Granma é unha embarcación adquirida en Tuxpan (Veracruz) de xeito clandestino por un grupo de exiliados cubanos dirixido por Fidel Castro, que formaban o Movemento do 26 de xullo. O barco foi comprado a unha empresa estadounidense e o nome Granma provén dun alcume común en inglés para unha avoa (abreviatura de "grandmother"). Este barco foi utilizado posteriormente por 82 membros da expedición deste movemento no desembarco con fins revolucionarios que encabezou Fidel Castro e entre os que participaron o Che Guevara, Raúl Castro, Camilo Cienfuegos, Juan Almeida Bosque e Ramiro Valdés, entre outros.[1][2]
Na madrugada do 25 de novembro de 1956, baixo a choiva o iate Granma comezou a navegar polas tranquilas augas do río Tuxpan, en México. O barco chegou ás costas orientais de Cuba o 2 de decembro de 1956 preto da praia de Las Coloradas no municipio de Niquero e marcou o inicio das loitas guerrilleiras que culminaron co triunfo da Revolución cubana, o 1 de xaneiro de 1959
Despois do fracaso do asalto ao cuartel Moncada do 26 de xullo de 1953, Fidel Castro e os seus compañeiros sobreviventes foron condenados a varios anos de prisión. Non obstante, a presión popular e o esforzo dos seus familiares fixeron que despois de vinte e dous meses encarcerados na illa de Pinos, fosen amnistiados. Fidel Castro dirixiuse a México dende onde preparou unha expedición a Cuba para iniciar unha insurrección armada contra a ditadura de Fulgencio Batista.
Características e compra da embarcación
Para a travesía era necesario un barco cuxa compra estivo a cargo do Cuate, alcume dun mexicano chamado Antonio del Conde. Este personaxe conserva unha copia da escritura de compra e venda orixinal da embarcación. Segundo esta, o iate foi construído en 1943, fabricado en madeira e con motor de aceite cunha soa cuberta, sen mastro, proa inclinada e popa recta.
O barco estaba rexistrado no porto de Tuxpan, co obxectivo de navegación a grande altura e viaxes de recreo ou para pasar fins de semana no mar.
O seu sinal directivo era X.C.G.E., o casco está feito de madeira, a súa lonxitude é de 13,25 metros, a manga de 4,76 metros e ten un puntal de 2,40 metros. A súa tonelaxe bruta é de 54,88 toneladas (39,23 toneladas netas) e estaba propulsado por dous motores Gray GM cunha potencia de 225 cc, que lle permitían desenvolver unha velocidade máxima de 17 km/h.
Cando se produce a compra da mesma, o propietario foi Schuylkill Products Company Inc., a compañía que a vendeu declarou que dende o 10 de outubro de 1956, a venda a Antonio del Conde por 50.000 pesos mexicanos quedou clara. Esta empresa tivo interese en facer explícito que non tiña ningunha responsabilidade sobre o uso posterior do barco Granma. A escritura fíxose legal o 30 de maio de 1957, é dicir, cando os revolucionarios xa estaban nas montañas da Sierra Maestra, loitando pola captura de Cuba.
A viaxe
Despois duns minutos da primeira hora do 25 de novembro de 1956, baixo a choiva fría, o iate Granma, comezou a navegar furtivamente dende Santiago de la Peña, polas augas do río Tuxpan, con 82 revolucionarios a bordo, entre eles o seu líder, Fidel Castro ademais do Che Guevara, Camilo Cienfuegos e Raúl Castro. Tivo que evitar a vixilancia do faro e un poste naval da mariña mexicana existente na saída ao mar aberto. Xa alí comezaron os fortes ventos e os golpes das ondas, provocando golpes no barco que provocaron mareos e vómitos en moitos dos expedicionarios.[4]
Lonxe da costa mexicana e burlando a garda fronteiriza, acenderon as luces. Fidel Castro, que estaba ao mando, ordenou armar a varios compañeiros, por se os gardas fronteirizos mexicanos intentasen detelos. Entre o 25 e o 27 de novembro, os expedicionarios navegaron polo golfo de México.[5]
Na madrugada do 28 entraron no mar Caribe e o 29 ao amencer recibiron a orde de prepararse para o combate, xa que se achegaron dous barcos sospeitosos; porén, eran dous pescadores que pasaron de longo. Durante o 30 de novembro, o iate seguía rumbo cara á illa mentres a radio do Granma recolleu a noticia que falaba do levantamento en Santiago de Cuba.[6]
Travesía do Granma dende Tuxpan ata a praia Las Coloradas.
