O movemento iniciouse en maio de 1966, despois de que Mao alegase que elementos burgueses infiltráronse no goberno e na sociedade en xeral, co obxectivo de restaurar o capitalismo. Para eliminar aos seus rivais dentro do Partido Comunista da China (PCCh), Mao insistiu en que os revisionistas fosen eliminados mediante a loita de clases violenta. Os mozos chineses responderon ao chamamento de Mao formando grupos da garda vermella en todo o país. O movemento estendeuse ao exército, aos traballadores urbanos e ao propio liderado do Partido Comunista. Resultou en loitas entre faccións xeneralizadas en todos os ámbitos da vida. Na cúpula, conduciu a unha purga masiva de altos funcionarios, en particular Liu Shaoqi e Deng Xiaoping. Durante o mesmo período, o culto á personalidade de Mao creceu a proporcións inmensas. Membros das "cinco categorías negras" foron amplamente perseguidos e mesmo asasinados. Mao suxeriu que a Revolución Cultural había terminado en 1969, pero a súa fase activa durou ata a morte do líder militar e sucesor proposto por Mao Lin Biao en 1971. En 1972, a Banda dos Catro subiu ao poder e a Revolución Cultural continuou. Despois da morte de Mao e o arresto da Banda dos Catro en 1976, a Revolución Cultural finalmente chegou ao seu fin.[4]
Durante a Revolución Cultural, decenas de millóns de persoas foron perseguidas, cunha cifra estimada de mortes que oscila entre centos de miles e os 20 millóns.[5][6][7][8][9][10][11] A partir do agosto vermello de Pequín, tiveron lugar masacres en varios lugares, como a masacre de Guangxi (o canibalismo masivo tamén ocorreu), o incidente de Mongolia Interior, a masacre de Guangdong, o caso de Zhao Jianmin, a masacre de Daoxian e o incidente de Shadian.[12][13][14][15][16][17][18] O "colapso da presa Banqiao", unha das maiores catástrofes tecnolóxicas do mundo, tamén tivo lugar en 1975 durante a Revolución Cultural.[19][20] Nas violentas loitas que seguiron en todo o país, millóns de persoas foron perseguidas e sufriron todo tipo de abusos, incluíndo humillación pública, encarceramento arbitrario, tortura, traballos forzados, fustrigación sostida, confiscación de bens e, ás veces, execución. Un gran segmento da poboación foi desprazado pola forza, en particular a transferencia de mozos urbanos ás rexións rurais durante o movemento "envío ao campo". Destruíronse reliquias e artefactos históricos, e saqueáronse sitios culturais e relixiosos. O movemento paralizou politicamente a China e afectou negativamente tanto á economía como á sociedade do país nun grao significativo.
Despois da Revolución Cultural, os reformistas dirixidos por Deng Xiaoping comezaron a desmantelar gradualmente as políticas maoístas asociadas coa Revolución Cultural no período "Boluan Fanzheng". En 1978, Deng converteuse no novo líder supremo da China e comezou unha nova fase na China ao iniciar o histórico programa de reformas e apertura.[1]
O Gran Salto foi un fracaso económico. Moitos agricultores sen educación foron retirados da agricultura e da colleita e, a cambio, instruíronos para producir aceiro a grande escala, confiando parcialmente nos fornos de xardín ou elaboración de aceiro caseira (土法炼钢) para acadar os obxectivos de produción establecidos polos cadros locais. O aceiro producido era de baixa calidade e na súa maioría inútil. O Gran Salto reduciu o tamaño das colleitas e provocou un declive na produción da maioría dos bens, excepto no arrabio e no aceiro de baixa calidade. Ademais, as autoridades locais esaxeraban con frecuencia as cifras de produción, ocultando e intensificando o problema durante varios anos.[22][23]:25–30
Mentres tanto, o caos nas colectividades, o mal tempo e as exportacións de alimentos necesarias para asegurarse divisas deron lugar á gran fame negra chinesa. Os alimentos escaseaban desesperadamente e a produción reduciuse drasticamente. A fame negra causou a morte de máis de 30 millóns de persoas, sobre todo nas rexións máis empobrecidas do interior do país.[24]
