feminino de Heinrich Heine» (que xa fora descuberto por Emilia Pardo Bazán e explicado por Díez-Canedo), que o sevillano talvez coñeceu a través das traducións que Eulogio Florentino Sanz realizara sobre a poesía de Heine.[2] Aub tamén o enfronta ao seu contemporáneo Arthur Rimbaud. En efecto, responde as preguntas que o francés deixou sen contestar na súa carreira por ir alén na innovación poética «no nacemento da poesía moderna».[14] Finalmente, Max Aub relaciónao tamén con Lord Byron, e percibe na poesía de Luis Cernuda[14] a suma deste e mais do de Sevilla.

Así mesmo, os diferentes estudos críticos destacan a depuración do Romanticismo feita por Bécquer, e desposúen a expresión do ampuloso ou histriónico. Deste xeito, ábrese un novo estilo poético, evocado por poetas posteriores como Antonio Machado, José Martí ou Pablo Neruda.[15]

De entre os numerosos estudos e investigacións, cómpre mencionar, ademais, os de Dionisio Gamallo Fierros (1948), de Jesús Domínguez Bordona e dos hispanistas norteamericanos Russell P. Sebold (1994) e W. S. Hendrix.[16]

Temática

Malia supoñer unha notábel simplificación do conxunto de motivos poéticos incluídos nas Rimas, poderían destacar, en trazos xerais, catro temas ou bloques:

  • a poesía como inspiración innata
  • o amor esperanzado e gozoso
  • o fracaso amoroso
  • a soidade que leva ao pesimismo

Tamén se sinala a insistencia no binomio «amor/traizón» e a súa «aparente sinxeleza expresiva». Como indicaba Aub, foxe da rima rica e consegue unha musicalidade interna nova no verso.[14][17]

Principais edicións

A partir da selecta bibliografía reunida por Montesinos en 1995, poden seleccionarse como edicións capitais das Rimas –ou dos conxuntos de poemas de Bécquer así titulados–, os seguintes libros:[18]

  • Libro de los gorriones, edición facsímile con nota preliminar e transcrición de Guillermo Guastavino Gallent. Un estudo e transcrición das Rimas por Rafael de Balbín e Antonio Roldán. Madrid: Ministerio de Educación y Ciencia / Dirección General de Archivos y Bibliotecas, 1971.
  • Libro de los gorriones, edición facsímile que reproduce a encadernación do manuscrito orixinal.
  • Edición dentro do estudo La semana pasada murió Bécquer, de Rafael Montesinos.
  • Rimas, edición de José Luis Cano. Madrid: Ediciones Anaya, 1965.
  • Rimas, edición de Russel P. Sebold. Madrid: Espasa Calpe, 1994.
  • Rimas, edición de Rafael Montesinos. Madrid: Cátedra, 1995.

