A Declaración de Arbroath foi unha declaración de independencia do Reino de Escocia, asinada o 6 de abril de 1320 en Arbroath por 51 señores feudais. A declaración consistiu nunha carta enviada ao papa Xoán XXII, onde lle solicitaban ao pontífice que recoñecese a soberanía de Roberto I de Escocia sobre o territorio escocés. A Declaración, que aínda se conserva hoxe, é unha das tres misivas que debeu recibir o papa, canda unha do clero e outra do propio monarca escocés.

Logo das guerras que enfrontaron a escoceses e ingleses a comezos do século XIV, e que remataran coa vitoria das tropas comandadas por Roberto I de Escocia, o monarca inglés Eduardo I seguía a facer incursións e ataques sobre o terreo dominado por Roberto I. Este decide acudir ás instancias internacionais á busca de recoñecemento, e diríxese ao Papa de Roma.

A Declaración de Arbroath foi escrita en latín da man, crese, do bispo Alexander Kininmund e do abade Bernard de Linton, da abadía de Arbroath, que era o chanceler de Escocia no tempo. Na data da declaración, o 6 de abril de 1320, non se produciu ningunha xuntanza de nobres para debateren os contidos. O seu contido fora xa decidido nunha asemblea previa, na abadía de Newbattle, no mes de marzo. Os selos dos oito duques e dos outros 41 nobres escoceses fóronselle engadindo ao documento nas seguintes semanas, ou mesmo meses. Posteriormente, con todos os seus selos, a declaración enviouse á corte do papa, en Avignon.

Non está comprobado nin o posicionamento do papa perante o documento, nin que o seu posicionamento tivese influencia no monarca inglés. En todo caso, o 1 de marzo de 1328 o rei inglés Eduardo III asinou o tratado de Northampton que lle puña remate aos conflitos con Escocia e onde renunciaba a calquera reclamación de territorio escocés.

A copia orixinal, así como as outras dúas cartas que deberon acompañar a esta (a do clero e a do propio monarca Roberto I), perdéronse, pero unha copia desta gárdase aínda no Arquivo Nacional de Escocia, en Edimburgo.

A Declaración contén algúns aspectos historicamente importantes. Por exemplo, fai referencia a Escocia como un reino que sempre foi independente (máis incluso cá propia Inglaterra), menciona os "inxustos" ataques do rei inglés e as súas atrocidades, recoñece a Roberto I como o líder na defensa de Escocia, e particularmente, que a independencia de Escocia é un dereito dos escoceses, máis ca un dereito do rei de Escocia, é dicir, outórgalle á nobreza a capacidade de rexeitar o rei e nomear outro se este actúa contra a soberanía de Escocia.

A miúdo ten sido pois interpretada como unha expresión moi temperá da "soberanía popular", posto que coloca o rei como elixíbel pola poboación (de feito, pola nobreza), e non pola divindade. Pero tamén pode ser interpretado como unha escusa do propio monarca, que se viu forzado a loitar contra Inglaterra para non ter que abandonar o trono.

A retórica da Declaración de Arbroath foi ben coñecida, tanto en Escocia como fóra, e hai quen asegura que puido inspirar o texto da Declaración de Independencia dos Estados Unidos de América^[1]. Tamén se manteñen os debates interpretativos sobre a relevancia do documento no que respecta o protodemocrático dereito do pobo de escoller o seu rei, ou de se se trata unicamente dun comaquén cunha única finalidade propagandística e que tivo o monarca e o abade Bernard como impulsores.

Porén, non se discute que o documento xogou un papel no recoñecemento da identidade nacional escocesa e na creación da crenza común de que en Escocia quen ten a soberanía é o pobo, e non o monarca ou o parlamento. Tamén influíu na máis moderna Declaración de Calton Hill, que buscaba a proclamación da república escocesa en 2004.

Tamén houbo quen empregou as referencias que na Declaración hai ao éxodo do pobo de Israel para apoiar a tese escocesa do israelismo británico, que cre que os primeiros poboadores das Illas Británicas procedían das tribos perdidas de Israel.

• Texto orixinal en latín e a súa tradución inglesa.