O fracaso do Gran Salto reduciu o prestixio de Mao dentro do PCCh. Obrigado a asumir responsabilidades, en 1959, Mao dimitiu como presidente da China, xefe de Estado de iure da China, e foi sucedido por Liu Shaoqi, mentres Mao permanecía como Presidente do Partido Comunista Chinés e Comandante en Xefe. En xullo, os altos dirixentes do Partido reuníronse no pintoresco monte Lu para discutir a política. Na conferencia, o mariscal Peng Dehuai, ministro de defensa, criticou a política do Gran Salto nunha carta privada a Mao, escribindo que estaba infestada de mala xestión e advertindo contra a elevación do dogma político sobre as leis da economía.[22]
A pesar do ton moderado da carta de Peng, Mao tomouna como un ataque persoal contra o seu liderado.[23]:55 Tras a Conferencia, Mao destituíu a Peng e acusouno de ser un "oportunista de dereitas". Peng foi substituído por Lin Biao, outro xeneral do exército revolucionario que se converteu nun dos máis acérrimos partidarios de Mao e máis adiante sucesor de Mao. Aínda que a Conferencia de Lushan supuxo a morte política de Peng, o crítico máis acérrimo de Mao, conduciu a un cambio de poder cara aos moderados liderados por Liu Shaoqi e Deng Xiaoping, que tomaron o control efectivo da economía a partir de 1959.[22]
A principios da década de 1960, moitas das políticas económicas do Gran Salto foron revertidas por iniciativas encabezadas por Liu, Deng e o primeiro ministro Zhou Enlai. Este grupo moderado de pragmáticos non estaba entusiasmado coas visións utópicas de Mao. En 1962, mentres Zhou, Liu e Deng xestionaban os asuntos de Estado e da economía, Mao retirouse efectivamente da toma de decisións económicas e centrou gran parte do seu tempo en contemplar aínda máis as súas contribucións á teoría social marxista-leninista, incluída a idea da "revolución continua".[23]:55
Impacto das tensións internacionais e do antirevisionismo
Mao cría que Khrushchev non se adhería ao marxismo-leninismo, senón que era un revisionista, que alteraba as súas políticas respecto a os conceptos básicos marxista-leninistas, algo que Mao temía que permitise aos capitalistas recuperar o control da URSS. As relacións entre ambos os gobernos agreáronse. A URSS negouse a apoiar a adhesión da China ás Nacións Unidas e incumpriu a súa promesa de fornecer a China dun arma nuclear.[25]:4–7
En abril de 1960, Mao denunciou publicamente o revisionismo. Sen sinalar co dedo á Unión Soviética, Mao criticou ao seu aliado ideolóxico nos Balcáns, a Liga dos comunistas de Iugoslavia. Á súa vez, a URSS criticou ao aliado da China nos Balcáns, o Partido do Traballo de Albania.[25]:7 En 1963, o PCCh empezou a denunciar abertamente á Unión Soviética, publicando nove polémicas percibidas contra o seu revisionismo, unha delas titulada "Sobre o falso comunismo de Jruschov e as leccións históricas para o mundo", na que Mao acusaba a Khrushchev non só de revisionista, senón tamén de aumentar o perigo de restauración capitalista.[25]:7 A caída de Khrushchev por mor dun "golpe de estado" interno en 1964 tamén contribuíu a que Mao temese a súa propia vulnerabilidade política, principalmente debido á perda de prestixio entre os seus colegas tras o Gran Salto Adiante.[25]:7
Outras accións soviéticas aumentaron a preocupación por posibles quinto columnistas na China.[26](p141) Como consecuencia das tensións que seguiron á ruptura chinés-soviética, os dirixentes soviéticos habían autorizado emisións de radio na China nas que se afirmaba que a Unión Soviética axudaría aos "auténticos comunistas" que derrocasen a Mao e o seu "rumbo erróneo".[26](p141) Os dirixentes chineses tamén temían que o crecente conflito militar entre Estados Unidos e as tropas norvietnamitas que China apoiaba levase a Estados Unidos a buscar a posibles traidores chineses.[26](p141). O académico Covell F. Meyskens escribe que estas tensións internacionais determinaron o inicio e o curso da Revolución Cultural.[26](p14)
Precursor
A purga do xeneral Luo Ruiqing consolidou a lealdade do EPL a Mao.