Notas

  1. ↑ Ambos poetas, Rubén e Juan Ramón, titularon un dos seus primeiros poemarios Rimas; o americano en 1887 e o Nobel español en 1902.
  2. ↑ Conservábanse as rimas que apareceran entre 1859 e 1871 en El Contemporáneo, El Museo Universal, La Ilustración de Madrid e os poemas soltos que González Bravo iría recompilando coa axuda doutros amigos do poeta.
  3. ↑ O libro de Schneider, Leben und Schaffen (1914), é considerado o primeiro estudo académico importante sobre a obra de Bécquer.
  4. ↑ Porén, a minuciosa análise das investigacións sobre as riscadas ou correccións, así como sobre as tintas usadas no orixinal, ditaminaron que a maioría son debidas a Narciso Campillo, e que son mínimas as autógrafas de Bécquer. Por outra banda, o longo subtítulo que Bécquer lle deu ao manuscrito levou a pensar que el o considerase máis un borrador ca un libro fechado.
  5. ↑ A edición de Montesinos para Letras Hispánicas da Editorial Cátedra, recoñecida de forma xeral como a máis completa e documentada, inclúe o capítulo "Criterio de esta edición y algunas advertencias", que fecha o seu estudo preliminar.
  6. ↑ Dices que tienes corazón, y sólo; Fingiendo realidades; e Una mujer me ha envenenado el alma.
  7. ↑ Poesía inédita, Amor eterno, La Casta e A todos los santos.
  8. ↑ Así o expresou no libro Antología de la Poesía Romántica. Poetas Españoles, no ensaio titulado “Bécquer en la poesía romántica”.
Referencias
  1. ↑ Montesinos 1977.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Aub 1974, p. 439.
  3. ↑ Porras del Campo 2003, p. 188
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Ceballos Viro, Ignacio (10 de xaneiro de 2012). "Los misterios de Bécquer (2). El manuscrito perdido". "Rinconete" en cvc.cervantes.es. Consultado o 3 de xaneiro de 2018. 
  5. ↑ Bécquer/Montesinos 1995, pp. 11 a 96.
  6. ↑ Bécquer, Gustavo Adolfo. "Libro de los gorriones : colección de argumentos, ideas y planes de cosas diferentes que se concluirán o no según sople el viento de Gustavo Adolfo Claudio D. Bécquer". beta.worldcat.org/archivegrid (en español/inglés/alemán). Consultado o 3 de xaneiro de 2018. 
  7. ↑ 7,0 7,1 Bécquer, Gustavo Adolfo. "Libro de los gorriones". Biblioteca Nacional de España (documento "biam0000009634" en el Catálogo de la BNE). Consultado o 3 de xaneiro de 2018. 
  8. ↑ Montesinos 1997, p. 70 e ss.
  9. ↑ Ceballos Viro, Ignacio (10 de xaneiro de 2012). "Los misterios de Bécquer (2). El manuscrito perdido". Cervantes Virtual (en castelán). Consultado o 8 de outubro de 2021. 
  10. ↑ Roldán, Antonio (1982). "La edición de las rimas de Bécquer". Actas del cuarto Congreso Internacional de Hispanistas / coord. por Eugenio de Bustos, Vol. 2. pp. 509–532. ISBN 84-7481-215-1. Consultado o 3 de xaneiro de 2018. 
  11. ↑ Pino Acosta, Barbarita (2003). "Altolaguirre: poeta malagueño con voz de pueblo". Espéculo. Revista de estudios literarios. Universidad Complutense de Madrid (webs.ucm.es) (en español). Arquivado dende o orixinal o 04 de xaneiro de 2018. Consultado o 3 de xaneiro de 2018. 
  12. ↑ Penna, Mario (1969). "Las Rimas de Bécquer y la poesía popular". Revista de filología española, Tomo 52, Fasc. 1-4. pp. 187–215. ISSN 0210-9174. Consultado o 3 de xaneiro de 2018. 
  13. ↑ "Reseña de "La Soledad", por Bécquer". cvc.cervantes. Consultado o 2 de xaneiro de 2018. 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Aub 1974, p. 438.
  15. ↑ Porras 2003, p. 153.
  16. ↑ Hendrix, W.S. (1936). Gustavo Adolfo Bécquer, 1836–1936 (en inglés). Consultado o 3 de xaneiro de 2018. 
  17. ↑ Bécquer, Gustavo Adolfo. López Estrada, Francisco; López García-Berdoy, María Teresa, eds. Rimas y Leyendas. Colección Austral. 
  18. ↑ Montesinos 1995, pp. 97-101.

Véxase tamén

Bibliografía

  • Aub, Max (1974 [1ª edición en 1966]). Manual de historia de la literatura española (en castelán). Madrid: Akal Editor. ISBN 847339030-X. 
  • Montesinos, Rafael (1977). Bécquer, biografía e imagen (en castelán). «Premio Nacional de Literatura 1977 e Premio Fastenrath 1979 da Real Academia Española». Barcelona: Editorial RM. 
  • Porras del Campo, Ángel Esteban (2003). Bécquer en Martí y en otros poetas hispanoamericanos finiseculares (en castelán). Madrid: Verbum. ISBN 9788479622664. 

Outros artigos