Fallara unha das premisas fundamentais do plan táctico que consistía na coincidencia do levantamento en Santiago de Cuba co desembarco para distraer as forzas cubanas. Batista tiña información sobre a saída do iate e o seu propósito. Os mandos militares do goberno circularan a descrición do barco, con instrucións para a súa captura.
Con todo, na noite do día 1, o Granma xa se achegaba á zona escollida para o desembarco. Pasada a media noite e cando Roberto Roque Núñez mirou ao horizonte, unha forte onda sacudiu o barco e o vixía foi lanzado ao mar.
Fidel ordenou parar a marcha para rescatalo. O mal tempo e a noite pechada impediron atopar a Roque. Estiveron aproximadamente unha hora percorrendo con lanternas o mar revolto sen éxito. Moitos xa o crían afogado e pensaron que non había nada que facer pero Fidel ordenou continuar a busca. Un novo xiro e máis aberto permitiu escoitar unha voz case silenciada, pero o suficiente como para guiar a nave cara ao esgotado expedicionario. Cunha corda e con esforzo conseguiron rescatalo.[5]
Unha hora despois viron as luces do faro de Cabo Cruz. Baixaron pola canle de Niquero ata chegar ás boias, que non coincidían cos datos da gráfica náutica. Con dúbidas sobre onde estaban, desaceleraron e cambiaron de rumbo. Fidel Castro decidiu ir á costa para desembarcar e na tarde do 1 de decembro informou a todos que o farían dun momento a outro nun punto preto de Niquero, ao sur de Oriente. Tamén anunciou a estrutura militar que asumirían.
Nunha punta de mangle chamada Los Cayuelos, a dous quilómetros da praia de Las Coloradas, que é onde debían baixar, o Granma quedou encallado, o que obrigou a proceder ao desembarco. Eran as 06:50 do 2 de decembro de 1956.
Empregaron o bote auxiliar para transportar o armamento e outros materiais de guerra para aterrar, pero era tanto o peso que o pequeno barco non resistiu e afundiuse. Cada un tivo que levar o seu. Faltando só por baixar o pelotón de retagarda, un barco de cabotaxe e un barco areeiro pasaron preto do iate. O abandono do Granma volveuse máis urxente e, debido a que carecía de aceite, non se puido cumprir a idea inicial de Fidel de que regresase ás costas das Illas Caimán. Deixaron o barco abandonado e adentráronse en terra firme, dando inicio a unha loita guerrilleira que duraría máis de dous anos e que culminaría coa fuxida de Batista e o triunfo da Revolución.
Despois do triunfo da Revolución
O 24 de febreiro de 1959, o Granma deu un paseo pola beira da costa da Habana, con Fidel Castro a bordo, para conmemorar o aniversario do inicio da Guerra da Independencia cubana. O barco fixo a súa última travesía en 1974, cando entrou na Baía da Habana, tamén con Fidel a bordo, antes de ser exposto permanentemente no Museo da Revolución.[7]
Xefe de Estado Maior, capitán, Faustino Pérez Hernández (1920-1992): ascendido a comandante en 1958. Foi ministro do goberno revolucionario.
Xefe de pelotón de vangarda, capitán Joseph Smith Comma (1932-1956): asasinado en Niquero despois do desembarco o 8 de decembro de 1956.
Xefe de pelotón do centro, capitán Juan Almeida Bosque (1927-2009): Promovido a comandante en 1958. Foi líder político e vicepresidente de Cuba.Placa conmemorativa no Parque Nacional Desembarco del Granma, en memoria dos caídos na expedición do Granma.