En 1963, Mao lanzou o Movemento de Educación Socialista, precursor da RC.[27] Mao preparou o terreo mediante a "limpeza" de poderosos funcionarios de Pequín de dubidosa lealdade. O seu enfoque non foi transparente, executado a través de artigos xornalísticos, reunións internas e pola súa rede de aliados políticos.[27]
Lanzamento da Revolución Cultural
Mentres Lin Biao alentaba o culto á personalidade cara á figura de Mao, a súa dona Jiang Qing, antiga actriz implicada na vida cultural do país, promovía a defensa dos ideais revolucionarios na produción artística. A Revolución Cultural desencadeouse precisamente a través dun ataque a unha obra literaria. En 1961, Wu Han, escritor de prestixio e vicealcalde de Pequín, publicara unha obra de teatro, Hǎi Ruì Bàguān (海瑞罢官 / 海瑞罷官: Hai Rui cesado do seu cargo), na que se empregaban personaxes da dinastía Ming para aludir ao conflito entre Mao Zedong e Peng Dehuai. Esta obra indignara a Mao, que recoñeceu as alusións evidentes á súa persoa. Outros dous membros do goberno municipal de Pequín, Deng Te e Liao Mosha, recorreron tamén á ficción histórica para criticar a Mao. Naquel momento, o goberno municipal de Pequín, co seu alcalde Peng Zhen á fronte, albergaba moitos dos partidarios de Liu Shaoqi e Deng Xiaoping e contra eles dirixíronse as primeiras críticas dos maoístas. Consciente da hostilidade cara á súa persoa en Pequín, Mao viaxou a Shanghai no verán de 1965. Nesa cidade, durante unha reunión do Comité Central no mes de setembro, Mao fixo un chamamento á resistencia fronte á ideoloxía burguesa reaccionaria. A contraofensiva comezara e Mao preparaba a súa volta. Mediante a influencia de Jiang Qing e grazas ao apoio do exército, o editorialista da edición de Shanghai do Diario do Exército de Liberación Yao Wenyuan, estreito colaborador de Jiang Qing, escribiu un agresivo editorial no que se atacaba a Wu Han pola deslealdade do argumento da obra Hai Rui cesado do seu cargo.
A estratexia de Mao e os seus seguidores eludía o ataque directo a Liu Shaoqi e Deng Xiaoping e centrábase en quen os apoiaban. Isto puña nunha situación difícil os líderes do partido, xa que a pesar de todo, Mao seguía a ter o recoñecemento como máximo ideólogo do réxime e as críticas ao equipo do goberno municipal de Pequín fundamentábanse na obediencia estrita á ideoloxía de Mao, polo que resultaban difíciles de contrarrestar ante a opinión dos cadros do partido. Os ataques tiveron o éxito esperado e o 30 de decembro de 1965 Wu Han recoñeceu publicamente o seu erro. Isto animou os seguidores de Mao a aumentar a presión. O 26 de marzo de 1966 aproveitando a ausencia de Liu Shaoqi, que estaba en visita oficial en Paquistán e Afganistán, os partidarios de Mao secuestraron o alcalde de Pequín e membro destacado do buró político Peng Zhen. Ao apoio de Yao Wenyuan en Shanghai uniuse o control da capital por parte do exército, leal a Lin Biao e a Mao. A partir deste momento, a edición nacional do Diario do Exército de Liberación pasou a estar controlada polos seguidores de Mao, e o 18 de abril un histórico editorial nese diario proclamou levantemos o grande estandarte vermella do pensamento de Mao Zedong e participemos de forma activa na Gran Revolución Cultural Socialista. O editorial daba xa nome ao movemento e confirmaba o apoio do exército. O 1 de xuño, o Diario do Pobo, principal órgano de expresión do Partido Comunista, caeu tamén baixo o control dos maoístas.
Consecuencias da Revolución Cultural
Rastros dunha máxima propagandística da Revolución Cultural, inscrita nun muro, que invoca a confianza no presidente Mao
Ao contrario da anterior campaña maoísta, o Gran Salto Adiante, que tivera como vítimas os sectores máis desfavorecidos do medio rural, a Revolución Cultural tivo como albo a clase intelectual e dirixente do país. As acusacións xeneralizadas de "actividades contrarrevolucionarias" a técnicos cualificados e a profesores universitarios levaron a unha paralización do desenvolvemento tecnolóxico e educativo do país. Os programas de estudos foron redefinidos para primar o ensino de valores ideolóxicos sobre aquelas materias puramente intelectuais e científicas consideradas "burguesas". Unha xeración enteira de mozos viuse privada da posibilidade dunha educación superior alén da repetición de lemas revolucionarios. Fronte a esta crise do ensino superior, o espírito maoísta de igualdade tivo unha consecuencia positiva no aumento da escolarización primaria e da alfabetización.
