Felisa Martín Bravo, nada en San Sebastián o 11 de xuño de 1898 e finada en Madrid o 29 de outubro de 1979,[1] foi a primeira muller en ingresar no Corpo Superior de Meteoroloxía e a primeira doutora en Física en España.[2][3]
Traxectoria
Fixo o bacharelato en San Sebastián, e continuou estudos superiores na Universidade Central de Madrid onde se licenciou en ciencias físicas, en 1922. Como única muller do departamento sumouse ao equipo de investigación do físico aragonés Julio Palacios, en cuxo Laboratorio de Investigacións Físicas da JAE Felisa estableceu a estrutura cristalina dos óxidos de níquel e de cobalto e do sulfuro de chumbo, aplicando os métodos de Bragg e de Debye-Scherrer, mediante raios X. Ese conxunto de investigacións recolléronse en 1926 na súa tese doutoral, titulada “Determinación de la estrutura cristalina del óxido de níquel, del de cobalto e del sulfuro de plomo”.[4][5] Pero a pesar de ser consciente da importancia de profundar na materia, Felisa tivo que dedicar o seu tempo e enerxía a dar clases no Instituto-Escola. Ese sentido práctico levaríaa tamén a opositar a unha cátedra de Instituto en 1925.
En 1926, viaxou aos Estados Unidos cunha bolsa para formación pedagóxica da JAE, para impartir un curso de Lingua Castelá e leccións de Física ao Conneticut College (New London). Tanto esta actividade como a súa decisión de traballar como auxiliar no Servizo Meteorolóxico (xa en 1931) afastábana do seu suposto porvir como investigadora. Con todo, a creación naquelas datas do Instituto Nacional de Física e Química (INFQ) e a súa amizade con Julio Palacios, déronlle oportunidade de traballar en investigacións de raios X "para a determinación de estruturas cristalinas". Continuando na órbita da Institución Libre de Ensinanza, en 1932 viaxou a Cambridge (Inglaterra) grazas a unha nova bolsa da Junta para a Ampliación de Estudos (JAE). Alí asistiu ás clases de Ernest Rutherford e ampliou os seus coñecementos nas ciencias atmosféricas co profesor C. T. R. Wilson (1869-1959), especialista en electricidade atmosférica, e a súa aplicación no campo da protección aeronáutica.
O lado escuro
A partir de 1933 o posible brillante futuro científico de Felisa Martín Bravo entrou de maneira lenta e progresiva na zona escura do seu destino. Ao seu regreso de Cambridge, en 1933, quedou integrada no cadro do Servizo Meteorolóxico Nacional en Madrid, onde tamén sería a primeira muller admitida. Tras o estalido da guerra civil española, e ante o traslado da oficina central a Valencia seguindo ao Goberno da República en 1936, a súa negativa a abandonar Madrid supúxolle o seu cesamento no posto que ocupaba. Esa circunstancia puido ser determinante en 1939, cando finalizada a contenda, a necesidade de cadros científicos no bando vencedor fixo que, tras ser 'depurada' e sometida a un 'expediente de responsabilidades', Felisa Martín fose incluída no corpo de meteorólogos. Curiosamente, devandito departamento científico non volvería admitir a unha muller na súa nómina até o final da década de 1960.[6][7]
Felisa Martín Bravo foi unha profesional e investigadora traballadora, aplicada no seu labor, avanzada no seu tempo e que tivo que superar moitos obstáculos para seguir adiante.[8] Suponse que, tras a súa xubilación, viaxou a México. Durante 1973 - 74 foi presidenta da Asociación Meteorolóxica Española, a primeira e a única muller que ocupou o cargo até abril de 2019, cando na renovación da Xunta Directiva elixiuse a María Delfina Gil Fernández como Presidenta.[9]
Premios e recoñecementos
- En 2018 foi incluída na A Táboa Periódica das Científicas con motivo da celebración do 150º aniversario da publicación de Mendeléyev e a declaración do 2019 o Ano Internacional da Táboa Periódica dos Elementos Químicos.[10]
- En 2017 o concello de San Sebastián homenaxéalle cunha rúa ao seu nome.
- En 2022 o Ministerio de Ciencia e Innovación publicou as bases da primeira convocatoria dos Premios Nacionales de Investigación para Jóvenes, entre eles o Premio Nacional Felisa Martín Bravo na área de ciencias físicas, dos materiais e da terra[11].
Notas
Véxase tamén
Bibliografía
Outros artigos
Ligazóns externas