Xefe de pelotón de retagarda, capitán Raúl Castro Ruz (1931): ascendido a comandante en 1958. Presidente de Cuba desde 2008.
Xefe de intendencia Pablo Díaz González (1912-1992): Volveu a Calabazar de Sagua debido á dispersión das tropas na primeira emboscada. Exiliouse nos Estados Unidos e regresou a Cuba despois do triunfo da Revolución. Foi funcionario do goberno revolucionario.
Axudante Armando Huau Secades (1931-1957): Volveu á Habana debido á dispersión das tropas na primeira emboscada. Capturado e asasinado en 1957.
Xefe de sanidade, comandante Ernesto Che Guevara de la Serna (1928-1967): médico arxentino exiliado en México. Foi o primeiro en ser ascendido a comandante en 1957. Foi ministro do goberno revolucionario. Capturado e executado polo exército boliviano en Bolivia en 1967.
Oficial adscrito ao Estado Maior, capitán Antonio "Ñico" López Fernández (1932-1956): Asasinado en Niquero despois do desembarco o 7 de decembro de 1956.
Oficial adscrito ao Estado Maior, tenente Cándido González Morales (1929-1956): Asasinado en Niquero despois do desembarco o 7 de decembro de 1956.
Integrante do Estado Maior Jesús Montané Oropesa (1923-1999): capturado en decembro de 1956, encarcerado ata o 1 de xaneiro de 1959. Foi líder político do goberno revolucionario.
Oficial adscrito ao Estado Maior, tenente Jesús Reyes García (1920-1974): Fuxiu da persecución de Batista e exiliouse en Guatemala . Volveu despois do triunfo da Revolución e foi líder político do goberno revolucionario.
Integrante do Estado Maior Onelio Pino Izquierdo (1912-1969): Conseguiu escapar da persecución de Batista.
Integrante do Estado Maior Roberto Roque Núñez (1915-1989): capturado en decembro de 1956, encarcerado ata o 1 de xaneiro de 1959. Posteriormente, foi comandante da Armada Revolucionaria e dirixente.
Integrante do Estado Maior Mario Oliverio Hidalgo Barrios (1924-): capturado en decembro de 1956, encarcerado ata o 1 de xaneiro de 1959.
Integrante do Estado Maior César Gómez Hernández: capturado en decembro de 1956, encarcerado ata o 1 de xaneiro de 1959.
Integrante do Estado Maior Rolando Moya García: Fuxiu da persecución de Batista.
Norberto Collado Abreu (1921-2008) Temoneiro do iate. Capturado en decembro de 1956, encarcerado ata o 1 de xaneiro de 1959. Capitán da Armada de Cuba.
Ciro Redondo García (1931 - 29 de novembro de 1957). Reagrupouse cos superviventes en decembro de 1956. Caído en combate, ascendeu postumamente ao comandante.
Pedro Sotto Alba (1935 - 1958). Fuxiu da persecución de Batista e incorporouse ao Exército Rebelde en 1957. Foi ascendido a comandante en 1958. Caído en combate o 26 de xuño de 1958.
Camilo Cienfuegos Gorriarán (1932-1959). Reagrupouse cos sobreviventes en decembro de 1956. Foi ascendido a comandante en 1958. Desapareceu en outubro de 1959 durante un voo dende Camagüey cara á Habana.
Ramón Emilio Mejías Del Castillo. Dominicano, logrou escapar da persecución de Batista e regresou ao seu país, onde morreu en 1966.
Francisco Chicola Casanovas (1913-1982). Capturado en decembro de 1956, encarcerado ata o 1 de xaneiro de 1959.
Antonio Darío López García (1924-1985). Capturado en decembro de 1956, encarcerado ata o 1 de xaneiro de 1959).
↑ 5,05,1Martha Verónica Álvarez Mola et Sergio Ravelo López (dir.), La expedición del Granma : selección de documentos, Editora Política, La Habana, 2007, 100 p. (ISBN 978-959-010721-4)
↑Norberto Collado Abreu, Collado: Timonel Del Granma, Casa Editorial Verde Olivo, La Habana, 2006, 168 p. (ISBN 9789592242043)