Tumba de Confucio en Qufu, que sufriu os ataques dos gardas vermellos durante a Revolución Cultural
A idea maoísta de que a nova China debía romper cos hábites feudais do pasado tivo tamén consecuencias nefastas para a cultura tradicional chinesa. Jiang Qing e os seus colaboradores instaron aos mozos a acabaren cos chamados "Catro antigos" (四旧 / 四舊 / sì jiù, ás veces traducido como "os catro vellos"): os usos antigos, os costumes antigos, a cultura antiga e o pensamento antigo. A interpretación de que elementos da sociedade merecían a consideración de antigos ou burgueses quedou, non obstante, nas mans dos propios gardas vermellos, quen, ávidos de amosar o seu espírito revolucionario, se embarcaron nunha campaña de destrución de obras de arte, libros, templos e edificios antigos, á vez que sometían a humillantes sesións de autocrítica a intelectuais e altos cargos do Partido aos que acusaban de reaccionarios.
Dado que calquera que expresase na súa vida pública interese cultural ou artístico cara a calquera asusnto que non fose a exaltación da figura de Mao podía ser acusado de reaccionario, non é de estrañar que a inmensa maioría dos escritores e artistas sufrisen persecucións durante esta época e fosen moitos os que resultaron feridos e mesmo mortos pola violencia dos gardas vermellos. Outros suicidáronse, como o escritor Lao She. Estímase que foron miles as vítimas mortais da violencia e máis de tres millóns de membros do Partido foron vítimas das purgas na cúpula do poder.
No ámbito da cultura, ademais da destrución de obras de arte, a Revolución Cultural tamén afectou a relixión tradicional chinesa e o sistema de escritura. A maior parte dos templos budistas e taoístas foron pechados e moitos monxes foron obrigados a seguir programas de reeducación. Tamén o pensamento confucianista foi albo das iras dos gardas, pois se identificaba coa sociedade feudal antiga. Debido a isto, a cidade natal de Confucio, Qufu, na provincia de Shandong, sufriu os ataques de grupos de gardas que destruíron gran parte do seu patrimonio, que foi restaurado anos despois. En canto á escrita chinesa, o proceso de simplificación dos caracteres, aínda que comezara con anterioridade, coas listaxes de caracteres reformados publicadas en 1956 e 1964, consolidouse grazas ao espírito de ruptura co pasado impulsado pola Revolución Cultural. Neste sentido, moitas das diferenzas culturais que se perciben entre a China continental e as sociedades chineses de Taiwán, Hong Kong e Macau teñen as súas raíces na Revolución Cultural, cuxos efectos se prolongaron ata a actualidade.
Educación
A Revolución Cultural levou ao sistema educativo da China a un parón. Nos primeiros meses da Revolución Cultural pecháronse escolas e universidades. As escolas de primaria e secundaria abriron máis tarde, máis todos os institutos e universidades estiveron pechadas ata 1970, e a maioría das universidades non reabriron ata 1972.[28] Os exames para entrar na universidade canceláronse despois de 1966, para ser logo substituídos por un sistema onde os estudantes eran recomendados por fábricas, vilas e unidades militares; as probas non foron restauradas ata 1977 baixo o mandato de Deng Xiaoping. Segundo os documentos para perseguir a Banda dos Catro, foron perseguidos 142 000 cadros do exército e profesores nos círculos educativos e menciónanse académicos, científicos e educadores que morreron, incluíndo a Xiong Qinglai, Jian Bozan, Rao Yutai, Wu Dingliang e Zhao Jiuzhang.[29] A xeración enteira de individuos aflixidos precariamente cualificados denomínase comunmente como a "xeración perdida".[30][31][32]
↑Yan, Lebin. "我参与处理广西文革遗留问题"(en chinés). Yanhuang Chunqiu (炎黄春秋). Arquivado dende o orixinal o 24 de novembro de 2020. Consultado o 29 de agosto do 2023.
.jpg)
